İnsanlarda nadir bir şekilde görülen MAL kan grubu, İngiltereli bilim insanları tarafından 50 yıllık çalışmalar sonucunda keşfedilmiştir. Daha önce varlığı bilinen fakat gizemini koruyan AnWj kan grubu antijeninin genetik yapısı böylece aydınlatılmıştır. MAL kan grubu, nadir görülen bir kan grubu olsa da hastaların iyileştirilmesi için uyumlu kan bağışçılarının bulunmasının önü açılmıştır.
Farklı amaçlar için satın alınıp kullanılabilen Ata lira, temelde yatırımlık bir kuyumculuk ürünü olarak görülür. Cumhuriyet altını ile aynı olup olmadığı merak edilen Ata liranın hangi özelliklerde basıldığı pek çok kişi tarafından araştırılır. Bu kapsamda Ata liranın temel özellikleri, ağırlığı ve ayarı üzerine detaylı bilgiler derlenmelidir.
Altın çeşitlerinin geçmişte genel olarak çeyreklik, yarım ve tam şeklinde üretildiği bilinir. Günümüzde ise bu ziynetin gram altın gibi ziynet çeşitleri de yoğun olarak üretilip alıcıların ilgisine sunulur. Buna bağlı olarak “Küçük altın gram mı çeyrek mi?” sorusu ön plana çıkar. Hangi ziynetin küçük altın olarak adlandırıldığı açıklandıktan sonra bu ürünün ağırlığı, çapı ve tasarım özellikleri de incelenmelidir.
Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nün denetimi kapsamında basılan beşibiryerdenin farklı çeşitleri mevcuttur. Bu ziynetin bir adet veya birden fazla Cumhuriyet altınından oluşacak şekilde üretildiği bilinir. Beşibiryerdenin temel özellikleri arasında ise 22 ayar olması gibi hususlar yer alır. Buna ek olarak farklı çeşitlerde tasarlanabilen beşibiryerdenin yapısal özellikleri hakkında detaylı bilgiler sunulmalıdır.
Devrik cümlelerin yüklemin yeri nedeniyle kurallı tümcelerden ayrıldığı bilinir. Bu bağlamda söz edilen cümle türünde yüklem ögesinin nerede yer aldığı gibi hususlar sıklıkla araştırılır. Dolayısıyla kurallı ve devrik tümceler karşılaştırılarak bu cümle türleri arasındaki farklılıklar anlaşılır hâle getirilmelidir. Yüklemin farklı yerlerde konumlandığı devrik cümle örneklerinin listelenmesi ise bu konuda detaylı bilgi edinilmesini mümkün kılacaktır.
Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı anlamına gelen EKPSS, engelli vatandaşların kamu kurum ve kuruluşlarına yerleştirilmesi için yapılan bir sınavdır. Engelli bireylerin istihdam edilmesi için yapılan bu sınav ortaöğretim, ön lisans ve lisans düzeyinde dallara ayrılır. EKPSS puanı belirlenirken nelerin dikkate alındığı ve bu puanın nasıl hesaplandığı merak edilir.
Maydanoz kelimesinin temel anlamıyla bir tür bitkiyi temsil ettiği bilinirken, Türkçe'de sıkça kullanılan deyimlerden birinde de yer aldığı görülür. Bu ifadenin Türkçe kökenli mi olduğu, yoksa farklı bir dilden mi ödünçlendiği ise yaygın olarak araştırılan hususlardandır. Maydanoz sözcüğü üzerine yapılan etimolojik araştırmalar sayesinde bu kelimenin kökeni açıklanabilir. TDK kapsamındaki bilgilerle ise ilgili ifadenin temel anlamı ve opsiyonel kullanımları belirtilebilir.
Eş anlam, bir kelimenin ya da ifadenin anlam olarak benzer olan başka kelimelerle ifade edilmesi durumudur. Eş anlam, dil zenginliğini artırarak iletişimde farklılık ve derinlik kazandırır. Dil öğreniminde de eş anlamlılar, kelime hazinesini genişletmek için önemli bir araçtır. Örneğin; İkaz kelimesinin eş anlamlıları arasında uyarı hatırlatma ve bilgilendirme gibi terimler yer alır.
Temel kelimesi, günlük yaşamda hem gerçek hem de mecaz anlamlarıyla sıklıkla kullanılan ifadeler arasındadır. Bu sözcüğün hangi dile ait olduğu ve Türkçe'ye geçiş yaparken ses diziliminin nasıl bir değişikliğe uğradığı ise pek çok kişi tarafından araştırılır. Dolayısıyla köken bilimi alanına ait olan bulgular çerçevesinde temel kelimesinin TDK onaylı köken bilgisi ve bu ifadenin dilimizdeki farklı anlamları açıklanmalıdır.
COVID-19'un XEC varyantı, Omicron soyundan gelen yeni bir alt varyanttır. Haziran 2024'te Almanya’da dikkat çeken bu varyant, önceki türlere kıyasla daha hızlı yayılma kapasitesine sahiptir. Belirtileri, diğer varyantlara oldukça benzerdir. Yüksek ateş, boğaz ağrısı, öksürük, nefes darlığı ve tat-koku kaybı gibi semptomlarla kendini gösterir. XEC varyantına karşı alınabilecek önlemler ise büyük önem taşır.
Kenzül Arş duası pek çok niyet için okunabilir. İslam dininde dua, Allah’a yönelmek, dilek ve af dilemek için yapılan eylemdir. Dua, aynı zamanda Allah ile kul arasında bir iletişim aracıdır. Arş’ın hazinesi anlamına gelen Kenzül Arş duasının hem dünyada hem de ahirette hayır getireceğine inanılır. Her insanın ömründe en az 1 kez bu duayı okuması tavsiye edilmiştir. Dua ederken sayıya odaklanmaktan çok ise samimiyete ve içtenliğe odaklanmalıdır.
MSc, İngilizce bir terimdir. Açılımı Master of Science olarak bilinir. Bilimsel ve teknik alanlarda uzmanlaşmayı hedefleyen lisansüstü bir programdır. Dilimize fen bilimleri yüksek lisans programı olarak geçmiştir. MSc derecesi genellikle 1-2 yıl sürer.
Hardaliye, hem lezzetli hem de sağlıklı bir içecektir ve geleneksel Türk mutfağının önemli bir parçasıdır. Evde yapılması da oldukça kolay olan hardaliye özellikle de yaz aylarında soğuk servis edilir ve sofralara lezzet katar. Hardaliye fermante bir üründür ve koyu renkli ve kokulu üzümden yapılır. Hardaliye sadece üzümün kendi suyunda ve içinde bulunan şekerden faydalanılarak yapılır ve tamamen doğal bir içecektir.
Cumhurbaşkanı Erdoğan Amerikan NBC News kanalına konuştu. Erdoğan konuşmasında Hamas’a terör örgütü olarak bakmadığını vurgulayarak “Zira Hamas, topraklarını koruma gayreti içerisinde olan bir direniş grubudur" dedi. Ukrayna'nın NATO üyeliği hakkında da konuşan Erdoğan "Şu an itibarıyla tüm NATO ülkelerinin duruşu, benim için diğer ülkeler için nedir ne değildir bu gelişmeleri takip ederek nihai kararımızı veririz. Heyecanla bu kararlar verilmez" ifadelerini kullandı.
Konuşma dilinde sıklıkla sesletilen ve müzik, fizik gibi alanlarda terim anlamları bulunan anahtar sözcüğü, “anihtiri” ifadesinin ses değişikliğine uğramasıyla dilimize geçmiştir. TDK güncel sözlüğü kapsamında inceleme yapılması sonucunda bu sözcüğün farklı anlamlarına ve köken bilgisine erişilir. Dolayısıyla etimolojik araştırmalarla elde edilen verilere göre anahtar kelimesinin hangi dile ait olduğu ve Türkçe'de hangi anlamlarda kullanıldığı açıklanmalıdır.
İkinci derece bir unvan olan efendi kelimesinin Orta Yunanca, Arapça, Rumca gibi çeşitli dillerde sıklıkla kullanıldığı bilinir. Bu kelimenin kökeni ve farklı anlamları üzerine doğru açıklamalar yapılması için TDK güncel sözlüğüne başvurulmalıdır. Böylece mecaz anlamda veya ünlem görevinde de kullanılabilen efendi kelimesinin nasıl ortaya çıktığı ve ne anlama geldiği ayrıntılı olarak ele alınabilir.
E-kitap okuyucular, pratik bir kullanıma ve kolay taşınabilirliğe sahip olan cihazlardır. Bu elektronik cihazları kullanan kişilerin binlerce dijital kitap ve elektronik dergi gibi yazılı ürüne erişim sağlamaları mümkündür. Desteklediği formatlar arasında html, pptx, docx gibi dosya türlerinin bulunduğu bilinen e-kitap okuyucular aracılığıyla sesli kitaplar da dinlenebilir. Bu bağlamda okurseverler için elektronik kitap okuyucuların gelişmiş özellikleri incelenmelidir.
Doğum haritası, Güneş, Ay ve gezegenlerin belirli bir gün, ay ve saate göre gökyüzündeki konumlarının, kişinin doğum yeri dikkate alınarak hesaplanmasıyla oluşturulur. Eskiden elle yapılan bu karmaşık hesaplamalar, günümüzde teknoloji sayesinde oldukça kolaylaşmıştır. Peki, doğum haritası nedir, nasıl hesaplanır?
Dilimizde yazımında sıkça karıştırılan birçok kelime bulunmaktadır. Bu yanlışlıkların önüne geçmek için Türk Dil Kurumunun sunduğu yazım kılavuzuna başvurmak önemlidir. TDK, çevrim içi hizmetleri sayesinde kullanıcıların güncel sözlüğüne kolayca erişmesine olanak tanır. Yazımı merak edilen kelimelerden biri de "dışarıda" terimidir. Peki, dışarıda nasıl yazılır?
Türkçe'de kelimeler, yapılarına göre 3 ana grupta sınıflandırılır: basit kelimeler, türemiş kelimeler ve birleşik kelimeler. Birleşik kelimeler, iki veya daha fazla kelimenin bir araya gelerek yeni bir anlam oluşturduğu kelimelerdir. Bu tür kelimeler bazen ayrı, bazen de bitişik yazılabilir. Bu yazım şekilleri, anlamı ve kullanımını etkileyebilir. Peki, dörtnala nasıl yazılır?
Türkçe'de hem yazımı hem de okunuşu sıkça yanlış yapılan birçok kelime bulunmaktadır. Bu hatalar, dilimizi doğru ve etkili bir şekilde kullanmamıza engel olabilir. Dilin kurallarına uygun şekilde yazmak ve konuşmak, doğru iletişim açısından son derece önemlidir. Türkçe'de yaygın olarak yanlış yazılan kelimelerden biri de "boz ayı" ifadesidir. Peki, boz ayı nasıl yazılır?
Türkçe'de “birkaçı” gibi iki ayrı sözcüğün birleştiği kelimelerin yazımı, sıkça kafa karışıklığına neden olur. Birçok kişi bu tür birleşik kelimelerin ayrı mı yoksa bitişik mi yazılması gerektiğini karıştırır. Doğru yazımı öğrenmek ve bu kurallara uygun hareket etmek, dilin netliğini ve anlamını korumak için gereklidir. Peki, birkaçı nasıl yazılır?
Türk Dil Kurumunun (TDK) resmî internet sitesinde, dilde sıkça yapılan yazım yanlışlarına dikkat çekilen bir bölüm bulunmaktadır. Bu bölümde günlük dilde sıkça yanlış kullanılan kelimeler yer alır. İnsanlar genellikle bu kelimeleri doğru yazdığını düşünse de aslında yaygın hatalar yapılmaktadır. Bunlardan biri de “birkaç kez” ifadesidir. Peki, birkaç kez nasıl yazılır?
Türkçe'de kelimelerin yazım kuralları, sıkça kafa karışıklığına neden olan konular arasında yer alır. Özellikle birleşik kelimeler ve birleşik fiillerin yazımı, pek çok kişi için sorun oluşturur. Örneğin, "birkaç" gibi kelimelerin doğru yazımını belirlerken hatalar yapılabilmektedir. Dilin doğru ve anlaşılır bir biçimde kullanılması için Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanmış yazım kuralları ve kılavuzları dikkate alınmalıdır. Peki, birkaç gün nasıl yazılır?
Türkçe'de bağlaçlar, bireylerin düşüncelerini daha etkili bir şekilde ifade etmelerine ve iletişimde daha anlamlı bir bütünlük oluşturmalarına yardımcı olur. Bu nedenle, bağlaçların doğru kullanımı öğrenmek son derece önemlidir. Özellikle "de" ve "da" gibi ifadelerin yazımı sıkça kafa karışıklığına neden olur. Bu durumun başlıca sebebi, hem bulunma durumu eki olarak kullanılan hem de bağlaç işlevi gören "da"nın karıştırılmasıdır. Biri de nasıl yazılır?
Türk Dil Kurumu, günümüz teknolojisinden faydalanarak internet üzerinden yazım kılavuzu hizmeti sunmaktadır. Türkçe'deki birçok kelimenin doğru yazılışını öğrenmek isteyenler, bu kılavuz aracılığıyla kolayca bilgiye ulaşabilmektedir. En çok sorgulanan kelime türleri ise bitişik mi yoksa ayrı mı yazılması gerektiği konusunda tereddüt uyandıran sözcüklerdir. Bu bağlamda sıkça araştırılan ifadelerden biri de "bir yerden" ifadesidir. Peki, bir yerden nasıl yazılır?
Etkili bir iletişim kurmanın temelinde, dilin kurallarına sadık kalmak yatar. Bu yüzden pek çok kişi, günlük hayatta karşılaştıkları kelimelerin doğru yazımını öğrenmek için arama motorlarına başvurur. Yanlış yazıldığı sıkça görülen ve doğru hâli sıkça merak edilen kelimelerden biri de "bir yerde" ifadesidir. Peki, bir yerde nasıl yazılır?
Türkçe, sahip olduğu engin kelime hazinesiyle dünyanın en zengin dilleri arasında yer alır. Ancak bu dil zenginliği, yazım kuralları konusunda zaman zaman kafa karışıklıklarına da yol açabilir. Özellikle "bir uçtan bir uca" gibi ifadeler, doğru yazımı en çok karıştırılan örneklerden biridir. Peki, bir uçtan bir uca nasıl yazılır?
"Bir süre" ifadesinin doğru yazımı, dil kullanıcıları arasında sıkça merak edilen bir konudur. Türkçe, kelime hazinesi bakımından oldukça zengin bir dildir ve bu zenginlik, bazı ifadelerin yazımında karışıklıklara yol açabilmektedir. Kelime sayısının fazlalığı, zaman zaman kelimelerin doğru yazılışlarının gözden kaçmasına neden olmaktadır. Peki, bir süre nasıl yazılır?
Türkçe'de yer alan kelimelerin imla kurallarına uygun olarak yazılması büyük bir öneme sahiptir. Bu kurallar, Türk Dil Kurumu tarafından belirlenmiş olup, dilin etkin ve doğru bir şekilde kullanılmasını garanti eder. Özellikle "bir buçuk" gibi yaygın ifadeler arasında yazım hataları sıkça gözlemlenmektedir. Bu durum, "bir buçuk doğru yazılışı" konusunu merak edilen bir mesele hâline getirir. Peki, bir buçuk nasıl yazılır?
Türkçe'de kullanılan kelimelerin imla kurallarına uygun bir şekilde yazılması son derece önemlidir. Bu kurallar, Türk Dil Kurumu tarafından belirlenmiş olup, dilin doğru ve etkili bir biçimde kullanılmasını sağlar. Bir buçuk milyon gibi oldukça sık kullanılan terimler arasında yazım hatalarının sıklıkla görüldüğü bir gerçektir. Bu nedenle, " Bir buçuk milyon doğru yazılışı” merak edilen bir konu hâline gelmektedir. Peki, bir buçuk milyon nasıl yazılır?
Yazım yanlışları, günlük yaşamımızda sıkça karşılaştığımız sorunlardan biridir. İster bir ödev yazarken, ister sınavda cevap verirken, hatta arkadaşlarımızla mesajlaşırken bile bu hatalarla karşılaşabiliriz. Neyse ki, internetin yaygınlaşmasıyla birlikte yazım yanlışlarını düzeltmek çok daha kolay hâle geldi. Türk Dil Kurumu'nun çevrim içi kaynaklarına ulaşarak doğru yazım kurallarına hızla erişebilir. Peki, bir araya gelmek nasıl yazılır?
Türkçe'de sayılar, dilin doğru ve etkili kullanımının önemli bir parçasıdır. Sayıların yazımında belirli kurallara uymak, metnin anlaşılırlığı açısından gereklidir. Örneğin, "5" gibi bir sayı da belirli yazım kurallarına tabiidir. Sayılar, metin içinde bazen rakamla, bazen de yazıyla gösterilebilir ve hangi biçimin kullanılacağı, metnin türüne ve bağlamına bağlıdır. Peki, 5 nasıl yazılır?
Türkçe'de dilin doğru ve etkili bir şekilde kullanılması, sayıların yazım kurallarına uygunluk gösterilmesini gerektirir. Bu bağlamda, "4" gibi basit görünen sayılar bile belirli yazım kurallarına göre ele alınmalıdır. Sayılar, metinlerde hem rakamlarla hem de yazıyla ifade edilebilir. Peki, 4 nasıl yazılır?
Türkçe'de yer alan kelimelerin imla kurallarına uygun bir şekilde yazılması, dilin netliğini ve etkinliğini korur. Bu kurallar, Türk Dil Kurumu tarafından belirlenmiş olup, doğru bir iletişim için bu kurallara sadık kalınması gerekmektedir. Özellikle sıklıkla karşılaşılan büyük sayılarla ilgili yazım hataları yaygın olarak gözlemlenebilir. Örneğin, "2 milyar" gibi sık kullanılan sayılar bile yazım hatalarına açıktır. Peki, 2 milyar nasıl yazılır?
Yazım kuralları, dilin doğru ve tutarlı bir şekilde kullanılmasını sağlamak için önemli bir rehberdir. Türkçe genellikle okunduğu gibi yazılan bir dil olsa da, bazı sözcük ve terimlerin yazımı sıkça karıştırılabilir. Türk Dil Kurumunun belirlediği yazım kuralları devreye girerek kelimelerin doğru biçimde kullanılmasını sağlar. Yanlış yazımı sık görülen ve doğrusu en çok merak edilen terimlerden biri de "19. yüzyıl" ifadesidir. Peki, 19. yüzyıl nasıl yazılır?
Her kelimenin yazımında farklı kurallar bulunur ve bu kuralların doğru uygulanması, yazılı iletişimin hem anlaşılır hem de tutarlı olmasını sağlar. Özellikle para birimlerinin yazımı, Türkçe'de sıkça karıştırılan ve sorgulanan bir konudur. Para birimlerinin doğru şekilde yazılması, hem resmî belgelerde hem de günlük yazışmalarda netliği ve ciddiyeti korumak açısından kritik öneme sahiptir. Peki, 100 TL nasıl yazılır?
Türkçe'de doğru yazım kurallarına uymak, hem yazılı hem de sözlü iletişimi daha net ve anlaşılır kılar. Türk Dil Kurumu'nun belirlediği kurallara göre sayıların yazımı da büyük bir öneme sahiptir. Özellikle "10 milyar" gibi büyük sayılar sıklıkla kullanıldığından, bu sayıların doğru yazılışı konusunda bazen hatalar yapılabilir. Peki, 10 milyar nasıl yazılır?
Uykuluk, sakatat çeşitlerinin belki de en az bilineni, ancak aynı zamanda en lezzetlilerinden biridir. Son yıllarda gastronomi meraklıları arasında dikkat çeken bir lezzet hâline gelen uykuluk, arama motorlarında sıkça aranan bir konu olmuştur. Uykuluk, özellikle sokak lezzetleri ve sakatat mutfağı sevenler için bir keşif niteliği taşır. Peki, uykuluk nedir, nasıl hazırlanır ve pişirilir?
Eş anlamlı kelimeler, Türkçe’de birbiriyle aynı anlama gelen farklı kelimelerdir. Bu kelimeler cümlede birbiri yerine kullanıldığında anlam bozulması olmaz. Eş anlamlısı olan kelimelerden biri de uyarı kelimesidir. Uyarının birden fazla eş anlamlısı vardır.
Bilgisayar bileşenlerinin en önemli parçalarından biri depolama alanıdır. Depolama için hızlı ve dayanıklı bir çözüm sunan SSD, farklı seçenekleri olan bir depolama aracıdır. Hızlı olması, akıcı ve sessiz çalışması SSD avantajları arasındadır. M2 SSD, yapısı bakımından normal SSD’lerden ayrılır. Bu özellikleriyle oyuncu bilgisayarlarında sıklıkla kullanılır.
Metin Arolat'ın cenazesine gelen Demet Akalın ağlayarak konuştu. İhmalsizlik ve diyet iddiaları sorulan Demet Akalın açıklamasıyla dikkat çekti. Demet Akalın "Anlamıyorum yani biz sanatçılarda da herhalde bir geri zekalılık mı var nedir yani?" dedi.
Google Sheets olarak adlandırılan ve Türkçesi E-Tablolar olan web tabanlı hizmet sayesinde tablo ve grafik oluşturma işlemleri yapılabilir. Bu uygulamada formüller, şablonlar, menüler ve işlevler mevcuttur. Söz edilen özellikler sayesinde oluşturulan tablonun işlevsel kılınması ve kişiselleştirilmesi mümkündür. Google hesabıyla giriş yapılabilen E-Tablolar’da hazırlanan dosyalar birden fazla kullanıcı tarafından da düzenlenebilir.
Vanguard, Riot Games'in oyunları için geliştirmiş olduğu bir anti hile yazılımıdır. Vanguard, özellikle Riot Games'in rekabetçi oyunlarındaki hileleri engellemek için kullanılır. Oyuncuların adil bir oyun deneyimi yaşamalarını sağlamak adına tasarlanmış olan vanguard, oyunların rekabet bütünlüğünde mümkün olan en yüksek seviyelere ulaşmak için tasarlanan bir sistemdir.
Günlük yaşam koşullarında özellikle kadınlar için temizlik çok önemlidir. Bu yüzden temizlik rutinini daha kolay bir hâle getirmek ve sağlıklı bir yaşam için hemen her yolu denerler. Özellikle son zamanlarda oldukça popüler hâle gelen buharlı temizleyici de temizlik rutinini kolaylaştıran ve evlerde ve yerlerde etkili bir çözüm sunan pratik bir temizlik aracıdır.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), eylül ayında da faizi yüzde 50 baz puanda sabit tuttu. Merkez'in bu kararı ekonomi dünyasını şaşırtmazken bankaların mevduat faiz oranları değişti. 1, 3, 6 ay ve 1 yıl ve üzeri vadeler için bankaların sunduğu faiz oranları nedir? Ayrıca, 32 gün vadeli hesapta 1 milyon ve 500 bin liranın getirisi ne kadar oluyor? İşte detaylar...
Kling AI, yapay zekâ video hazırlama modellerinden biridir. 3D yüz ve vücut yapılandırma, difüzyon dönüştürücü mimari gibi özellikleri bulunur. Kling AI üzerinden videolar oluşturmak için bu yapay zekâ modelinin sitesine dair yapılan detaylı incelemelere göz atılması gerekir.
Futbol simülasyon oyunları arasında yer alan EA Sports FC 25’in oynanabileceği platformların PlayStation 5, PlayStation 4, Xbox Series X|S, Xbox One, PC ve Nintendo Switch platformları olduğu görülür. Oyunun çıkış tarihini merak eden futbolseverler bir yandan da FC 25 yeniliklerini keşfetmeye çalışır. Dolayısıyla bu futbol simülasyon oyununun farklı sürümlerinin çıkış tarihleri ile içerdiği yapay zeka destekli özellikler açıklanmalıdır.
İslam dininde Allah’ın Müslümanlara kesin olarak yapmasını emrettiği ibadetlere farz adı verilir. Farz-ı Kifâye topluluk için farz olan ibadet ve namazlardır. Bu ibadetler toplum içerisinde bireyler tarafından yerine getirildiğinde diğerlerinin sorumluluğunda olmayan ibadetlerdir.
1956 senesinden beri yılın en başarılı futbolcusu olarak seçilen sporcuya takdim edilen Ballon d’Or ödülünün kazananı futbol yazarları ve gazeteciler tarafından seçilir. Genellikle her senenin son ayında yapılan bir törenle oylamalarda birinci olan futbol oyuncusuna verilir. Bu bağlamda Ballon d’Or ödülünün anlamı, amacı ve en çok hangi futbolcular tarafından kazanıldığı hakkında bilgi sunulmalıdır.