Ünlü markalara 'Türkiye'deki mülteci çocukları istismar' suçlaması

Türkiye'deki Suriyeli mülteci çocukların Avrupalı tekstil şirketlerinin üretiminde çalıştırıldıklarına ilişkin haberlerin ardından, çalışma hakları izleme grupları, büyük hazır giyim markalarını Suriyeli çocukların istismarını "görmezden gelmekle" suçladı.

İngiltere merkezli Business & Human Rights Resource Centre, Türkiye'deki tekstil fabrikalarında kaçak olarak çalıştırılan Suriyeli mülteci çocukların düşük ücretler ve tehlikeli çalışma koşulları gibi önemli risklerle yüz yüze olduğunu vurguluyor.

Türkiye'deki tedarikçi fabrikalarda gizli çekimler yapan BBC araştırmacı gazetecilik programı Panorama, Suriyeli mülteci çocukların İngiltere'de satılan tekstil ürünlerinin üretiminde çalıştıklarını ortaya çıkarmıştı.

Çocuk mülteciler Türkiye'de tekstil atölyelerinde çalıştırılıyor

Marks and Spencer ve internet satış mağazası Asos tarafından satılan kıyafetlerin üretiminde çocukların çalıştırıldığı tespit edilmişti.

Mango ve Zara için kot pantolon üreten bir fabrikada mültecilerin taşlama işlemi için kotların üzerinde tehlikeli kimyasalar uyguladıkları ancak bunu yaparken herhangi bir maske takmadıkları görülmüştü.

Markaların tamamı ise tedarik zincirlerini dikkatli bir şekilde takip ettiklerini ve mülteci ya da çocukların suistimal edilmesine izin vermediklerini söylemişti.

Business & Human Rights Resource Centre adlı grup, Türkiye'de de fabrikaları bulunan 38 büyük markanın mülteci çocukları istismardan korumak için hangi adımları attıklarını araştırdı.

İzleme grubunun İcra Direktörü Phil Bloomer, NEXT ve New Look'un da aralarında bulunduğu çok az sayıda markanın mültecilerin haklarına saygı duyduğu ve ahlaki sorumluluklarını gözettiğini kanıtladıklarını belirtti.

Ancak Bloomer'ın yazılı açıklamasında, hazır giyim markalarının önemli bir kısmının çocuk mültecilerin korunmasına yönelik "çok az çabaladığı" belirtildi.

18 yaşın altında yüz binlerce çocuk mülteci

Suriye'deki iç savaştan kaçarak Türkiye'ye gelen, 3 milyon Suriyeli mülteci olduğu, bunların yarısından fazlasının ise 18 yaşın altındaki çocuklar olduğu biliniyor. Türkiye'de 15 yaşın altındaki çocukların istihdam edilmesi yasal değil.

Bu çocukların, Türkiye'den başta Almanya olmak üzere çeşitli Avrupa ülkelerine 17 milyar dolara yakın kıyafet ve ayakkabı ihraç eden tekstil sanayinde yasadışı olarak istihdam edildiği ifade ediliyor.

Marks and Spencer sözcüsü, programın bulgularını "çok ciddi" ve "M&S için kabul edilemez" olarak nitelendirdi. Sözcü, fabrikada çalışan Suriyelilere kalıcı yasal istihdam önereceklerini belirtti:

"Etik ticaret, M&S için çok temel bir konu. Tedarikçilerimizin tamamı yaptığımız sözleşmeler kapsamında beklentilerimizi, yükümlülüklerini ve işçilerine davranışlarını kapsayan Küresel Kaynaklandırma İlkelerimize uyum göstermek mecburiyetinde.

Mango ve Zara için kot pantolon üretimi yapan atölyede çalışan çocuk işçiler.

Asos ise, çocuk işçilerin eğitimlerine devam edebilmeleri için mali yardım yapılacağını ve yetişkin göçmenlerin yasal bir iş bulana kadar maaşa bağlanacağını açıkladı. Şirket sözcüsü, "Bu fabrikanın Asos ile hiçbir ilgisi olmamasına karşın bu iyileştirme programlarını uygulamaya başladık" dedi.

Business & Human Rights Resource Centre yetkilileri ise bazı markalar dışında birçoğunun, fabrikalarında 18 yaşın altında mülteci çocukları çalıştığını görmezden geldiğini söylüyor.

Hak örgütleri ve sendikalar aracılığıyla yürütülen araştırma raporuna göre, fabrikalarında Suriyeli çocukların yasal olmayan yollarla çalıştırıldığını belirleyen ve açıklayan dokuz marka; ASOS, C&A, H&M, KiK, LC Waikiki, Primark, New Look, NEXT ve Otto Group.

Independent: İngiliz firmaların Türkiye tedarikçilerinde Suriyeli çocuk işçiSuriyeli çocuk işçi: Ders zordu ama iş daha zorBazı markalar suçlamalara yanıt vermeyi reddettiİzleme grubunun açıklamasıne göre, ASOS, C&A, Esprit, GAP, Inditex, LC Waikiki, Mothercare, New Look, Otto Group, Primark, Tesco, Tchibo ve White Stuff gibi markalar, bundan sonra tedarikçilerinden mültecilere yasal çalışma koşullarını sağlamalarını bekleyecekler.

Gerry Weber, Lidl, Mexx, New Yorker, River Island ve Sainsbury's gibi zincirler ise izleme grubunun sorularına yanıt vermedi.

Birçok tekstil ürünü, Avrupa'ya yakınlığı ve son dakikada verilen siparişlere alışık olmasından dolayı artık Türkiye'de üretiliyor. Bu da perakende şirketlerinin yeni tasarımlarını mağazalarında daha hızlı bir şekilde satışa sunmalarını sağlıyor.

Ancak Türkiye, iş yapması oldukça güç bir yer.

BBC Panaroma'ya konuşan mülteciler, fabrikada kötü muameleye maruz kaldıklarını ve "Suriyeli birine bir şey olursa, paçavra gibi alıp bir kenara attıklarını" söylemişti.

Çocuk işçilerin en genci 15 yaşında ve günde 12 saat çalışıyor; kıyafetlerin İngiltere'ye sevkiyatından önce ütüsünü yapıyor. Göçmenlere genellikle saatte 3,75 TL'nin biraz üzerinde bir ücret ödeniyor. Bu rakam, Türkiye'deki asgari ücretin çok altında kalıyor.

Bu işçiler, sokakta kendilerine nakit ödeme yapan bir aracı üzerinden istihdam ediliyor.

Bazı markalar ise, sendika ve hak örgütleri aracılığıyla, Türkiye'de iş gücünün sömürülmesine karşı toplu girişimlerde bulunuyor.