Erkeklerin korkulu rüyası: azoospermi

Azoospermi, sperm tahlilinde ölü ya da canlı hiç sperm hücresi bulunmamasıdır. Ancak azoospermi tanısı koymak için mutlaka örneğin santrifüj edilerek dikkatli biçimde incelenmesi gerekir. Bu şekilde bazen az sayıda da olsa sperm hücresi görülebilmektedir.

Azoospermi, beyinden salgılanan hormonların yetersizliğinden, (hipogonadotropik hipogonadizim), sperm üretiminin bozulduğu testis hastalıklarından ya da kanal tıkanıklıklarından kaynaklanabilir. Burada asıl önemli olan, azoosperminin sperm üretimindeki bozukluktan mı yoksa kanallarda bir tıkanıklıktan mı geliştiğinin ortaya çıkarılmasıdır. Her ne kadar tıbbi yönden sorgulama ve fizik muayene bulguları azoosperminin nedeni hakkında öngörüde bulunabilirse de, nedenin saptanmasında faydalanılan esas unsurlar dışarı atılan ejakulat volümü, sperm taşıyan ve vaz deferens olarak bilinen kanalların muayenede ele gelmesi, genetik testler, testis büyüklüğü, kanda FSH ve testosteron hormon düzeyleri ile eğer önceden yapılmışsa testis biyopsisi sonucudur. Ancak bazı genetik testler dışında bunların hiç birisi testislerde sperm üretiminin durumu hakkında kesin bir kanıt olamaz.

Azoospermik bir erkekte öncelikle kanalların (vaz deferens) bulunup bulunmadığına bakılır. Bu ancak muayene sırasında anlaşılır. Kanalların doğuştan gelişmemesi genetik bir eksiklikten kaynaklanıyorsa, tüp bebek yapıldığı zaman çocukta kistik fibrozis olarak bilinen ciddi bir hastalığa yol açabileceği için genetik yönden iyi araştırılmalıdır. Bazen böbrek anomalileri de eşlik edebilir. Böyle olguların büyük kısmında testislerde sperm üretimi normal olup, testislerden alınacak spermlerle tüp bebek yapıldığında çocuk sahibi olunabilir.

Testis boyutları küçükse ve beyinden salgılanan FSH, LH gibi gonadal hormonlar da yetersiz bulunursa, eksik hormonların yerine konma tedavisi ile sperm üretimi yeniden başlatılabilir. Hatta bu erkeklerde menide sperm çıkması bile mümkündür. Gerekirse testislerden sperm aranması sonuç verir. Çok nadiren beyinin hipofiz bölgesine ait iyi ya da kötü huylu tümörler de hormon salgılanmasını bozabileceği için bu yönde dikkatli olunmalıdır.

Yukarıdaki tablonun aksine FSH hormonu normalden yüksek bulunursa, sperm üretimindeki bozukluğun testis hastalığından kaynaklandığı anlaşılır. Bu durumda genetik testler yapılır. Testlerde 46,XY olması gereken kromozom sayısı bir X kromozomu fazlalığı nedeniyle 47,XXY olarak bulunursa, Klinefelter sendromu var demektir. Böyle erkeklerde göğüslerde büyüme de eşlik edebilir. Y kromozomundaki eksiklikler de sperm üretiminde ciddi bozulma yapabilir.

Eğer kanallar mevcut, testis boyutları ve hormonlar normalse tıkanıklık olabilir. Bunlarda rektal yolla ultrason yapılarak ya da ameliyatla testisler incelenerek tıkanıklığın yeri araştırılır. Tıkanıklık düzeltilirse, doğal yolla da çocuk sahibi olunabilir.

Netice olarak, azoospermi iyi araştırılıp tam tanı konabilirse, tedavi edilebilir ya da tüp bebekle çocuk sahibi olunabilir. Aksi takdirde geriye alternatif yollar ya da kök hücre tedavileri kalıyor.