Sperm sağlığınıza dikkat edin

Son yıllarda yapılan araştırmalar sperm sağlığı ile onu taşıyan erkeğin sağlığı arasında doğrudan bir ilişki bulunduğunu göstermiştir. Bu çok normal; çünkü spermlerin sorumluluğu tamamen erkeğe aittir. Siz ne yerseniz, onlar da onunla beslenecektir. Siz nereye giderseniz onları da beraberinizde taşırsınız. Dolayısıyla, sağlıksız ortamlarda bulunmanız ya da yetersiz beslenmeniz neticede spermlerin de sağlığını bozacaktır.

Sperminizin sağlığını bozarsanız, bunlardan ya çocuk olmaz ya da sağlıksız çocuklar dünyaya gelebilir. Örneğin temizlik ve kişisel bakım ürünleri üretiminde, dayanıklı tekstil ve deri ürünleri üretiminde kullanılan bazı kimyasal maddelere babanın yoğun biçimde maruz kalmasının, sperm genetiğini etkileyerek kısırlığa ya da çocukta ciddi hastalıklara yol açabileceği gösterilmiştir. Ancak daha ilginç olanı, bu maddelerin spermde sadece genetik malzemeyi bozarak değil, genlere hiç dokunmadan da çocuğa hastalık taşıyabilmesidir. Epigenetik yol dediğimiz bu mekanizma, çevremizdeki birçok zararlı etkenin gerek gebeliği engellemesi gerekse de doğacak çocukta sorun çıkarması bakımından son yılların önemli bir araştırma konusu olmuştur.

Erişkin bir erkeğin çevresindeki zararlı maddelere maruz kalmasının, sperm sağlığını bozup bozmayacağı konusu üzerinde detaylı deneysel araştırmalar yapılmaktadır. Bu araştırmalardan birinde deney hayvanları önce çevresel toksik maddelere maruz bırakıldılar. Sonra da bu hayvanlar dişileri ile çiftleştirdiler. Neticede görüldü ki, zararlı maddenin tüm etkileri sperm aracılığıyla yavruya geçmekte ve onda da aynı bozukluklar ortaya çıkmaktaydı. Yavrunun genleri sağlam görülmekle birlikte, genlerin işlemesinde ciddi sorunlar gelişiyordu. Peki, bu bozukluk yavru büyüyüp baba olduğu zaman onun da yavrusuna geçer mi?

Gerçekten de, günlük hayatta maruz kaldığımız zararlı maddelerin önce kendi çocuğumuza, daha sonra da onun çocuğuna geçebileceği deneysel çalışmalarda gösterilmiştir. Araştırıcılar, plastik şişelerin yapısında bulunan bazı toksik maddeleri daha gebeliği döneminde anne fareye verdiklerinde, bundan doğan yavruların spermlerinde genlerin sağlam kaldığını ama genlerin çevresinde DNA metilasyonunu bozan ve epigenetik denilen ciddi değişikliklerin geliştiğini gördüler. Daha sonra bu yavrular başka dişilerle çiftleştirilip de torun yavrular elde ettiklerinde anlaşıldı ki, plastiğin zararlı etkileri önce ilk çocukta, arkasından da torunlarında ortaya çıkmaktaydı. Torunlarda doğumsal anomaliler, testis bozuklukları ve obezite gibi ciddi sorunlar gelişmişti.

Buradan da anlaşılıyor ki, sık olarak maruz kaldığımız çevresel zararlı maddeler, yaşam tarzı, sağlıksız beslenme ve benzer diğer faktörler erkekte sperm sağlığını bozmakta, bu da daha sonraki nesillere aktarılarak taşınmakta. Ama asıl önemli sonuç, bu taşınmanın doğrudan genlerle değil, genleri idare eden ve epigenom denilen yapı ile gerçekleşmiş olmasıdır. Dolayısıyla böyle bir babanın bozulmuş spermleri bozukluğu çocuğuna, o da kendi çocuğuna kolayca nakledebilecektir. Ancak asıl sorun, epigenetik değişikliklerin rutin testlerle anlaşılamayıp, kolaylıkla tanı konamamasıdır. Ama yine de şanslı sayılırız, çünkü bu bozuklukları tedavi etmek, zararlı etkilerinden korunmak mümkün.