11.6 milyon kişi kayıt dışı çalışıyor

ANKARA(ANKA)-Topladığı prim gelirleriyle emekli aylıklarını karşılayamadığı için aktüeryal dengesi bozulan, bu yüzden de bütçeden her yıl rekor tutarlarda kaynak aktarılan sosyal güvenlik kuruluşları, kayıt dışı çalıştırılan 12 milyona yakın kişiden dolayı yılda en az 28.8 milyar YTL'lik bir prim gelirinden mahrum kalıyor.

Resmi verilere göre, 23,7 milyona ulaşan istihdamdaki toplam nüfusun 11.6 milyonu olmak üzere; her iki çalışandan birinin herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna kaydı bulunmuyor. En düşük matrah baz alınarak yapılan hesaplamaya göre bile bu kişilerin kayıt dışı çalıştırılmasından dolayı SSK yılda 18.5 milyar, Bağ-Kur 8.6 milyar, İşsizlik Sigortası Fonu da 1.7 milyar YTL olmak üzere sistem toplam 28.8 milyar YTL prim kaybına uğruyor.

İŞÇİ DE İŞVEREN DE KAYIT DIŞI

TÜİK'in Haziran-Temmuz-Ağustos dönemine ilişkin Hane halkı İşgücü Anketi'ne göre istihdamdaki toplam nüfus 23 milyon 747 bin olurken, bunun 11 milyon 621 bininin herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kaydı bulunmadığı belirlendi. İstihdamdaki toplam nüfusta kayıt dışılık oranı yüzde 48.9 düzeyinde oluştu. Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kaydı bulunmayan bu kişiler adına bordro düzenlenmiyor, primin yanı sıra gelir vergisi de ödenmiyor.

Ücretli olarak çalışan toplam 11 milyon 602 bin kişiden yüzde 21.5 oranındaki 2 milyon 491 bininin kayıt dışı çalıştığı bildirildi. Toplam sayıları bir milyon 988 bin olan yevmiyelilerin ise yüzde 89.5 oranındaki bir milyon 779 bini kayıt dışı olarak çalışıyor. İşveren olarak faaliyet gösteren bir milyon 266 bin kişiden yüzde 27.9 oranındaki 353 bini ile kendi hesabına çalışan 5 milyon 155 kişiden de yüzde 65.7 oranındaki 3 milyon 385 bininin de sosyal güvenlik kaydı bulunmuyor.
Kayıt dışı çalışanlar içinde en büyük grubu ise "ücretsiz ev işçileri" oluşturuyor. Büyük bölümü tarım kesiminde bulunan ve standart bir istihdamdan farklı olarak ailesine yardım eden bu kişilerin toplam sayısı 3 milyon 737 bin. Bunların da yüzde 96.7 oranındaki 3 milyon 613 bini sosyal güvenlik şemsiyesi dışında, kayıt dışı olarak çalışıyor.

Kayıt dışı çalışanlar toplamının 6 milyon 2 bini tarımda, 5 milyon 619 bini ise tarım dışı sektörlerde bulunuyor. Kayıt dışılık oranı tarımda yüzde 88.2, diğer sektörler ortalamasında yüzde 33.2 düzeyinde.

İstihdamdaki nüfus ve kayıt dışı çalışanlar (Bin kişi)
/**
Toplam Kayıt K.dışılık
çalışan dışı(*) oranı (%)
TOPLAM 23.747 11.621 48,9
.Ücretli 11.602 2.491 21,5
.Yevmiyeli 1.988 1.779 89,5
.İşveren 1.266 353 27,9
.Kendi hesabına çalışan 5.155 3.385 65,7
.Ücretsiz aile işçisi 3.737 3.613 96,7
TARIM 6.804 6.002 88,2
.Ücretli 117 64 54,7
.Yevmiyeli 558 554 99,3
.İşveren 105 75 71,4
.Kendi hesabına çalışan 2.778 2.120 76,3
.Ücretsiz aile işçisi 3.246 3.190 98,3
TARIM DIŞI 16.943 5.619 33,2
.Ücretli 11.484 2.426 21,1
.Yevmiyeli 1.430 1.226 85,7
.İşveren 1.160 279 24,1
.Kendi hesabına çalışan 2.377 1.265 53,2
.Ücretsiz aile işçisi 491 423 86,2
**/
(*)Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kaydı olmayan.

-EN BÜYÜK KAYIP SSK'NIN

Sosyal güvenlik kuruluşlarının, kayıt dışı istihdam nedeniyle uğradığı yıllık prim kaybının, en düşük matrahtan yapılan hesaplamada bile 18.5 milyarı SSK, 8.6 milyarı Bağ-Kur ve 1.7 milyarı da İşsizlik Sigortası Fonu'nun olmak üzere toplam 28.8 milyar YTL olduğu belirlendi.
Halen 585 milyon YTL olan asgari ücret üzerinden yüzde 14'ü işçi, yüzde 19.5'i de işveren payı olmak üzere ayda toplam yüzde 33.5 oranında 195 YTL 98 YKr SSK primi tahsil ediliyor. Buna göre SSK asgari ücretle çalıştırılan her bireyden yılda toplam 2 bin 351.7 YTL prim geliri elde ediyor.
Kayıt dışı çalışan 2 milyon 491 bin ücretlinin asgari ücret üzerinden kayda alınması durumunda SSK, bu kişilerden yılda toplam 5 milyar 858,1 milyon YTL prim geliri elde edeceği görülüyor. Asgari ücret üzerinden işe başlangıcı gösterilerek kayıt içine alınmaları durumunda 1 milyon 779 bin yevmiyeli adına yılda SSK'ya 4 milyar 183,7 milyon YTL ve 3 milyon 613 bin ücretsiz aile işçisi adına da 8 milyar 496,7 milyon YTL prim ödenmesi gerekiyor. Buna göre SSK'nın kayıt dışı çalışan bu kişilerden kaynaklanan yıllık toplam prim kaybı 18 milyar 538,5 milyon YTL'ye ulaşıyor.

-İŞSİZLİK SİGORTASI DA GELİR KAYBI YAŞIYOR

Asgari ücretten her ay ayrıca işçi ve işveren payı olarak toplam yüzde 3 oranında 17 YTL 55 YKr tutarında da işsizlik sigortası primi kesiliyor. Kayıt dışı çalıştırılan 7 milyon 883 bin ücretli, yevmiyeli ve ücretsiz aile işçisinin kayda alınarak adlarına bordro düzenlenmesi durumunda, Fon'un yılda toplam 1 milyar 660.2 milyon YTL prim geliri elde edeceği görülüyor.

-BAĞ-KUR'UN KAYBI

Kayıt dışı çalışan işveren konumundaki 353 bin ve kendi hesabına çalışan 3 milyon 385 bin kişinin, en alt basamaktan Bağ-Kur sigortalısı olup, sağlık sigortasıyla birlikte aylık 192 YTL 70 YKr prim ödemesi durumunda, Kurum'un bu kişilerden bir yılda elde edeceği toplam gelir 8 milyar 643.8 milyon milyon YTL olarak belirlendi.
Böylece SSK ve Bağ-Kur ile İşsizlik Sigortası Fonu'nun kayıt dışı istihdam nedeniyle yılda uğradığı toplam gelir kaybı 28 milyar 842.4 milyon YTL'ye ulaşıyor.

Kayıt dışı çalışanlardan SSK, Bağ-Kur ve İSF'nin prim kaybı(Milyon YTL)
/**
K.dışı çal. Aylık Yıllık
(Bin kişi) kayıp kayıp
.Ücretli 2.491 488,2 5.858,1
.Yevmiyeli 1.779 348,6 4.183,7
.Ücretsiz aile işçisi 3.613 708,1 8.496,7
SSK TOPLAMI 7.883 1.544,9 18.538,5
.Kendi hesabına çalışanlar 3.385 652,3 7.827,5
.İşveren 353 68,0 816,3
BAĞ-KUR TOPLAMI 3.738 720,3 8.643,8
.Ücretli 2.491 43,7 524,6
.Yevmiyeli 1.779 31,2 374,7
.Ücretsiz aile işçisi 3.613 63,4 760,9
İŞSİZLİK SİGORTASI FONU TOPLAMI 7.883 138,3 1.660,2
TOP.KAYIT DIŞI ÇALIŞAN VE PRİM KAYBI 11.621 2.403,5 28.842,4
**/