1876’dan Bu Yana 40 Milletvekiline ‘dokunuldu’

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın dün akşam yaptığı açıklamaların ardından Türkiye’nin gündemi biranda milletvekili dokunulmazlığı oldu. Açıklamanın ardından BDP’li 9 milletvekili ve bağımsız Aysel Tuğluk’un fezlekesi bugün Meclis'e geldi.

Yaşanan gelişmelerin ardından milletvekili dokunulmazlığı yeniden tartışmaya açıldı.

DOKUNULMAZLIK İLK OLARAK FRANSA’DA UYGULANDI

Dünyada milletvekili dokunulmazlığının 300 yılı aşkın mazisi var. Fransız İhtilali sonrasından toplanan kurucu meclis, 27 Haziran 1970’te yayınladıkları bir kararname ile Meclisi üyelerinin, meclis izni olmadan tutuklanamayacağını kararlaştırdı.

HOLLANDA VE YENİ ZELENDA’DA MİLLETVEKİLİ DOKUNULMAZLIĞI YOK

Dünyada demokratik şekilde yönetilen ülkelerin birçoğu milletvekili dokunulmazlığı kavramını uyguluyor. Yasanın uygulanış şekli ülkelere göre farklılık gösterse de, ülkelerin ağırlıklı kararı vekillerini herhangi bir cezai işleme karşı koruma yönünde. Ancak Hollanda ve Yeni Zelenda anayasalarında milletvekili dokunulmazlığı yer almıyor.

KANUNİ ESASİ’DEN BERİ VEKİLLER KORUNUYOR

Türkiye’nin milletvekili dokunulmazlığı da ilk anayasamız kadar eski. 1876 yılında padişah II. Abdülhamit tarafından uygulamaya konulan ancak kısa süre sonra kaldırılan Kanuni Esasi’de, halk tarafından seçilen kişilerin yargılanamayacağı maddesi bulunuyordu.

DOKUNULMAZLIĞI KALKAN İLK VEKİL ALİ CENANİ BEY

Türkiye Cumhuriyeti’nde dokunulmazlığı kaldırılan ilk milletvekili Ali Cenani Bey oldu. 1928’de un ve zahire fiyatlarının yükselmesini önlemek için Ticaret Bakanlığı emrine verilen 500 bin liranın usulsüz harcandığı gerekçesiyle Meclis'te hakkında Soruşturma Komisyonu oluşturulan Ali Cenani Bey’in dokunulmazlığı 14 Nisan 1928'de kaldırıldı. Yüce Divan'a sevk edilen Cenani bey 1 ay hapis ve 170 bin lirayı tazminat cezasına çarptırıldı.

DEP’Lİ 10 VEKİLİN DOKUNULMAZLIĞI VATAN HAİNLİĞİ GEREKÇESİYLE KALDIRILDI

Dönemin Başbakanı Tansu Çiller'in isteği üzeri 2 Mart 1994’te dokunulmazlıklar konusunda TBMM tarihi bir gün yaşadı. 6 DEP’li 1 bağımsız milletvekilinin dokunulmazlığına son verildi. DEP Genel Başkanı ve Diyarbakır Milletvekili Hatip Dicle, Şırnak Milletvekili Orhan Doğan, Muş Milletvekili Sırrı Sakık, Diyarbakır Milletvekili Leyla Zana, Mardin Milletvekili Ahmet Türk ve Şırnak Bağımsız Milletvekili Mahmut Almak'ın dokunulmazlıkları, TBMM Genel Kurulu'nda kaldırıldı. Dokunulmazlıkların kaldırılmasına dayanak oluşturan Ankara DGM Başsavcılığı iddianamesinde, sanıklar vatan hainliği ile suçlanıyordu. DEP milletvekilleri daha sonra 10 yıl cezaevinde yattı. DEP'lilerin dokunulmazlıklarının kaldırılması, yargılanması ve aldıkları ağır hapis cezası, dünya çapında geniş yankı uyandırdı ve bu olay Türkiye'nin başını hep ağrıttı. Avrupa Birliği'nin baskıları sonuçu DEP'li milletvekilleri yeniden yargılandı ve serbest bırakıldı.

SUSURLUK SANIKLARI AĞAR VE BUCAK

Susurluk kazasından sonra başlayan çete iddiaları çerçevesinde DYP milletvekilleri Mehmet Ağar ve Sedat Bucak’ın dokunulmazlıkları kaldırıldı. İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi’nin TBMM’ye gönderdiği fezleke sonucu her iki milletvekilinin de dokunulmazlıkları fiilen kaldırıldı. Fezlekede cürüm işlemek için çete kurmanın da aralarında bulunduğu birçok suçlama yer aldı. Dokunulmazlığı kaldırılan Ağar ve Bucak sanık olarak yargılanmaya başladı. Ağar daha sonra yeniden Elazığ'dan bağımsız milletvekili seçilerek dokunulmazlık zırhı kazandı. Dokunulmazlığı kaldırılan son milletvekili ise Kahraman Emmioğlu oldu. Bakan olarak görev yaparken dokunulmazlıkları kaldırılıp yargılanan milletvekilleri de oldu. ANAP'ın ilk iktidar döneminde Devlet Bakanı İsmail Özdağlar, daha sonra da Safa Giray ve Cengiz Altınkaya bakanlık koltuğundan dokunulmazlığı kaldırılarak Yüce Divan'a giden milletvekilleri oldu.

DOKUNULMAZLIĞI KALDIRILAN 40 MİLLETVEKİLİNİN İSİMLERİ

Dokunulmazlığı kaldırılan 40 milletvekili şunlar:

"Ali Cenani Bey, Fikret Bey, İhsan Bey, Ali Saip Ursavaş, Rafet Ülgen, Ahmet Aytuna, Hüseyin Cahit Yalçın, İbrahim Us, Osman Alişiroğlu, Sırrı Atalay, Kamil Kırıkoğlu, Osman Bölükbaşı, Nuri Beşer, Ziya Şerefhanoğlu, Çetin Altan, Celal Sungur, Ali Karahan, İsmail Özdağlar, İdris Arıkan, Safa Giray, Cengiz Altınkaya, Hatip Dicle, Orhan Doğan, Leyla Zana, Sırrı Sakık, Mahmut Alınak, Selim Sadak, Ahmet Türk, Hasan Mezarcı, Mehmet Ağar, Sedat Bucak, Murat Karayalçın, Kemal Akkurt, Sema Pişkinsüt, Mustafa Bayram, Ömer Bilgin, Mustafa Kalemli, Kahraman Emmioğlu".