ABD, dış politikasına yeniden yön veriyor

Kuzey Kore'nin nükleer silah programlarına devam ettiğini açıklaması ve terör saldırıları gibi son olumsuz gelişmeler, Başkan Bush'un ulusal güvenlik stratejisi açısından bir sınav niteliği taşıyor. Başkan'ı destekleyenler bütün bu unsurların güçlü bir Bush doktrini ve küresel bir süpergücün devreye girmesini gerektirdiğini söylüyor. Bush'a muhalif kesim ise Başkan'ın, olaylar patlak vermeden duruma müdahale doktrinine son derece yoruma açık olduğu gerekçesiyle karşı çıkıyor.

Siyasi gözlemciler, Bush'un geçen ay açıkladığı yeni Ulusal Güvenlik Stratejisi'ni son 50 yılın en önemli jeopolitik belgelerinden biri olarak tanımlıyor. Yeni Strateji, Saddam Hüseyin ve El-Kaide gibi tehditlerin bulunduğu yeni bir dünya gerçeğiyle baş edebilmek için Soğuk Savaş'la biçimlenen görüşlerden tamamen farklı bir çizgi izliyor.

Belge, olası bölgesel çatışmaları önleme yolları ve yeni savunma politikaları üzerinde durduğu gibi düşmanın olası bir saldırısını daha gerçekleşmeden önlemede Amerika'ya düşen rolü irdeliyor. Her ne kadar Bush'un önleyici müdahalecilik stratejisinin ilk hedefi Irak gibi görünse de belge, diktatörlere ve Amerika açısından tehdit unsuru taşıyan teröristlere yataklık eden tüm ülkeleri de kapsayacak şekilde kapsamlı. Ancak Bush doktrini, terör ve terörizmin tanımını yapmada yetersiz kalıyor.

ÖNLEYİCİ MÜDAHALE POLİTİKASI Bazı siyasi gözlemcilere göre, çerçevenin tam anlamıyla tanımlanmamış olması, tehlikeli ve kaygan bir zemin yaratıyor. Eski bir Kongre üyesi olan Lee Hamilton, önleyici müdahalecilik politikasının aslında çok da yeni olmadığını söylüyor. Halen Washington'daki Woodrow Wilson Merkezi'nin direktörlüğünü yapan Hamilton, Amerika'nın geçmişte de ani tehlikelerle karşılaştığında önleyici müdahaleciliğe yönlendiğini vurguluyor. Bununla birlikte Hamilton'u kaygılandıran unsur, yeni stratejinin yeni tehditlere karşı alınacak önlemler konusunda biraz "aceleci" bir tavır önermesi. Düşmanın niyetine, saldırganlık derecesine bakmaksızın harekete geçilmesini önermesi. Hamilton, aklına takılan soruları şöyle sıralıyor:
"Önleyici müdahaleciliğin sınırları nedir? Amerika, bu yeni stratejik doktrinde, hangi koşullarda bu yola başvurulacağını açık bir dille ifade etmiyor. Söz konusu tehdit ne kadar gerçeğe yakın bir olasılık ya da saldırı tehdidinin gerçekten güçlü olması gerekiyor mu? Bu soruların cevabını, bu kararı yalnızca Amerika mı verecek? Eğer öyle ise Amerika'daki hangi kurumlar ve kişiler verecek bu kararı? Bu tür bir değerlendirme sadece Başkan'ın yetkisi dahilinde mi olacak, yoksa hem Başkan hem de Kongre mi söz sahibi olacak?"
Eski Kongre Üyesi Lee Hamilton'u kaygılandıran yalnızca bu sorular değil. Hamilton, özellikle istikrarsız ülkelerin önleyici müdahale doktrinini kendi çıkarları yönünde kullanabileceğinden endişeli. Hamilton şöyle diyor:
"Önleyici müdahalecilik diğer ülkelerin eline verdiğimiz bir silah olmayacak mı? Daha şimdiden Rusya, Gürcistan'a karşı önleyici müdahalede bulunma hakkı olduğunu söylüyor. Çin de Tayvan'a karşı önleyici müdahale hakkını kullanmak isterse ne olacak? Ya da Hindistan, Pakistan'a karşı aynı doktrine göre saldıracak mı? Eğer Bush'un doktrini yaygın bir uygulama alanı bulursa tüm dünya anarşiye sürüklenmiş olur."
Nixon Araştırmalar Merkezi'nin Bölgesel Stratejik Araştırmalar Direktörü Geoffrey Kemp ise Bush yönetiminin amaç ve hedeflerinin çok doğru ve hassas olduğu görüşünde. Ancak Kemp de doktrin dilinin net olmaması yüzünden, düşman listesinin uzayıp gidebileceğini kabul ediyor. Kemp, "Suriye niye şer ekseninde değil? Bana söylendiği kadarıyla Suriye, Bin Ladin ve El-Kaide hakkında Amerika'ya bilgi verme konusunda çok yardımcı oluyor. Aslına bakılırsa Suriye hem şer eksenine dahil hem de değil. Şam, El-Kaide'nin yarattığı tehlikeye karşı bize yardımcı olurken, hiç de iyi niyetler beslemeyen radikal terörist gruplara yataklık ediyor."
Siyasi gözlemcilerin üzerinde en fazla durduğu konu, Bush yönetiminin yeni doktrini hazırlarken açık bir dil kullanmamayı bilerek, maksatlı bir şekilde mi tercih ettiği.

BAŞKAN BUSH, KÖTÜ NİYETE KARŞI GÜÇLE HAREKET ETMEKTEN YANA Başkan Bush, göreve başlarken yaptığı konuşmada, dış politika konusuna kısaca değinmiş ve "Amerika'nın saldırganlığa ve kötü niyete karşı kararlılık ve güçle hareket edeceğini" söylemişti. Başkan Bush, yeni stratejisini açıklarken yaptığı konuşmada da hangi ülkelerin önleyici müdahale doktrininin kapsamına gireceği konusunda net bir dil kullanmamıştı. Bush, görüşlerini şöyle özetlemişti:
"Geçen yüzyılın en önemli bölümünde, Amerika'nın savunma politikası Soğuk Savaş doktrinlerine, caydırıcılık ve tecrit politikalarına dayalıydı. Bazı durumlar için bu iki politikanın hala geçerli olduğunu söylemek mümkün, ancak elbette yeni tehditler yeni politikalar gerektiriyor. Nükleer güç kullanma tehdidine dayalı caydırıcılık politikası, terör şebekeleri için hiç bir anlam taşımıyor."
Wall Street Gazetesi yazarlarından Max Boot ise doktrinin açık bir dil taşımamasının aslında iyi bir savunma stratejisi olduğunu söylüyor. Boot, "Önleyici müdahalecilik doktrininde kesin bir dil kullanılmamış olması bence son derece zekice bir yaklaşım. Elimize büyük bir silah veriyor. Bence doktrine açıklık getirilmemeli. Suriye, İran ve diğer terörist ülkeleri şüphede bırakmalı, tedirgin etmeliyiz. Zira bu ülkeler Amerika'ya ve müttefiklerine karşı bir tür savaş yürütüyor" dedi.

BAŞKAN YARDIMCISI CHENEY'NİN YENİ STRATEJİDEKİ ROLÜ
Siyasi gözlemcilere göre, Bush'un yeni stratejisinde yardımcısı Dick Cheney'in etkisi büyük. Washington'daki CATO Enstitüsü'nün Savunma ve Dış Politika Araştırmalar Bölümü Başkan Yardımcısı Ted Galen Carpenter, Bush yönetiminde katı tutum yanlısı görüşlerin ağır bastığını söylüyor. Bush'un dış politika uzmanı olmadığı için bu konuda danışmanlarının sözlerine kulak verdiğini açıklayan Carpenter, "Ne yazık ki küçük bir grup da olsalar, katı tutum yanlısı şahin yeni-muhafazaklar başkanı daha fazla etkileyebiliyorlar" ifadelerini kullandı.
Carpenter, yeni diye açıklanan stratejinin aslında Dick Cheney'in baba Bush zamanında Savunma Bakanı olarak görev yaparken kaleme aldığı belgenin gözden geçirilmiş ve yenilenmiş hali olduğunu söylüyor. Pentagon Planlama Kılavuzu olarak adlandırılan bu belgede Amerika'nın askeri gücünü artırarak, süpergüç konumunu alması konusuna değiniliyordu.

AVRUPA'NIN ABD STRATEJİLERİNE YAKLAŞIMI
Avrupa basın yayın organları, Başkan Bush'un önleyici müdahalecilik stratejisini küstahça ve tehlikeli olarak niteliyor. Avrupalılara göre, doktrin Amerika'ya küresel hegomonya kurmanın yollarını açtığını ve dost ülkelerin bile düşmanlığını üzerine çekebileceğini vurguluyorlar.
Wall Street Gazetesi yazarlarından Max Boot, diğer ülkelerin Bush'un stratejisine şimdi verdikleri sert tepkinin ilerde yumuşayacağını belirtiyor. Boot, "Bu ülkeler tarihin kötü tarafında yer almak istemiyor, kazanan tarafta olmayı arzu ediyorlar. Başkan Bush, bir süre önce Kongre'den geçen ve Saddam Hüseyin'e karşı kuvvet kullanılmasına izin veren yasayı imzaladı, ancak siyasi gözlemciler, Bush'un ufkunu Irak'la sınırlı tutmamasını, geleceğin dünyasına ve özellikle de Ortadoğusu'na dair çok açık bir vizyonu olması gerektiğini belirtiyorlar.