Adlaşmış sıfat nedir? Nasıl kullanılır? Adlaşmış sıfat örnekleri

Sıfatlar, kendi aralarında çeşitli özelliklerine göre sınıflandırılmışlardır. Her bir sıfat türü başka bir göreve sahiptir ve kendinden sonra gelen kelimeyi tanımlar. Ana kategorilerle sınıflandırılan sıfatlar da kendi içlerinde farklı görevlere sahiptirler. Örnek olarak belirtme sıfatlarının alt başlıkları soru, sayı, işaret ve belgisiz sıfatlardır. İşaret sıfatları, isimleri işaret açısından belirtirken, sayı sıfatları miktarları ifade eder.

Adlaşmış sıfat nedir?

Türkçe'deki niteleme sıfatları, çekim eki alarak bazı durumlarda isimlerin yerine geçebilme özelliğine sahiptir. Özellikle de sıfat tamlamalarında bazen isim kısmı düşer. Bu durumlarda ismin görevi sıfatlara aktarılır. Sıfat ismin görevini üstlenerek sıfat özelliğini kaybeder ve isimleşmiş ya da adlaşmış olur. Böylece de adlaşmış sıfat hâline gelir.

Çeşitli örneklerle açıklanabilecek bu durum yaşandığında bazen anlam karışıklığı yaşanabilir. Bu nedenle de noktalama işaretlerini doğru şekilde kullanmak son derece önemlidir. Eğe virgül ile doğru şekilde ayrılmazsa sıfat tamlamaları cümle içinde karışıklık yaratabilir.

Sıfat fiil eklerinden birini almış olan fiil, gövde ya da kökler, kendilerinden sonra gelen adların yerini de tutabilir. Bu tür durumlar gerçekleştiğinde bu kelimelere de adlaşmış sıfat fiil adı verilir. Oluşan sıfat fiiller de kendilerinden sonra gelen isimleri kendi bünyelerine almış olurlar. Bazı kelimeler adlaşmış sıfat olmadığı hâlde öyle zannedebilirler.

Karıştırılan durumlar genelde meslek isimlerini ifade etmek çin gelen –ci, -cı, çi, çü gibi eklerdir. Bu ekleri alan kelimeler adlaşmış sıfatlarla karıştırılabilir. Ancak bu eklerin kullanıldığı kelimelerden sonra çocuk, kişi, kadın gibi kelimeler gelemeyeceği ve getirilemediği için bu kelimeler adlaşmış sıfat olmaz. Karışıklığın önüne geçebilmek ve adlaşmış sıfatları ayırabilmek tespit edebilmek için de bu yöntem kullanılır.

Adlaşmış sıfat örnekleri nelerdir?

Niteleme sıfatları, çekim eki aldığı zaman ya da almasa bile niteledikleri ismin yerine geçebilir. Bu durumda adlaşmış sıfatlar oluşur. Adlaşmış sıfatlara ve adlaşmış sıfatların nasıl tespit edileceğine dair bazı örnekler şunlardır:

• Yaşlı insanlara karşı daha anlayışlı olmalıyız.
• Yaşlılara karşı daha anlayışlı olmalıyız.

Bu örnekte, adlaşmış sıfat oluşturulmuş ve yaşlı adam ifadesi cümle içinde yaşlılar olarak kullanılmıştır. İlk cümlede yaşlı kelimesi, insan kelimesini nitelemiş bir sıfattır. İkinci cümlede ise yaşlı insanlar tamlamasındaki insanlar sözcüğü düşmüş ve yaşlılar olarak değiştirilmiştir. Hem anlam değişmemiş hem de adlaşmış sıfat oluşturulmuştur.

Adlaşmış sıfat gibi görünen bazı kelimeler genelde meslek adlarını ifade eder. Bu duruma örnek olarak şu cümle gösterilebilir:

• Sucu çocuk hemen bize birer bardak su verdi.
• Sucu, hemen bize birer bardak su verdi.

Noktalama işaretlerinin doğru kullanılmasının önemi de şu örnekle gösterilebilir:

• Küçük çocuk oyuncakla oynadı. (Küçük çocuk, çocuğun küçük olduğunu belirtiyor.)
• Küçük oyuncakla oynadı. (Küçük boyutta bir oyuncak olarak anlaşılıyor çünkü virgül kullanılmamış.)
• Küçük, oyuncakla oynadı. (Küçük çocuk yerine adlaşmış sıfat olarak küçük kelimesi kullanılmış.)

Bir diğer virgül kullanılmadığında yanlış anlamalara neden olacak örnek şudur:

• Genç, görevliye elindeki belgeleri gösterdi.(Belgeleri gösteren genç anlamı virgül ile verilmiş.)
• Genç görevliye elindeki belgeleri gösterdi. (Görevlinin genç olduğu anlaşılıyor.)