Afrika'nın en büyük veri sızıntısı: Afrikalı liderin yakınlarına milyonlarca dolarlık kamu fonu aktarıldı

Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin eski cumhurbaşkanı Joseph Kabila'nın ailesi ve arkadaşlarının sahip olduğu şirketlerin banka hesaplarına milyonlarca dolarlık kamu fonunun aktarıldığı Afrika'nın en büyük veri sızıntısı kapsamında ortaya çıktı.

Bir Afrika bankası olan BGFI'ın Demokratik Kongo Cumhuriyeti branşı üzerinden paranın bu şirketlere gönderildiği anlaşıldı.

Hesaplardan milyonlarca dolar nakit para çekildiği belirlendi.

Bu banka transferlerinin gerçekleştiği sırada ise Kabila cumhurbaşkanıydı.

Kabila, bu para transferleriyle ilgili sorulara ise yanıt vermedi.

Veri sızıntısı, birkaç Afrika ülkesi ve Fransa'da operasyonları olan BGFI'dan (Banque Gabonaise et Française Internationale) elde edilen üç milyon belge ve milyonlarca banka transferini içeriyor.

Bu araştırma, online Fransız araştırmacı gazetecilik dergisi Mediapart ve Afrika'daki PPLAAF adındaki STK'nın ele geçirdiği bu verilerin incelenmesiyle ortaya çıkarıldı.

Avrupa Araştırmacı İşbirliği (EIC) adındaki medya ağının koordine ettiği konsorsiyum kapsamında BBC Africa Eye da kanıtlara erişebildi.

Araştırma bu paradan kimin fayda sağladığı ve olası çıkar çatışmaları hakkında soru işaretleri doğuruyor.

Petrolü olmayan petrol şirketi

BGFI'ın Kongo birimi BGFI Banque RDC'nin başında 2012 ve 2018 yılları arasında, Joseph Kabila'nın üvey kardeşi Francis Selemani vardı.

Kabila'nın kızkardeşi Gloria Mteyu ise 2010 yılında kurulan birimin yüzde 40'ına sahip.

Kasım 2013 ve Ağustos 2017 arasında özel bir şirket olan Sud Oil'in kamu fonlarından 86 milyon dolar aldığı görülüyor.

BBC'nin sızıntıdan edindiği veriler arasında bu ödemelerden sadece ülkenin seçim kurumu olan Ceni'den gelen 1 milyon doların faturasını bulabildi.

BBC, bu dönemde bu şirketin herhangi bir petrol ürünün ticaretini yaptığını ise bulamadı.

Selemani'nin eşi Aneth Lutale, bu şirketin yüzde 80'inin sahibi. Mteyu ise 2013-2018 arasında şirketin kalanının yüzde 20'sine sahipti.

Sud Oil'in BGFI hesaplarından diğer özel şirketlerin BGFI hesaplarına milyonlarca dolar transfer yapıldı. Bu şirketlerin kimileri Kabila'nın iş ortakları ve akrabalarına aitti.

Kabila, 2001-2019 yılları arasında ülkenin başındaydı.

Denetimde riskli bulundu

BBC'nin araştırması, 2013-2018 yılları arasında bankanın tek çalışanı olarak sadece yürütücü müdür unvanındaki David Ezekiel'in kaydına ulaşabildi; şirketin ise Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin başkenti Kinşasa'da küçük bir ofisi olduğu ortaya çıktı.

2013 yılında ise Sud Oil, Kinşasa'da 12 milyon dolar değerinde bir gayrimenkul yerleşkesi satın alarak şirketin merkezini buraya taşıdı.

Şirketin BGFI Banque RDC ile üst düzey yönetimine araba sağlamak için bir anlaşma yaptığı da bulundu.

Araçların sağlanması için 70 bin dolar ödendi.

BBC Africa Eye, başka herhangi bir iş kaydına ulaşamadı.

BBC, BGFI'ın içeride yürüttüğü ve kamuoyuna açıklanmayan Temmuz 2018 tarihli denetim raporuna da ulaştı; buna göre Kongo'daki birimin faaliyetleri ağır bir şekilde eleştiriliyor.

Denetim raporunda yüksek risk

Denetim raporunun Kongo'daki faaliyetlere 'yüksek risk' skoru verdiği görülüyor.

Aynı zamanda müşterilerin işlemlerinde denetim ve çıkar ilişkilerinin ortaya çıkarılmasında şeffaflık uygulamalarının eksik olduğu belirtildi.

Denetim, bankada hesabı olan şirketlerle ilişkisi olduğu için Selemani'nin en azından 16 alanda çıkar çatışmasının olduğunu ortaya koydu.

Raporda Sud Oil'in yüksek meblağlarda gerçekleşen transferlerine de dikkat çekildi.

Raporun tamamlanmasından iki hafta sonra Selemani, BGFI'ın ana ofisinin bulunduğu Gabon'da bir göreve atandı.

Selemani, BGFI Banque RDC'den ayrılırken 1,4 milyon dolar aldı.

BGFI'dan ise Kasım 2018'de ayrıldı.

Sud Oil 2018 yılında el değiştirdi.

Mteyu ise BGFI Banque RDC'deki yüzde 40 hissesinden aynı yıl ayrıldı.

BBC, haberde ismi geçen kurumlara ve kişilere yönelttiği sorulara ise yanıt alamadı.