AİHM, 'İnsan Hakları Tazminat Komisyonu'na Başvuruyu Iç Hukuk Yolu Gördü

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 'İnsan Hakları Tazminat Komisyonu'na başvuruyu, tüketilmesi gereken yeni bir iç hukuk yolu olduğuna karar verdi.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Müdür Turgut ve diğerleri/Türkiye (4860/09) başvurusu üzerine 11 Nisan 2013 tarihinde açıklanan kararı ile yargılamaların uzun sürdüğü iddialarına ilişkin olarak Türkiye'de 6384 sayılı Kanunla kurulan İnsan Hakları Tazminat Komisyonu'na başvuru yolunun, yeni bir iç hukuk yolu olarak ihdas edildiğini belirterek başvuruyu kabul edilemez buldu.

Başvuranların AİHM'e başvurularını yaptıkları tarihte anılan kanun yürürlüğe girmemiş olmasına rağmen, bu başvuruyu iç hukuk yollarının tüketilmemesi sebebiyle reddetti. 7 Ocak 2009 tarihli başvuruda başvuranlar, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 6/1. maddesine dayanarak makul sürede yargılanma haklarının; Türkiye'de uzun yargılama sürelerine karşı bir başvuru yolu olmadığından bahisle de Sözleşme'nin etkili başvuru hakkına ilişkin 13. maddesinin ihlal edildiğini ileri sürdü.

AİHM kararında, 20 Mart 2012 tarihli Ümmühan Kaplan pilot kararının icrası kapsamında yargılama süreleriyle ilgili olarak 23 Eylül 2012 öncesinde mahkemeye yapıldı ve henüz hükümete bildirilmeyen başvuruların tazminat verilmesi suretiyle çözülmesine dair 6384 sayılı Kanunun TBMM tarafından kabul edildiğini tespit etti.

Bu kararında AİHM ayrıca, 6384 sayılı Kanunla kurulan yolun, Türkiye'ye karşı açılan yargılama süresiyle ilgili tekrar eden başvurulara çözüm bulma amacı taşıyan pilot karar usulünün doğrudan ve somut bir sonucu olarak kurulduğunu belirtti. Mahkeme bu suretle, Türkiye'nin Bakanlar Komitesi tavsiye kararlarına ve İnterlaken, İzmir ve Brighton Konferanslarının sonuç bildirgelerine uygun olarak iç hukuk düzeyindeki yapısal sorunu çözerek üzerine düşen sorumluluğu yerine getirdiğini kaydetti.

6384 sayılı Kanunun Türkiye'de makul sürede yargılama yükümlülüğüne aykırılıkları telafi etmesine ve mahkeme önündeki başvuruları azaltmasına ve hatta tamamen sonuçlandırmasına imkan tanıma amacı taşıdığını vurguladı. Kararda ayrıca, 31 Aralık 2012 tarihi itibariyle AİHM önünde uzun yargılama iddialarına ilişkin 3 bin 800'den fazla derdest dosya bulunduğu ifade edildi.

AİHM, bu başvuruda başvuranların 6384 sayılı Kanunla kurulan komisyona başvurmaları gerektiğini belirterek başvurunun dayanaktan yoksun olduğuna karar vermiş ve bu Kanunun Sözleşme'nin 13. maddesi anlamında tüketilmesi gereken bir yol ihdas ettiğini belirterek makul sürede yargılanma hakkına ilişkin olarak 6384 sayılı Kanunla getirilen iç hukuk yolu konusunda ilk kararını verdi.

İnsan Hakları Tazminat Komisyonu, 6384 sayılı Kanunla 23 Eylül 2012 tarihi itibariyle yargılamaların makul sürede bitirilemediği veya mahkeme kararlarının icra edilmemesi, geç icra edilmesi ya da kısmen icrası iddiasıyla AİHM önünde derdest bulunan başvuruların tazminat ödenmek suretiyle sonuçlandırması amacıyla kuruldu. 20 Şubat 2013 tarihinden itibaren başvuruları kabul etmeye başladı.