Aksaray'ın 400 Yıllık Şer'iye Sicili Bulundu

ÖZKAN BEYER - Aksaray'ın 1600'lü yıllara ait, 560 davanın görüldüğü mahkeme kayıtlarının yer aldığı şer'iye sicili bulundu. Eski Aksaray Belediye Başkanı Emin Gürün'ün torunu Hakkı Ümit Gürün'e (61), dedesinin hayatını kaybetmesi üzerine kütüphanesinde bulunan Osmanlıca belgeler miras olarak kaldı. Osmanlıca bilmeyen Gürün, belgelerde yazılanların ne anlama geldiğini öğrenmek için, Başbakanlık Osmanlı Arşivi uzmanı Orhan Özdil ve tarihçi-yazar Mustafa Fırat Gül'den yardım istedi. Kütüphanede araştırma yapan uzmanlar, belgeler arasında 1625-1633 yıllarına ait, 560 davanın görüldüğü şer'iye sicilinin olduğunu belirledi. Korumaya alınan şer'iye sicilinin, Aksaray'ın tarihine ışık tutacağı belirtiliyor. Başbakanlık Osmanlı Arşivi uzmanı Özdil, AA muhabirine yaptığı açıklamada, bulunan belgenin 4. Murat döneminden kalma Aksaray’ın mahkeme kadı sicili olduğunu söyledi. Şer'iye sicilinin 8 yıllık dönemi kapsadığını dile getiren Özdil, "Aksaray kadısı tarafından 8 yıl boyunca görülen davaların tutanaklarıyla ilgili kayıtlar yer alıyor. Bu defterin en önemli özelliği; Aksaray'ın ilk şer'iye sicili defteri olmasıdır. Aksaray'ımızın 400 yıl öncesine ait hiçbir kadı sicili yoktu. İlk kez Hakkı Ümit Gürün'ün evinde bulundu" dedi. - Şer'iye sicili bulunmayan iki ilden biriydi Şer'iye sicilini, Aksaray'ın tarihinin aydınlatılması konusunda çok önemli bir kaynak olarak gördüklerini aktaran Özdil, şunları kaydetti: "Bugüne kadar Türkiye'de 2 ilin şer'iye sicili mevcut değildi. Birisi Erzurum, diğeri ise Aksaray'dı. Erzurum, Rus işgaline uğradığı için belgeler ya Rusya'ya götürüldü ya da tahrip edildi. Ancak Aksaray'ımızın bir talihsizliği var. İşgale uğramamasına rağmen, bugüne kadar hiçbir şer'iye sicili ortaya çıkmamıştı. Hiçbir kütüphanede böyle bir belge yoktu. Bunlar, Aksaray'ın geçirdiği büyük sel ve yangında kaybolmuş olabilir. Şehrin geçmiş dönemlerine ait bir belgenin bulunması, eksik olan halkanın tamamlanmasına katkı sağlayacaktır." Tarihçi-yazar Mustafa Fırat Gül de şer’iye sicilinin iktisadi ve toplumsal hukuk açısından nadide bir kaynak olduğuna işaret ederek, günümüze ulaşabilen 400 yıllık tarihi belgenin gün yüzüne çıkarılmış olmasının sevindirici olduğunu anlattı. Belgede, Güzelyurt ilçesinde yaşayan gayrimüslimlerin aralarındaki herhangi bir sorunu dindaşlarıyla çözmek yerine Müslümanların mahkemesine başvurduklarının görüldüğünü ifade eden Gül, şöyle devam etti: "Avrupa'nın kadınlara hiçbir değer vermediği 1600'lü yıllarda, Aksaraylı kadı tarafından bir kadına nafaka olarak günlük 3 akçe verildiğini görüyoruz. O zaman imamın günlük maaşı 1 akçedir. Bu belge, Osmanlı dönemindeki kadın haklarıyla alakalı çok önemli bir belgedir. Belgeler arasında, 4. Murad'ın sigara yasağına ilişkin fermanın da bir sureti yer alıyor. Bunları ayrıntılı olarak okuyuculara ulaştıracağız." Hakkı Ümit Gürün ise tarihi belgelerin, dedesinden miras kaldığını, çevrilerek insanların hizmetine sunulacağını kaydetti.