'Alzheimer', yaşlıları seviyor

İSTANBUL (İHA) - Bugün '21 Eylül Dünya Alzheimer Günü'... Alzheimer hastalığının, Türkiye'de yaşlı nüfusun giderek artmasıyla yakın gelecekte önemli sorun olarak ortaya çıkacağı tahmin ediliyor. Hastalık, 65 yaşın üzerindeki her 10 kişiden birinde, 85 yaşın üzerinde ise her iki ile üç kişiden birinde görülüyor. Beyin hücrelerinin yıpranmasıyla ortaya çıkan Alzheimer hastalığı unutkanlık ve konuşurken kelime bulamama gibi sorunlar oluşturan demansa (bunama) yol açıyor. Alzheimer hastalığının ileri safhasında, araç kullanma yeteneği de bozuluyor. Hasta, bildiği yerleri bulamıyor ve yol işaretlerini izleyemiyor.

İHA muhabirinin derlediği bilgilere göre, beyin hücrelerinin zamanla harap olmasına sebep olan Alzheimer hastalığının belirtileri ve beyindeki nöropatolojik özellikleri ilk olarak, Alman nörolog Alois Alzhiemer tarafından belirlendi. Hafızayı, düşünmeyi ve konuşmayı etkileyen Alzheimer hastalığı, dalgınlık, huy değişiklikleri, zaman ve mekan algılanmasında bozukluklar gibi başka sorunlara da yol açabiliyor.

YAŞ, RİSK FAKTÖRÜ Alzheimer hastalığına yakalanma riskini arttıran faktörlerin en önemlisinin yaş olduğunu belirten uzmanlar, 65 yaşın üzerindeki her on kişiden birinde, 85 yaşın üzerindekilerin ise hemen hemen yarısında Alzheimer hastalığı görüldüğünü bildiriyor. Alzheimer hastalığına yakalanma oranının yaşla birlikte arttığını, ama yine de tek başına ilerlemiş yaşın hastalığa sebep olmadığını kaydeden uzmanlar, ailede Alzheimer hastalığı olan birinci dereceden bir akrabanın varlığının, riski dört kat daha arttırdığını vurguluyor. Uzmanlara göre, bir kafa travması veya boksörlerde olduğu gibi sık sık travmaya maruz kalmak, Alzheimer hastalığı riskini en azından iki kat arttırıyor. Alzheimer hastalığının bulaşıcı özelliği bulunmadığını hatırlatan uzmanlar, hastalık riskinin, eğitim seviyesi düşük olanlarda daha fazla olduğuna dikkat çekiyor.

HASTALIĞIN TEŞHİSİ
Uzmanlar, kesin teşhisi ancak otopside mümkün olan Alzheimer hastalığı için son yıllarda geliştirilen testlerle yüzde 80-90 doğrulukla klinik teşhisinin de konulabildiğini ifade ederek, öncelikle hasta ve yakınlarından detaylı olarak tıbbi hikaye alındığını belirtiyor. Hastanın soyunup giyinirken, yıkanırken, parasını kullanırken, tek başına seyahat ederken, çalışırken ve ev aletlerini kullanırken ne kadar zorlandığının belirlendiğini söyleyen uzmanlar, daha sonra, 'Mini Mental Durum Muayenesi' olarak adlandırılan basit bir test uygulandığını, bu testte hastadan, 'Bugünün tarihi nedir? Hangi şehirdeyiz? Bu nedir?' gibi basit soruları cevaplandırmasının istendiğini bildiriyor.

Uzmanlar, demans sendromu yapabilecek veya Alzheimer hastalığını şiddetlendirebilecek diğer ihtimalleri ortadan kaldırmak için kan ve idrar tetkikleri gibi çok sayıda test ve nörolojik incelemelerin de yapılması gerektiğini kaydediyor.

TEHLİKE BELİRTİLERİ Uzmanlara göre, Alzheimer hastalığının en önemli belirtileri şunlar: Günlük hayatı etkileyen hafıza kaybı (Alzheimer bulguları arasında en erken görüleni ve en belirgin olanı). Günlük hayatta işleri yapmada ve kelime bulmada güçlük. Zaman ve mekan karmaşası. Yargı ve karar vermede, pratik düşünme becerisinde güçlük. Sık kullanılan eşyaları yanlış yere koyma. Ruh hali veya davranışlarda değişim. Sorumluluktan kaçınma ve kişilik değişimleri".

HAFIZA KAYBI
Hastalıkta hafıza kaybının erken döneminde, 'isimleri unutmak, hatırlamak için liste yapmak, akrabalarını telefonla tekrar tekrar aramak ve randevularına gitmemek' şeklinde belirtiler görüldüğünü anlatan uzmanlar, hastalık yerleştikten sonra ve ilerlemiş dönemdeki belirtileri şöyle sıralıyor: Yüzleri unutmak. Listeleri kullanamamak. Son olayları unutmak. Hiçbir randevuyu akılda tutmamak. Geçmişte yaşamak ve aile fertlerini birbiriyle karıştırmak.

KONUŞMA BOZUKLUĞU Uzmanlar, konuşma bozukluğuyla ilgili belirtilerin ise şunlar olduğunu bildiriyor: Kelime bulmakta zaman zaman zorlanma. Daha az konuşma. Konuşmadaki akıcılığın azalması. Tekrarların artması. Kompleks konuşmaları izlerken zorlanma. Yanlış anlamaların daha fazla olması. Düzensiz konuşma, birbirinin devamı olmayan sözler Ahenkli konuşmanın tam olarak kaybı.

KARMAŞIK İŞLER
Alzheimer hastasında, giysilerine daha az dikkat etme, evdeki karmaşık işleri yapmakta ve araç kullanmakta zorlanma da görüldüğünü vurgulayan uzmanlar, hastalık yerleştikten sonraki belirtileri ise şöyle sıralıyor: Giysilerin hatalı sıra izlenerek giyilmesi, banyo yapma veya giyinme konusunda uyarı veya yardım ihtiyacı, evdeki işleri yapmada belirgin beceriksizlik, parayla ilgili konularda zorluk çekme (Alışveriş sonunda kasaya ödeme yapamamak gibi), araç kullanmanın imkansızlaşması ve bıçak-çatalın kullanılamaması.

GERÇEK DIŞI İNANIŞLAR Alzheimer hastalığı vakalarında yanlış inanışların yaygın olduğunu ve bunların çoğu zaman şiddetli gerçek dışı hayaller, inanışlar derecesine ulaştığını kaydeden uzmanlar, bu bulguların, hastaların yüzde 10-30'unda görüldüğünü belirtiyor. En sık rastlanan gerçek dışı hayallerden birisinin de hırsızlık olduğunu ifade eden uzmanlar, "Hasta bir şeyin çalınmış olduğuna inanır ve belirli insanları suçlar. Eğer suçlanan kişi hastanın akrabası veya bakımından sorumlu kişiyse, kaliteli bir bakımın gerçekleşmesi zorlaşır. İleri yaştaki demans vakaları, sömürülmeye son derecede elverişlidir" uyarısında bulunuyor.

TEDAVİSİ VAR MI?
Alzheimer hastalığını kesin tedavi edici bir yöntemin henüz bulunmadığını söyleyen uzmanlar, enken ve orta dereceli Alzheimer hastalığının ilerlemesini durdurmak ve ortaya çıkan bunama durumunu geriye döndürmek amacıyla tüm dünyada bir çok bilimsel çalışma yürütüldüğünü bildiriyor. Uzmanlar ayrıca, hastalığa eşlik eden ve hastanın hem hayatını hem de bakımı üstlenenlerin işlerini güçleştiren gerginlik, endişe, depresyon, halüsinasyonlar dalgınlık ve uykusuzluk gibi bazı belirtilerin tedavisini sağlayan bir çok ilaç bulunduğunu hatırlatıyor.