Çocuklarımızın ilerideki kimliklerinin belirginleşmesinde 0-6 yaşın çok önemli olduğu biliniyor. Doğru mu?
Evet. Bebeklik ve çocukluktan itibaren çocuğumuzu yetiştirme tarzımız ileride nasıl kişiliğe sahip olacağı, meslek seçiminde ve birçok konuda belirleyicidir. Bu nedenle 3 yaşından itibaren yönlendirme şekliniz, çocuğunuzun kuvvetli alanlarını fark ederek yönlendirmeniz çok önemlidir.
Okul öncesi dönemde zeka geliştirici ne tarz oyunlar önerirsiniz?
Kızma birader, Bil bakalım, Emlak oyunları, jenga, 100-500 parçalı puzzler, maketler, monopolly, tabu, çılgın çubuklar, amiral battı, eğitici ve zekayı geliştirici özellikte hazırlanmış bilgisayar oyun cdleri sayılabilecek ilk etaptaki oyunlardır. Bu oyunların anne baba ve çocuğun beraber oynaması da aile içi dinamiklerin daha kuvvetlenmesini sağlar.
Çocuğumuzu ceo mu yetiştirmeliyiz yoksa sanatçı mı?
Dört dil bilen, enstruman çalan, doğayla ve hayvanla iç içe, elektronik eşyaları ustaca kullanan, bilgisayar kurdu üst düzey yönetici yetiştirmek yada özgürce, doğal hayatın içinde, dikiş nakış yapabilen, yemek pişiren, domatesini yetiştiren, tavuğunu besleyen kişiler yetiştirmek. Esas olan burada çocuğun yeteneklerinden ve yeterliliklerinden yola çıkmak. Kişilik özellikleri, yetiştirilme tarzı, donanımı çocuğunuzun ileride ne olabileceğini belirler. Ancak esas olan mutlu, üretken, istediği işte başarılı olacak bireyler yetiştirmektir.
Anne babalar çocuklarımızın yeteneklerini nasıl keşfedebilirler?
Görmek istediğiniz gibi değil görüneni fark etmeniz önemli. Yani hemen hemen her anne baba çocuğunun çok zeki hatta üstün zekalı olduğunu düşünür. Oysa kuvvetli yanları bizi yanıltır. Bu nedenle,
•Her çocuğun özel beceri ve yetenekleri olduğunu kabul edin. Kendi istediğiniz çocuğu yaratmaya çalışmak yerine var olan potansiyeli değerlendirmeyle işe başlayın.
•Çocuğunuzu tarafsız bir gözle değerlendirin. Annesi babası olduğunuzu unutun ve izleyin. Arkadaşlarıyla oynarken, seçimlerini yaparken.. Bunları bir kenara yazın.
•Sadece olumlu yanlarını yazdığınız bir liste hazırlayın. Yapamadıklarını sürekli vurgulamanız sadece onun motivasyonunu düşürür. En az bir hafta boyunca her gün düzenli olarak gözlemlerinizi yazın.
•İzlenimlerinize göre sözel alanı mı, matematiksel zekası mı, doğa becerisi mi, sanatsal yanı mı? Hangisi daha baskın.. Buradan yola çıkarak yeteneklerini geliştirebilmesine fırsat verin, imkanlar yaratın.
Anne babalar çocuğunun okula, okuma yazmaya hazır olduğunu nasıl anlar?
Çocuğunuzun ilkokula başlayana kadar şu becerilerini geliştirmeye çalışın,
•Kavramları ( büyük, küçük, uzun, kısa gibi.) maksimum düzeyde yerinde kullanma ve anlama,
•Sembolik algı dediğimiz matematiksel becerileri kazanma,
•Olaylar arası neden sonuç ilişkisi kurma,
•Dil gelişiminde 5N 1K ( ne, nerede, ne zaman, neden, nasıl, kim) doğru cevaplaması,
•Cümlelerinde zaman eklerini doğru kullanması,
•Kalem tutma ve çizim becerisinin kazanılmış olması,
•Bağcık bağlama, kapak açma, düğme iliklemeyi başarıyor olması,
•Sorumluluk becerisini tam anlamıyla kazanmış olması,
•Yemek yeme, çantasını taşıma, tuvalet alışkanlığını kazanması gibi öz bakım becerilerini kazanmış olması,
•Kurallara uyma, sıra bekleme, arkadaş ilişkisi kurabilme ve devam ettirebilme becerilerini kazanmış olması
•En az 10-15 dk. Bir işle yetişkin uyarısı almadan dikkatini vererek ilgilenmesi
Bu maddelerde yeterlilik gösteren çocuk okul hayatı için gerekli olan sağlam temelleri atmış olur. Eğer çocuğunuz okul çağına geldiği halde yukarda sayılan becerilere sahip değilse acil bir uzman desteği almanızı öneririm.
Okulöncesinde çocuğun başarılı bir kişilik geliştirmesi için aileler nelere dikkat edilmelidir?
Her şeyden önce mutlu ve huzurlu bir aile ortamında yetişmesi olmazsa olmaz ilk kuraldır. Anne ve babanın çocuğuna oluşturacağı model onun ileride ki kişilik yapısının şekillenmesinde çok önemlidir. İlerisi için başarılı bir kişilik geliştirmesi için,
•Sorumluluk becerisini mutlaka kazandırın.
•Odası olsun. Benlik algısının olumlu gelişmesi için önemli. Sevdiği masası, yatak örtüsü, halısı olsun.
•Onun da özel bir hayatı olduğunu unutmayın. Özel hayatına saygı duyun.
•Çocuğunuzu yetişkin gibi görün. Sabırla dinleyin, sözünü kesmeyin, mutlaka sorularını yanıtlayın.
•Göz kontağı kurarak boy seviyesine inin. Bu şekilde iletişime geçin. Unutmayın ki çocuklar bacaklar dünyasında yaşar.
Yukarıdan yapacağınız hiçbir konuşmayı dikkate almaz.
•Evde alacağınız kararlarda fikir danışın. Kararlarınıza katkı sağlayan olsun, kararları veren değil..
•Yaratıcılık, liderlik, espri, sanat, düşünce becerilerini geliştirmeye çalışın.
•Olumlu ve pozitif olun.
•Sağlıklı beslenme ve sağlıklı yaşam hakkında yönlendirin, örnek olun.
•Kaybetmeyi de öğretin. Kaybettiklerinden sonuç çıkarmasını isteyin.
•Sportif etkinliklere katılımını sağlayın.
•Doğa ve hayvan sevgisini kazandırmaya çalışın.
•Yeteneklerini tespit ederek geliştirmesine fırsat verin.
Drama ve müziğin başarı üzerindeki etkisi nedir?
Drama çocuk için oyundur. Oyunda çocuğun öğrenmesini ve yaratıcılığını arttıran en önemli yaşantıdır. Yaratıcılık, rol oynama, etkileşim, iletişimi kapsar. Özellikle 0-6 yaş çocuğu ezberle değil yaşayarak öğrenmeyle daha çok kendini geliştirir. Bu nedenle drama eğitimi özellikle de yaratıcı drama gelişimde çok olumlu etki sağlar. Aynı şekilde müzik de drama kadar etkindir. Yapılan araştırmalar özellikle tuşlu müzik aleti çalan çocukların diğer çocuklara oranla işitsel algı ve hafızalarının daha güçlü olduğunu göstermektedir. Bu nedenle küçük yaşlardan itibaren müziğe ve enstrumanlara yatkınlık gösteren çocukların mutlaka bu yetenekleri geliştirilmelidir.
Yaratıcılık üstün zekanın göstergesi midir?
Eğer çocuğunuzun yaratıcılığı diğer çocuklardan daha farklı, daha entelektüel ve ilginç ise üstün yetenekli olduğu düşünülebilir. Ancak tek başına üstün zekalılığın göstergesi değildir.
Çocuğun yaratıcılığı nasıl geliştirilebilir?
Yaratıcılık çocuğun ileride sadece edebiyat ve sanat alanlarını geliştirmesi için değil, bilim, hukuk, iş dünyası gibi bir çok alanda gereklidir. Aslında başarılı insanların ortak özelliklerinden biride yaratıcılıklarının en kuvvetli alanı olması. Çocuğunuzun yaratıcılık becerisini geliştirebilmeniz için,
•Çocuğunuzun saçmada olsa yarattığı her yeni şeyi destekleyin. Susturmayın imkan verin.
•Farklı görme tekniklerini kullanın. Bir hikayeyi anlatırken yarıda kesin ve devamını çocuğunuzun farklı şekilde oluşturmasını isteyin.
•Bir anahtar şekli çizin ve bunu bambaşka bir şeyin resmine çevirmesini isteyin.
•Sessiz sinema oynayın.
•Koleksiyon yapmasına fırsat verin destekleyin.
•Gazoz kapakları, boncuk, ip, pirinç ve köpük. Bunlardan yeni bir şey üretmesini isteyin. Seçenekleri siz de geliştirin.
Günümüzde liderlikte önemli bir kavram. Lider çocuk nasıl yetiştiriliriz?
Lider çocuk hemen fark edilir. Arkadaş gruplarını idare eder, herkese görevler verir, grubu etkisi altına almaya çalışır. Ancak buradan lider = baskıcı denklemini kurmamak lazım. Liderlikte esas olan sevgi saygıya dayalı bir davranış şekliyle bulunduğu ortamı etki altında bırakabilmesidir. Çocuğunuzun lider vasıflarıyla yetişmesini istiyorsanız;
•Çocuğunuza liderliği anlatın. Bu bir masal kahramanı, çizgi film kahramanı yada yaşamış bir kişi de olabilir. Bu kahramanın etrafında bıraktığı izlenimi anlatın.
•Liderlik oyunu oynayın. Aile içinde yada arkadaşlarıyla bir halka şeklinde oturun. Seçtiğiniz lideri ortaya oturtun. Ve onun yaptıklarının aynısını yapın. En çok figür üretip grubu idare edebilen oyunu kazansın.
•Evinizde yapacağınız değişikliklerde söz hakkı verin. Cevabını mutlaka dinleyin. Makul oranlarda kararlarınıza dahil edin.
•Ev içinde veya dışında bir organizasyonu planlamasını isteyin. Bu bir doğum günü partisi, yarışma ya da huzurevini ziyaret etme olabilir.
Bazı çocuklar çok fazla espri yapmayı seviyor. Esprili çocuk zeki çocuk mudur?
Kelimeleri çok yönlü kullanıyorsa evet. Yani birkaç anlamı olan kelimeyi uygun yerde ve mizah unsuru olacak şekilde kullanıyorsa zekidir diyebilirim. Yapılan araştırmalar mizah becerisi ile problem çözme becerisinin paralel ilerlediğini göstermektedir. Problem çözme becerisi kuvvetli çocuklar esprinin ince detaylarını algıladığı gibi mesajı da tam alır. Bu nedenle çocuğunuzun espri yeteneğini geliştirmeniz onun muhakemesini, neden sonuç ilişkilendirmesini de kuvvetlendirecektir.
Neler yapabilirsiniz;
•Evde çok gergin dolaşmayın. Esnek olun ve rahat davranmaya çalışın.
•Çok gergin bir ortamda ortaya bir espri atarak yumuşatmaya çalışın. Örneğin, Süpermen gelse de şu evi temizlese gibi..
•Dönem fıkra anlatın. Birbirinize komik bilmeceler sorun. Örneğin; avlanması en zor hayvan hangisidir. Dinazor gibi..
•En komik şarkı sözü yazma yarışması yapın. Belli bir ritmde en komik şarkıyı bestelemesini isteyin.
Sevgilerimle,
Pozitif Gelişim
Özel Eğitim ve Aile Danışmanlık Merkezi
Çocuk Gelişim Uzmanı
Şenay Yılmaz