Çocuklarımızın ilerideki kimliklerinin belirginleşmesinde 0-6 yaşın çok önemli olduğu biliniyor. Doğru mu?
Evet. Bebeklik ve çocukluktan itibaren çocuğumuzu yetiştirme tarzımızileride nasıl kişiliğe sahip olacağı, meslek seçiminde ve birçok konudabelirleyicidir. Bu nedenle 3 yaşından itibaren yönlendirme şekliniz,çocuğunuzun kuvvetli alanlarını fark ederek yönlendirmeniz çokönemlidir.
Okul öncesi dönemde zeka geliştirici ne tarz oyunlar önerirsiniz?
Kızma birader, Bil bakalım, Emlak oyunları, jenga, 100-500 parçalıpuzzler, maketler, monopolly, tabu, çılgın çubuklar, amiral battı,eğitici ve zekayı geliştirici özellikte hazırlanmış bilgisayar oyuncdleri sayılabilecek ilk etaptaki oyunlardır. Bu oyunların anne baba veçocuğun beraber oynaması da aile içi dinamiklerin daha kuvvetlenmesinisağlar.
Çocuğumuzu ceo mu yetiştirmeliyiz yoksa sanatçı mı?
Dört dil bilen, enstruman çalan, doğayla ve hayvanla iç içe, elektronikeşyaları ustaca kullanan, bilgisayar kurdu üst düzey yöneticiyetiştirmek yada özgürce, doğal hayatın içinde, dikiş nakış yapabilen,yemek pişiren, domatesini yetiştiren, tavuğunu besleyen kişileryetiştirmek. Esas olan burada çocuğun yeteneklerinden veyeterliliklerinden yola çıkmak. Kişilik özellikleri, yetiştirilme tarzı,donanımı çocuğunuzun ileride ne olabileceğini belirler. Ancak esas olanmutlu, üretken, istediği işte başarılı olacak bireyler yetiştirmektir.
Anne babalar çocuklarımızın yeteneklerini nasıl keşfedebilirler?
Görmek istediğiniz gibi değil görüneni fark etmeniz önemli. Yani hemenhemen her anne baba çocuğunun çok zeki hatta üstün zekalı olduğunudüşünür. Oysa kuvvetli yanları bizi yanıltır. Bu nedenle,
•Her çocuğun özel beceri ve yetenekleri olduğunu kabul edin. Kendiistediğiniz çocuğu yaratmaya çalışmak yerine var olan potansiyelideğerlendirmeyle işe başlayın.
•Çocuğunuzu tarafsız bir gözle değerlendirin. Annesi babası olduğunuzuunutun ve izleyin. Arkadaşlarıyla oynarken, seçimlerini yaparken..Bunları bir kenara yazın.
•Sadece olumlu yanlarını yazdığınız bir liste hazırlayın.Yapamadıklarını sürekli vurgulamanız sadece onun motivasyonunu düşürür.En az bir hafta boyunca her gün düzenli olarak gözlemlerinizi yazın.
•İzlenimlerinize göre sözel alanı mı, matematiksel zekası mı, doğabecerisi mi, sanatsal yanı mı? Hangisi daha baskın.. Buradan yolaçıkarak yeteneklerini geliştirebilmesine fırsat verin, imkanlar yaratın.
Anne babalar çocuğunun okula, okuma yazmaya hazır olduğunu nasıl anlar?
Çocuğunuzun ilkokula başlayana kadar şu becerilerini geliştirmeye çalışın,
•Kavramları ( büyük, küçük, uzun, kısa gibi.) maksimum düzeyde yerinde kullanma ve anlama,
•Sembolik algı dediğimiz matematiksel becerileri kazanma,
•Olaylar arası neden sonuç ilişkisi kurma,
•Dil gelişiminde 5N 1K ( ne, nerede, ne zaman, neden, nasıl, kim) doğru cevaplaması,
•Cümlelerinde zaman eklerini doğru kullanması,
•Kalem tutma ve çizim becerisinin kazanılmış olması,
•Bağcık bağlama, kapak açma, düğme iliklemeyi başarıyor olması,
•Sorumluluk becerisini tam anlamıyla kazanmış olması,
•Yemek yeme, çantasını taşıma, tuvalet alışkanlığını kazanması gibi öz bakım becerilerini kazanmış olması,
•Kurallara uyma, sıra bekleme, arkadaş ilişkisi kurabilme ve devam ettirebilme becerilerini kazanmış olması
•En az 10-15 dk. Bir işle yetişkin uyarısı almadan dikkatini vererek ilgilenmesi
Bu maddelerde yeterlilik gösteren çocuk okul hayatı için gerekli olansağlam temelleri atmış olur. Eğer çocuğunuz okul çağına geldiği haldeyukarda sayılan becerilere sahip değilse acil bir uzman desteği almanızıöneririm.
Okulöncesinde çocuğun başarılı bir kişilik geliştirmesi için aileler nelere dikkat edilmelidir?
Her şeyden önce mutlu ve huzurlu bir aile ortamında yetişmesi olmazsaolmaz ilk kuraldır. Anne ve babanın çocuğuna oluşturacağı model onunileride ki kişilik yapısının şekillenmesinde çok önemlidir. İlerisi içinbaşarılı bir kişilik geliştirmesi için,
•Sorumluluk becerisini mutlaka kazandırın.
•Odası olsun. Benlik algısının olumlu gelişmesi için önemli. Sevdiği masası, yatak örtüsü, halısı olsun.
•Onun da özel bir hayatı olduğunu unutmayın. Özel hayatına saygı duyun.
•Çocuğunuzu yetişkin gibi görün. Sabırla dinleyin, sözünü kesmeyin, mutlaka sorularını yanıtlayın.
•Göz kontağı kurarak boy seviyesine inin. Bu şekilde iletişime geçin. Unutmayın ki çocuklar bacaklar dünyasında yaşar.
Yukarıdan yapacağınız hiçbir konuşmayı dikkate almaz.
•Evde alacağınız kararlarda fikir danışın. Kararlarınıza katkı sağlayan olsun, kararları veren değil..
•Yaratıcılık, liderlik, espri, sanat, düşünce becerilerini geliştirmeye çalışın.
•Olumlu ve pozitif olun.
•Sağlıklı beslenme ve sağlıklı yaşam hakkında yönlendirin, örnek olun.
•Kaybetmeyi de öğretin. Kaybettiklerinden sonuç çıkarmasını isteyin.
•Sportif etkinliklere katılımını sağlayın.
•Doğa ve hayvan sevgisini kazandırmaya çalışın.
•Yeteneklerini tespit ederek geliştirmesine fırsat verin.
Drama ve müziğin başarı üzerindeki etkisi nedir?
Drama çocuk için oyundur. Oyunda çocuğun öğrenmesini ve yaratıcılığınıarttıran en önemli yaşantıdır. Yaratıcılık, rol oynama, etkileşim,iletişimi kapsar. Özellikle 0-6 yaş çocuğu ezberle değil yaşayaraköğrenmeyle daha çok kendini geliştirir. Bu nedenle drama eğitimiözellikle de yaratıcı drama gelişimde çok olumlu etki sağlar. Aynışekilde müzik de drama kadar etkindir. Yapılan araştırmalar özellikletuşlu müzik aleti çalan çocukların diğer çocuklara oranla işitsel algıve hafızalarının daha güçlü olduğunu göstermektedir. Bu nedenle küçükyaşlardan itibaren müziğe ve enstrumanlara yatkınlık gösteren çocuklarınmutlaka bu yetenekleri geliştirilmelidir.
Yaratıcılık üstün zekanın göstergesi midir?
Eğer çocuğunuzun yaratıcılığı diğer çocuklardan daha farklı, dahaentelektüel ve ilginç ise üstün yetenekli olduğu düşünülebilir. Ancaktek başına üstün zekalılığın göstergesi değildir.
Çocuğun yaratıcılığı nasıl geliştirilebilir?
Yaratıcılık çocuğun ileride sadece edebiyat ve sanat alanlarınıgeliştirmesi için değil, bilim, hukuk, iş dünyası gibi bir çok alandagereklidir. Aslında başarılı insanların ortak özelliklerinden birideyaratıcılıklarının en kuvvetli alanı olması. Çocuğunuzun yaratıcılıkbecerisini geliştirebilmeniz için,
•Çocuğunuzun saçmada olsa yarattığı her yeni şeyi destekleyin. Susturmayın imkan verin.
•Farklı görme tekniklerini kullanın. Bir hikayeyi anlatırken yarıdakesin ve devamını çocuğunuzun farklı şekilde oluşturmasını isteyin.
•Bir anahtar şekli çizin ve bunu bambaşka bir şeyin resmine çevirmesini isteyin.
•Sessiz sinema oynayın.
•Koleksiyon yapmasına fırsat verin destekleyin.
•Gazoz kapakları, boncuk, ip, pirinç ve köpük. Bunlardan yeni bir şey üretmesini isteyin. Seçenekleri siz de geliştirin.
Günümüzde liderlikte önemli bir kavram. Lider çocuk nasıl yetiştiriliriz?
Lider çocuk hemen fark edilir. Arkadaş gruplarını idare eder, herkesegörevler verir, grubu etkisi altına almaya çalışır. Ancak buradan lider =baskıcı denklemini kurmamak lazım. Liderlikte esas olan sevgi saygıyadayalı bir davranış şekliyle bulunduğu ortamı etki altındabırakabilmesidir. Çocuğunuzun lider vasıflarıyla yetişmesiniistiyorsanız;
•Çocuğunuza liderliği anlatın. Bu bir masal kahramanı, çizgi filmkahramanı yada yaşamış bir kişi de olabilir. Bu kahramanın etrafındabıraktığı izlenimi anlatın.
•Liderlik oyunu oynayın. Aile içinde yada arkadaşlarıyla bir halkaşeklinde oturun. Seçtiğiniz lideri ortaya oturtun. Ve onun yaptıklarınınaynısını yapın. En çok figür üretip grubu idare edebilen oyunukazansın.
•Evinizde yapacağınız değişikliklerde söz hakkı verin. Cevabını mutlaka dinleyin. Makul oranlarda kararlarınıza dahil edin.
•Ev içinde veya dışında bir organizasyonu planlamasını isteyin. Bu birdoğum günü partisi, yarışma ya da huzurevini ziyaret etme olabilir.
Bazı çocuklar çok fazla espri yapmayı seviyor. Esprili çocuk zeki çocuk mudur?
Kelimeleri çok yönlü kullanıyorsa evet. Yani birkaç anlamı olan kelimeyiuygun yerde ve mizah unsuru olacak şekilde kullanıyorsa zekidirdiyebilirim. Yapılan araştırmalar mizah becerisi ile problem çözmebecerisinin paralel ilerlediğini göstermektedir. Problem çözme becerisikuvvetli çocuklar esprinin ince detaylarını algıladığı gibi mesajı datam alır. Bu nedenle çocuğunuzun espri yeteneğini geliştirmeniz onunmuhakemesini, neden sonuç ilişkilendirmesini de kuvvetlendirecektir.
Neler yapabilirsiniz;
•Evde çok gergin dolaşmayın. Esnek olun ve rahat davranmaya çalışın.
•Çok gergin bir ortamda ortaya bir espri atarak yumuşatmaya çalışın. Örneğin, Süpermen gelse de şu evi temizlese gibi..
•Dönem fıkra anlatın. Birbirinize komik bilmeceler sorun. Örneğin; avlanması en zor hayvan hangisidir. Dinazor gibi..
•En komik şarkı sözü yazma yarışması yapın. Belli bir ritmde en komik şarkıyı bestelemesini isteyin.
Sevgilerimle,
Pozitif Gelişim
Özel Eğitim ve Aile Danışmanlık Merkezi
Çocuk Gelişim Uzmanı
Şenay Yılmaz