Buraya kadar güzel ama bu güzelliklerin kabusa dönüşmemesi için aman dikkat! Zira doğayla birlikte keneler de gezinmeye başladı ve özellikle bol yapraklı yerlerde yaşamayı seven keneler, 1 milimetreden daha küçük ısırıklarıyla sessizce vücuda girip kan emerken mikroplarını bulaştırmaya başlıyor. Üstelik ısırdığında, anestezik madde salgıladığı için hiç mi hiç hissedilmiyor. Ta ki çoğunlukla da duşta karşılaşıncaya dek!
Peki kenelerden korunmak için alınması gereken tedbirler neler? Keneler vücuda en çok hangi bölümlerden giriyor? Vücudumuzda kene ile karşılaşınca ne yapmalıyız? Öldürücü Kırım Kongo Kanamalı Ateşi’nin yanı sıra kenelerin başka zararları var mı? Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi ve Acıbadem Maslak Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Ayşe Sesin Kocagöz, piknik mevsiminin başlaması ile risk oluşturan kenelere karşı çok önemli uyarı ve önerilerde bulundu.
keneler genellikle çalılıklarda ve çok yapraklı yerlerde geziniyor. O nedenle bu alanlara girilecekse kapalı giyinmek gerekiyor. Hatta pantolonun paçasını çorabın içine sokmak şart! Kollar kapalı olmalı. Kene kovucu kremler ya da kıyafete sıkılan spreyler kullanılmalı. Özellikle en çok girme yolları olan boyun yakalarına, kollara, kol uçlarına, bacaklara, ayaklara, pantolon paçalarına. İş bununla da bitmiyor. Bu tür alanlara gittikten sonra da evde üst başı tamamen çıkarıp hemen duşa girmek, piknik kıyafetlerini de hemen yıkamak gerekiyor. Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi ve Acıbadem Maslak Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Ayşe Sesin Kocagöz, “Keneler en çok boyundan, kollardan ve bacaklardan giriyor. Daha çok kıyafetlerimize yapışıp yerleştiği için vücudumuzun gizli kıvrımlarına girdiği hissedilmeyebiliyor bu nedenle” diyor. Sessizce kıvrımlara ilerliyor ve kişi hiçbir şey hissetmiyor. Kol altı, kasık bölgesi, göğüs altları en çok yerleştiği yerler. Çoğunlukla duşta fark ediliyor, bazen de kıyafetlerin üzerinde yapışmamış halde bulunup telaşlanılıyor. Prof. Dr. Kocagöz, sinsice ilerleyen keneleri henüz vücuda yapışmadan bulup bertaraf etmenin önemli olduğunu belirtiyor.
Havaların ısınmaya başladığı bugünlerde keneler de yeniden ortaya çıktı. İlkbahardan sonbahara kadar da hareketli bir dönem yaşayacak. Prof. Dr. Kocagöz “Karların erimesinden ağaçların yapraklanmaya başlaması ve yaprakların dökülmesine kadar olan geniş zaman dilimi maalesef keneler nedeniyle riskli. Keneler de ortaya çıkmaya, uyanmaya başlıyorlar” diyor. Fırsat bulduğu anda da kişinin kıyafetine yapışıyor, kıyafetinden sinsice vücuduna geçiyor; ısırırken anestetik salgıladığı için de hiçbir şekilde hissedilmiyor. Kenenin çoğunlukla duşta ele “ben” gibi geldiğinde fark edildiğini belirten Prof. Dr. Kocagöz, “Kişi vücudunda bir çıkıntı hissediyor. Nedir diye bakınca fark ediyor. Yapıştığı için tırnağıyla kaşıyınca çıkaramıyor” diyor. 1 milimetreden bile küçük olan bu ısırık sonucu sinsice vücutta ilerleyen keneyi çıkarmaya çalışmamak gerekiyor. “Hayvanı strese sokmadan cımbızla çıkarabilirseniz çıkarın ama buna çoğunlukla büyükbaş hayvancılıkla uğraşanlar alışık oluyor. Hiç alışkın değilseniz mutlaka hiç zaman kaybetmeden sağlık kuruluşuna başvurun” diyen Prof. Dr. Kocagöz, vücutta bir çıkıntı hissedildiğinde büyüteçle bakılabileceğini, dermatoloji uzmanına veya acil hekimine başvurulabileceğini belirterek ne kadar uzun kalırsa o kadar çok enfeksiyon bulaştığını belirtiyor.
Türkiye için önemli halk sağlığı sorunlarından biri olan Kırım Kongo Kanamalı Ateş (KKKA) hastalığı bahar ayları ile birlikte görülmeye başlıyor. Büyük çoğunluğunun ilk başvuru yerinin acil servisler olması nedeni ile acilde çalışan hekimler başta olmak üzere tüm hekimlerin farkındalıklarının ivedilikle artırılmasına çalışılıyor. Prof. Dr. Kocagöz “Kişi Kırım Kongo Kanamalı ateş olgularının yoğun olduğu bölgelerde yaşıyorsa veya kene ile temas öyküsü son iki hafta içinde varsa; ateş, baş ağrısı, yaygın vücut eklem ağrıları, ishal ve kanama bulgularının en az ikisinin varlığında hemen sağlık kuruluşuna başvurulması gerekiyor. Özellikli olarak bu hastalıkta ölümler geç kalınması nedeni ile artıyor” diyor. Kenelerin neden olduğu bir başka hastalık da Lyme hastalığı. Lyme hastalığı, kene ısırığına bağlı mikrobun neden olduğu, vücudun birden fazla sistemini tutan bir hastalık. Hastalık kene ısırılmasından sonra antibiyotik ile ilk dönemde tedavi edilmezse süregenleşiyor. Isırıldıktan sonra ilk aydaki dönem Evre 1 (erken lokal enfeksiyon) olarak adlandırılıyor. Bu dönemde kenenin ısırdığı yerde kırmızı, yuvarlak ve kenara doğru yayılan ve yaranın orta bölgesindeki kızarıklığın sönükleştiği “boğa gözü” olarak tanımlanan döküntü görülüyor. Bu dönemde ateş, halsizlik, baş ağrısı, eklem ve kas ağrısı görülebiliyor. Bu dönemde uygun antibiyotik tedavi verilmezse Evre 2 (erken yaygın enfeksiyon) dönemi gelişiyor. Bu dönemde vücudun diğer bölgelerine yayılmaya başlayarak sinir sistemi, kalp ve iskelet sistemine ait bulgular oluşturuyor. Prof. Dr. Kocagöz bu evrede de teşhis edilip uygun tedavi verilmezse Evre 3 (kronik Lyme hastalığı) gelişebildiğini belirterek “Bu dönemde hastalığın bulaşmasından aylar ya da yıllar sonra tutulan vücut bölgesine göre kronik eklem enfeksiyonları, ataksik yürüyüş, ciltte kronik atrofik akrodermatit, gözlerde keratitk ve yorgunluk gibi romatoloji ağırlıklı bulgular öne çıkmaktadır” diyor.
Baharın gelişiyle piknik alanları dolmaya başlarken, kenelerden çekinildiği için piknik planlarını iptal etmeye ise hiç gerek yok. Ancak tedbiri elden bırakmamak, özellikle kenelerin yaşamayı sevdiği çalılık alanlardan, bol yapraklı yerlerden kaçınmak gerekiyor. Kişi, alacağı tedbirlerle kenelerden korunabilir. Prof. Dr. Kocagöz, piknik alanlarının ilaçlanmasının ise faydası olmayacağını belirtiyor. Keneler nedeniyle piknik alanlarının ilaçlanması durumunda doğadaki diğer yararlı böceklerin de yok edileceğini belirten Prof. Dr. Kocagöz “Keneyi yok edeceğiz derken doğayı da bozuyoruz. Bu yüzden kişinin kendi alacağı tedbirlerle korunması çok önemli” diyor. Mümkün olduğunca kenelerin bulunduğu alanlardan uzak durmak, hayvan barınakları, yeşillik alanlar veya kenelerin yaşayabileceği alanlarda bulunmak gerektiğinde kovucu losyonlar sürmek, vücudu sık aralıklarla kene varlığı yönünden araştırmak, kene tespit edildiğinde ezilmeden ve koparılmadan çıkarmak önemli. Riskli alanlarda bulunulduğunda kenenin daha kolay fark edilebilmesi için açık renkli kıyafetleri tercih edilmeli. Hayvan barınaklarının zaman zaman usulüne uygun olarak ilaçlanması da gerekli.