12 Eylül'ün ilk idam edilenleri: Necdet Adalı ve Mustafa Pehlivanoğlu kimdir?

Türkiye'nin karanlık dönemi olarak tanımlanan 12 Eylül 1980 askeri darbesi sürecinde 7 Ekim 1980 yılında Necdet Adalı ve Mustafa Pehlivanoğlu idam edildi. Biri sağdan biri soldan denilerek, eşitlemek amacıyla yapılan idamlar yıllar sonra tepki topladı. Peki 12 Eylül darbesinin ilk idamları kimdir? Necdet Adalı ve Mustafa Pehlivanoğlu'nun hayatı...

12 Eylül 1980 askeri darbesi Türkiye'nin en karanlık günleri olarak biliniyor. Bu süreçte; 1 milyon 683 bin kişi fişlendi, 650 bin kişi gözaltına alındı, 171 kişi işkencede öldü ve 50 kişi idam edildi. 12 Eylül darbecileri ilk olarak sol görüşlü Necdet Adalı'yı idam sehpasına çıkardı. Ondan birkaç saat sonra da ülkücü Mustafa Pehlivanoğlu idam edildi. O dönem açıklama yapan darbenin lideri Kenan Evren'in“Şartların olgunlaşmasını bekledik”sözü ise tarihe geçti. İşte Necdet Adalı ve Mustafa Pehlivanoğlu'nun hayatı...

Reklam
Reklam

NECDET ADALI KİMDİR?

12 Eylül rejiminin ilk idam ettiği kişi olan Necdet Adalı 22 Ağustos 1958 yılında doğdu ve 22 yaşındayken Ankara'da bulunan Ulucanlar Cezaevi'nde 7 Ekim 1980'de idam edildi.

Necdet Adalı henüz küçük yaşlardayken Kurtuluş Hareketi'nin Altındağ Halkevi'nde etkinliklerine katılmaya başladı. Henüz 19 yaşındayken Ankara Örnek Mahallesi’ndeki bir eve ziyaret amaçlı gittiği sırada evin basılması sonucu aralarında Kemal Ergin’in de olduğu dört kişi tutklandı.

Necdet Adalı'nın tutuklanma sebebi olarak, İsmetpaşa Mahallesi’ndeki Güneyli Kıraathanesi’ne yapılan saldırıda iki kişinin öldürüldüğü eylem gösterildi. Kimlerin düzenlediği belli olmayan eylem Necdet Adalı ve arkadaşlarının Ulucanlar Cezaevi'ne girmesine neden oldu.

Necdet Adalı cezaevinde cana yakın ve iyi niyetli kişiliği ile biliniyordu. Adalı cezaevindeyken sürekli kaçma girişiminde bulunmuş ve "nasıl olsa suçsuz olduğum ortaya çıkacak" açıklaması yapmıştır. Yaptıkları bir firar eyleminde Kemal Ergin kaçmayı başardı ama Adalı ve diğer arkadaşları yakalanmıştır.

Reklam
Reklam

Necdet Adalı Mamak Askeri Cezaevi’nde Erdal Eren'le aynı hücreyi paylaştı. Hatta Erdal Eren'in aldığı bir cezayı, onun yaşı küçük diyerek üstlenerek falakaya yattı. O dönemler 2 Ekim 1979’da idamına karar verildi.

Adalı 7 Ekim 1980 tarihinde Ulucanlar Cezaevi'nde asılarak idam edildi.

Necdet Adalı'nın mezarı Ankara Karşıyaka Mezarlığı'ndadır.

MUSTAFA PEHLİVANOĞLU KİMDİR?

3 Mart 1958 yılında Ankara Ayaş'da doğan Mustafa Pehlivanoğlu, 22 yaşındayken 7 Ekim 1980 yılında Ankara Ulucanlar Cezaevi'nde idam edilen ilk ülkücü oldu. Şu an mezarı Ankara Karşıyaka Mezarlığı'ndadır.

Mustafa Pehlivanoğlu Balgat katliamında kahvede öldürülen 5 kişinin ölümünün ardından olayda yer aldığı iddiası ile suçlandı. Olayda kullanılan silahların farklı örgütlerin elinde çıkmasına rağmen o döenm sıkıyönetim olduğu için hakkında verilen karar değiştirilmedi. Mustafa Pehlivanoğlu yaptığı açıklamada "İfademi işkence yoluyla verdim" demesi herhangi bir şeyi değiştirmedi. İdam cezası açıklamasından sonra Mamak Askerî Cezaevi'nden kaçtı, fakat 18 Ağustos 1980'de Kütahya'da yakalandı. Necdet Adalı'nın idamının ardından birkaç saat sonra idam edildi.

Reklam
Reklam

Mustafa Pehlivanoğlu mahkemesinde verdiği tüm ifadelerinde suçsuz olduğunu ve polislerin işkencesinden dolayı ilk ifadesini farklı verdiğini savundu. Sıkıyönetim Mahkemesi Hâkimi Ali Fahir Kayacan idam kararlarına dair yıllar sonra yaptığı açıklamada, bu kararı verirken, solcu Necdet Adalı'ya denge olsun diye idam edildiğini açıkladı.

Mustafa Pehlivanoğlu'ın idamı, ailesi 3 gün sonra öğrendi. Ailesi oğullarını ziyarete geldiklerinde acı haber verildi.