Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından yeniden imar çalışmalarına başlandı. Hükümetin açıklamalarına göre bölgeye en az 450 bin konutun inşa edilmesi bekleniyor. Peki, bu konutların maliyeti ne olacak? Resmi verilere göre bir konut yapımının birim maliyeti ne kadar? Depremin Türk ekonomisine mali etkisi nasıl olacak? İşte merak edilen o sorunun yanıtı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan deprem bölgesindeki 139 bin binadaki 458 bin bağımsız bölümün yıkık, acil yıkılacak ve ağır hasarlı olduğunu açıkladı. Bu da yaklaşık 450 bin konutun inşa edileceğini gösteriyor. Erdoğan mart ayında 200 bin konutun inşasına başlanacağını ve bunların bir sene içeresinde tamamlanacağını duyurdu. Yaklalşık 2 bin konutun inşasının ise 22 Şubat’ta başlanacağını bildirdi. Bu kapsamda resmi verilerden yola çıkılarak konutların inşaat maliyeti hesaplandı. Euronews’in haberine göre, sadece konutların inşaat gideri 322 milyarı (22 Şubat tarihi itibarıyla yaklaşık 17 milyar dolar) bulacak. Buna altyapı maliyeti dahil değil.
Konut maliyetlerine dair iki türlü hesaplama yapmak mümkün. İlki Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın açıkladığı yapı birim maliyeti. Buna altyapı dahil değil, sadece bir konutun inşaat maliyeti. İkincisi ise Merkez Bankası’nın açıkladığı konut birim fiyatı. İlki sadece konut inşaat maliyetini gösteriyor. İkincisi ise serbest piyasada konutlar satılırken gayrimenkul değerleme şirketleri tarafından tespit edilen konut değerleri.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, deprem bölgesinde konutların 105 metrekare olacağını açıkladı. 11 Şubat 2023’te Resmî Gazete’de yayımlanan “Mimarlık ve Mühendislik Hizmet Bedellerinin Hesabında Kullanılacak Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri”ne göre “Apartman tipi konutların (Yapı yüksekliği 30,5 metreden az olan yapılar)” metrekare birim maliyeti 6 bin 825 TL.
Bu durumda 105 metrekare bir konutun inşaat maliyeti 716 bin 625 TL yapıyor. 450 bin konutun toplam maliyeti ise 322 milyar 481 milyon lira oluyor. Merkez Bankası’nın 22 Şubat 2023 kuru ile bu miktar 17 milyar 108 milyon Amerikan doları yapıyor. Bu hesaplamaya arazi ve altyapı masrafları dahil değil.
Bakanlığın açıkladığı inşaat maliyetine konutlar için yapılması gereken elektrik, su, doğal gaz, kanalizasyon ve yol gibi altyapı ihtiyaçlarının yanı sıra eğitim ve sağlık hizmetleri için gerekli sosyal donatılar da yok. Altyapı maliyeti konusunda yetkililer henüz bir açıklama yapmadı. Altyapı maliyeti; konut inşaat maliyetinin yüzde 30’su olması durumunda toplam maliyet 419 milyarı lirayı (22,4 milyar dolar) aşacak. Bunu yüzde 50 olarak hesaplandığında ise toplam maliyet 484 milyara liraya (25,6 milyar dolar) yükseliyor.
Tüm bu hesaplamalar son açıklanan birim maliyete dayanıyor. Yüksek enflasyon sebebiyle Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı önceki yılların aksine 2022’de üç defa birim maliyet açıklayarak güncelleme yaptı. TÜİK’in açıkladığı inşaat maliyet endeksindeki artışla birim maliyetler güncellenirse depremzedeler için yapılan konutların maliyeti de artmış olacak.
450 bin konut serbest piyasa koşullarında ne kadar tuttuğu da hesaplandı. Merkez Bankası’nın Aralık 2022’de açıkladığı konut fiyat endeksi verilerine göre Türkiye genelinde konutların birim metrekare satış fiyatı 17 bin 752,2 TL. 105 metrekare dairenin fiyat 1 milyon 864 bin lira oluyor. Bu durumda 450 bin konutun fiyatı 838 milyar 791 milyon lira yapıyor. Bu da 44,5 milyar dolara tekabül ediyor.