500. Yıldönümünde Piri Reis Haritası

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. İdris Bostan, Kuşadası Belediyesi, Kuşadası Kent Konseyi ve Dokuz Eylül Üniversitesi tarafından ortaklaşa düzenlenen konferansa konuşmacı olarak katıldı.

Kuşadası Belediyesi Meclis Salonu’nda düzenlenen etkinliğe Kuşadası Belediye Başkan Vekili Leziz Uyanık ve Kuşadası Kent Konseyi Başkanı Osman Çolakoğlu ile birlikte Kuşadası Ertuğrul Acun Anadolu Denizcilik Meslek Lisesi öğrencileri ve vatandaşlar katıldı. Konferansta konuşan İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. İdris Bostan, 1500’lü yılların başlarında Osmanlı İmparatorluğunun denizcilik alanında yapmış olduğu atılımlara ışık tutarak, haritacılığın deniz seferlerindeki önemine değinerek, o dönem Akdeniz’de söz sahibi olan Portekiz ve İspanyolların Müslüman ülkelere karşı büyük tehlike oluşturduğunu, bölgede 750 yıl hüküm süren Endülüs Müslümanlarının dahi din değiştirmeye zorlandığını vurguladı. Fatih Sultan Mehmet döneminden, Kanuni Sultan Süleyman döneminin sonlarına kadar denizcilik alanında büyük gelişmeler kaydeden Osmanlı’nın Akdeniz’deki üstünlüğü ele geçirme çalışmalarının bir bölümünde yer alan ve dünyaca ünlü haritaları ile tanınan Piri Reis’in önemine dikkat çeken Bostan, bilinmeyen gizemli birçok noktayı da aydınlığa kavuşturdu.

Amcası Kemal Reis’le fetih hareketlerine başlayan Piri Reis’in, yabancı gemilerde çalışan Müslüman denizcilerin harita ve eserlerinden büyük oranda yararlandığını ifade eden Bostan, Piri Reis’in Avrupa, Asya ve Afrika dışında Amerika’nın varlığını bu çalışmalarda öğrendiğini ve elde edindiği bilgilerle meşhur haritalarını oluşturduğunu söyledi. Dünyanın kaderini değiştiren coğrafi keşiflerin bazı problemleri de beraber getirdiğini söyleyen Bostan, Akdeniz’deki Türk hakimiyetinin, İspanyol ve Portekizlilerin yeni arayışlar içine girmesine vesile olduklarını vurguladı. “İpek Yolu ve Baharat Yolu denilen güzergahların dışında Asya’nın doğusuna ulaşma yolları arayan Batı Avrupa Ülkeleri, Amerika’nın mevcudiyetinden habersiz, güneyden giderek veya batıyı takip ederek amaçlarına ulaşacaklarının hesabını yaptılar. Bu keşif hareketleri de haritacılık alanında yeni çizimlere sebep oldu” diyen Bostan, usta denizci Piri Reis’in ceylan derileri ve parşömenlere çizdiği dünyaya parmak ısırttıran haritaları oluşturmasında bu bilgilerden yararlanmış olabileceğini ifade etti.

2013 PİRİ REİS HARİTASI ANMA YILI

Unesco’nun 36 Genel Toplantısında alınan karar neticesinde 2013 yılı, Piri Reis’e ait Dünya Haritasının 500. yıldönümü olması münasebetiyle “Anma Yılı” olarak ilan edilmişti. Osmanlı coğrafyacıları arasında dünyaca en çok tanınanı ve Türk Denizcilik Tarihi dendiğinde akla ilk gelen isimlerden biri şüphesiz Piri Reis’tir. Ege ve Akdeniz kıyılarını, limanlarını ve yerleşim yerlerini tasvir ettiği Kitâb-ı Bahriye’si denizcilik ve haritacılık tarihi başta olmak üzere birçok değişik birimin önde gelen kaynak eseridir. Bilindiği üzere bu ilk denizcilik kitabı yanında Piri Reis’i dünyaya tanıtan en büyük özelliği ciddi bir haritacı olmasıdır. Gerek Kitâb-ı Bahriye’sinde yer alan çizimler gerekse 1513 ve 1528 yıllarında tamamladığı iki adet Dünya haritası, kartografya tarihimizin en önemli parçalarıdır. Özellikle Afrika ve Avrupa kıtalarının batı kıyıları ile Atlas okyanusunu ve Amerika kıtasının doğu kıyılarını (kısmî olarak) gösteren 1513 tarihli ilk haritası Dünya Bilim Tarihinin en kıymetli miraslarındandır ve bilinen en eski dünya haritasıdır.

PİRİ REİS KİMDİR?

Osmanlı donanması Kaptan-ı Deryası Kemal Reis’in yeğeni olan Piri Reis’in, 1465-1470 yıllarında doğduğu tahmin ediliyor. Gelibolulu olan Piri Reis, amcası Kemal Reis’in yanında yetişti. Amcasının ölümünden sonra, Barbaros Hayrettin Paşa’nın yanında görev alan Piri Reis, 1547 yılında Hint (Mısır) Kaptan-ı Deryalığı’na atandı. Piri Reis, Süveyş Limanı’ndan Hint Okyanusu’na açılarak Yemen ve Aden açıklarında Portekizlilerle savaştı. Portekiz tehlikesine karşı donanmayı Basra Körfezi’nde yalnız bıraktığı için hizmette kusurla suçlanarak 1554’de idam edildi.

Konferansın sonunda etkinliğe katkılarından dolayı Kuşadası Belediye Başkan Vekili Leziz Uyanık tarafından, Prof. Dr. İdris Bostan'a teşekkür plaketi verildi.