ALAATTİN DOĞRU - Ülke yönetiminde 51 yıldır tek ailenin hüküm sürdüğü Togo'da, siyasi krizin gölgesinde 16 Aralık'ta anayasa değişiklik referandumu ve yerel seçimler, 20 Aralık'ta ise milletvekili seçimi düzenlenecek.
Togo'yu 1967'den beri yöneten babası Gnassingbe Eyadema'nın ölümüyle 2005'te iktidarı devralan Devlet Başkanı Faure Gnassingbe, Ağustos 2017'den bu yana siyasi krizle mücadele ediyor.
Muhalefet, 1,5 yıla yakın bir süredir, 51 yıldır aynı ailenin ülkeyi yönetmesinin demokrasiye uygun olmadığı gerekçesiyle Gnassingbe'nin istifası talebiyle protesto gösterileri düzenliyor.
Anayasada "devlet başkanının görev süresi sınırlaması olmaması" maddesinin değiştirilmesini isteyen muhalefet koalisyonu, devlet başkanının görev süresinin 5 yıllık 2 dönem ile sınırlandırılmasını, değişikliğin Gnassingbe'nin eski dönemlerini da kapsamasını talep ediyor.
Muhalefet, bu sayede Devlet Başkanı Gnassingbe'nin gelecek seçimlerde yeniden aday olmasını engellemeyi hedefliyor.
- Aynı ailenin 51 yıldır yönettiği ülke
Bağımsızlığını 1960'ta kazanan eski Fransız sömürgesi Togo'da Gnassingbe Eyadema, 1967'de yaptığı darbeyle iktidarı ele geçirerek tek partili yönetimle muhalefet olmadan uzun süre ülkeyi yönetti.
Batı'dan gelen baskılar sonucu 1992'de yapılan anayasa referandumu ile Togo çok partili hayata geçerken, devlet başkanının görev süresi 5 yıllık 2 dönemle sınırlandırıldı.
Bu tarihten sonra iki dönem daha yönetimde kalan Eyadema'nın görev süresinin dolduğu 2002'de, parlamentonun oybirliğiyle aldığı kararla söz konusu maddeyi değiştirerek görev süresi sınırlamasını kaldırdı.
Eyadema'nın 5 Şubat 2005'te kalp krizi geçirerek ölmesinin ardından oğlu Faure Gnassingbe, anayasaya aykırı şekilde ordu tarafından yeni devlet başkanı olarak belirlendi.
- Ordu, Faure Gnassingbe'yi babasının yerine atadı
Devlet Başkanı ile aynı kabileden olan Genelkurmay Başkanı Zakari Nandja, anayasaya göre 60 günlüğüne Gnassingbe Eyadema'nın yerini alması gereken parlamento sözcüsünün yurt dışında olmasını gerekçe göstererek, Devlet Başkanı'nın yerine oğlu Gnassingbe'yi atadıklarını ilan etti.
Afrika Birliği ve Birleşmiş Milletlerin olayı "askeri darbe" olarak nitelemesi ve yaptıkları baskı sonucu Gnassingbe 25 Şubat'ta görevi bıraktı.
Devlet Başkanlığına geçici olarak meclis başkanı vekalet etti. 60 gün sonra, 24 Nisan 2005'te düzenlenen seçimde resmi sonuçlara göre oyların yüzde 60'ını alan Gnassingbe, devlet başkanı olarak tekrar göreve başladı.
Seçime hile karıştırıldığını ve ordunun Gnassingbe'nin zayıf olduğu güney bölgelerden sandık çaldığını öne süren muhalefet protestolar düzenledi.
Güvenlik güçlerinin gösterilere müdahalesinin ardından çıkan şiddet olaylarında 400'e yakın kişi yaşamını yitirirken, BM verilerine göre 40 binden fazla Togolu da komşu ülkelere sığındı.
Faure Gnassingbe, 2010 ve 2015'teki tartışmalı seçimleri de kazanarak 3 dönem görevini sürdürdü.
- Muhalefet "tek aile" iktidarını yıkmak istiyor
"50 yıl çok uzun" sloganını benimseyen 14 partili muhalefet koalisyonu, Ağustos 2017'den itibaren geniş çaplı protestolar düzenlemeye başladı.
Togo'da 2005'teki olaylardan bu yana düzenlenen en kapsamlı protestolara, nüfusu 8 milyon olan ülkede 600 bine yakın gösterici katıldı.
Muhalefet, diğer yandan iş bırakma eylemleri ve açlık grevleri düzenleyerek, ülkeyi yarım asırdır yöneten bir ailenin mensubu olan Gnassingbe'yi görevi bırakmaya zorladı.
Polis ile göstericiler arasındaki çatışmalarda 2017 sonuna kadar 20'ye yakın sivil ölürken, yüzlerce protestocu yaralandı, gösterilere katılan çok sayıda kişi de gözaltına alındı.
Şiddet olaylarının artması üzerine uluslararası toplum hükümet ile muhalefeti uzlaşmaya çağırdı.
- ECOWAS uzlaşı için devrede
Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS), bu yıl başında Gana Cumhurbaşkanı Nana Akufo-Addo ve Gine Cumhurbaşkanı Alpha Conde'yi, Togo'daki siyasi krizin çözümünde ara bulucu olarak atadı.
Conde ve Akufo-Addo'nun şubat ayında başlattıkları müzakerelerde 45 siyasi mahkumun serbest bırakılması gibi kısmi sonuçlar elde edilse de devlet başkanının görev süresinin sınırlandırılması konusunda uzlaşıya varılamadı.
Devlet Başkanı Gnassingbe, görev süresi sınırlandırılmasına dair değişikliği 2018'den itibaren geçerli olması şartıyla kabul ederken, muhalefet Devlet Başkanı'na 2020 ve 2025 seçimlerinde aday olarak 2030'a kadar iktidarda kalma şansını verecek bu şartı reddetti.
Gnassingbe hükümeti, söz konusu değişikliği, geçmişe yönelik olmayacak şekilde parlamentoya sunsa da muhalefet milletvekillerinin boykotu nedeniyle istediği değişikliği gerçekleştiremedi.
Müzakereler süresince gösterileri askıya alan muhalefet, ara bulucuların krizin çözümü için çaba göstermedikleri gerekçesiyle ekim ayında protestolara yeniden başladı.
Hükümet, ülkede 18 Aralık'a kadar gösteri düzenlenmesini yasaklarken, 8-10 Aralık'ta protesto düzenlemek isteyenler ile güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmalarda da en az 7 kişi yaşamını yitirdi.
- Referandumda iktidarın isteği oylanacak
Devlet Başkanı Faure Gnassingbe, muhalefet milletvekillerinin boykotu sebebiyle parlamentoda gerçekleştiremediği anayasa değişikliğini referanduma götürme kararı aldı.
Togo'da 16 Aralık Pazar günü düzenlenecek referandumda, halk devlet başkanının görev süresinin 2018'den itibaren 5 yıllık 2 dönemle sınırlandırılmasını öngören değişikliği oylayacak.
Hükümetin oylamaya hile karıştıracağını savunan muhalefet, referandumu boykot edeceğini açıkladı.
Muhalefet koalisyonu, 20 Aralık'ta düzenlenecek genel seçimlere ise şüpheyle bakıyor.
- 20 Aralık'ta genel seçim
Seçmen sayısının 3 milyonu bulduğu Togo'da, 20 Aralık'taki milletvekili seçiminde parlamentoda yer alacak yeni isimler belirlenecek.
Mevcut parlamentoda, 62'si iktidardaki Cumhuriyet için Birlik Partisi mensubu olmak üzere 91 milletvekili bulunuyor.
Protestoları organize eden muhalefet koalisyonu, seçimlerin adil şartlarda yapılmayacağını gerekçe göstererek aday göstermedi.