Kahramanmaş merkezli 11 ili etkileyen deprem felaketinden sonra deprem bölgesi dışındaki vatandaşlar da endişe yaşamaya başlamıştı. Herkes deprem tedirginliği içerisindeyken bir yandan da depremin önceden haber alınması konusunda bir erken uyarı sisteminin mümkün olup olmadığı merak ediliyordu. Özellikle depremlerden sonra, kuşların depremi önceden hissedip garip davranışlar sergiledikleri iddia edilmişti. Bunun üzerine Araştırmacı ve Tarihçi Yazar Şerafettin Çetinkaya, çeşitli araştırmalarda bulundu ve sülün kuşları ile ilgili dikkat çeken bilgiler paylaştı. İşte detaylar...
Çetinkaya, Kastamonu Üniversitesi’nde kütüphanede çeşitli kitaplar üzerinde inceleme yaptı. Yaptığı araştırmalar neticesinde, 800 yıl önce yazılan ‘Acayibü’l-Mahlukat Garaibü’l-Mevcudat’ isimli kitapta sülün kuşlarının depremi 1 saat önce hissedebildiğinin yazıldığını tespit etti.
1240’lı yıllarda Fars asıllı matematik, fizik, astronomi, coğrafya ve jeoloji bilgini Kazvini tarafından yazılan ‘Acayibü’l-Mahlukat Garaibü’l-Mevcudat’ kitabında 1240’lı yıllarda Hatay’ın Antakya ilçesinde meydana gelen depremden de bahsedildiği ortaya çıktı. Sülün kuşlarına dikkat çekilerek depremin 1 saat erken öğrenilebileceğinin yazıldığı kitapla ilgili bilgi veren Çetinkaya, yaklaşık 800 yıl önce yapılan araştırmalarda sülün kuşlarının depremi hissettiği belirlenirken, günümüz teknolojisinde yapılacak çalışma ile depremin saatler öncesinden bilinebileceğine işaret etti.
Kitapta depremle ilgili bilgilere yer verildiğini kaydeden Çetinkaya, “Deprem ile ilgili birçok uzman bu konuyla ilgili görüşlerini belirtti ve halen bu konuyla ilgili açıklamalar sürüyor. Biz de araştırmacı tarihçiler olarak çeşitli konularda araştırmalar yaparken kadim bir Arapça kitapta depremin daha önceden haber alınabilmesiyle alakalı kayıtlara rastladık. Örneğin Japonya’da 9,1 büyüklüğünde meydana gelen deprem 50 saniye öncesinden haber verilmişti. Japonların geliştirdiği bilimsel bir teknik ile deprem 50 saniye öncesinden haber alınabilmişti. Bunun da şu şekilde artıları var. Trenlerin daha öncesinden durdurulması, elektriklerin kesilmesi, doğal gazın kesilmesi, deprem esnasında meydana gelebilecek ağır hasarların önüne geçilmesi bakımından çok önemli. Biz, kadim kitaplarda da depremin daha önceden haber alınabilmesi için bazı bilgilere rastladık. Bahsettiğim bilgi Acayibü’l-Mahlukat Garaibü’l-Mevcudat adlı mahlukatın acayipleri ve yaratılmışların gariplikleri kitabıyla ilgili. Bu kitap Kazvini dediğimiz bir İslam alemi tarafından yazılmıştır. Kazvini, 1202 yılında bugün İran’a 150 kilometre mesafede bulunan Kazvin şehrinde dünyaya gelen birisidir. Kendisi İlhanlılar döneminde yaşamış hatta yazdığı bu eseri de İlhanlıların veziri olan Ata Melik Cüveyni’ye (İlhanlıların Veziri) hediye etmiştir. Aynı zamanda Cüveni’ye kendisi de bir tarihçidir” dedi.
Kitapta, sülün kuşunun deprem olacak bölgede toplandığı ve depremi bir saat önceden haber verdiğinden bahsedildiğini söyleyen Çetinkaya, “Acayibü’l-Mahlukat Garaibü’l-Mevcudat isimli kitapta deprem ile ilgili çok çeşitli mevzular var. Ben iki konudan bahsedeceğim. Birisi zelzeleyi Antakiye dediğimiz bir bahis var bu kitapta. ’Zelzeleyi Antakiye denilen yerde (Antakya) bir deprem oldu, bin 500 ev harap oldu, birçok kuyu battı, çeşmeler ve ırmaklar yerin dibine battı, hatta denizden bir tütün kokusu çıktı, bu tütün kokusundan birçok insan helak oldu’ diyor. Bu konuyla ilgili çeşitli detaylar veriyor kitap. Konumuzu ilgilendiren ve depremi daha öncesinden hayvanlar tarafından haber verilmesi meselesi ise bir kuştan bahsediyor." dedi.
Çetinkaya "Bahsettiğimiz kitabın Türkçesi, Farsçası ve Arapçası mevcut. Türkçesinde Kanuni Sultan Süleyman’ın katledilen oğlu Şehzade Mustafa’nın emri üzerine bu kitap Sururi tarafından Türkçeye çevrildi ve bu kitapta sülün kuşlarından bahsediliyor. Yani kitaptaki ismi ‘Tedrüc’ oluyor. Kitapta Sülün kuşunun şu özelliğinden bahsediliyor, deprem olacak bölgede toplanıp depremi bir saat önceden haber verirler, bir saat dolmadan deprem meydana gelir diyor. Kitapta bu şekilde bu araştırmadan bahsediliyor. Bizlerde bu kaydı merak edenlerle paylaşmak istedik” diye konuştu.
Sülün kuşlarının depremin erken haber alınabilmesi konusunda kullanılması gerektiğini söyleyen Çetinkaya, “Nasıl köpekler enkazda arama kurtarma çalışmalarında kullanılıyorsa, birçok hayvan çeşitli faaliyetlerde kullanılabiliyorsa sülün kuşlarının da depremin erken haber alınması faaliyetlerinde kullanılması neden olmasın. Bu konu üzerine araştırma yapılabilir, hatta hayvanların depremi daha önceden haber aldığına dair ünlü jeologlarımızdan Celal Şengör geçtiğimiz günlerde bundan özellikle bahsetti. Hayvanlar, depremi insanlardan çok çok daha önce hisseder ve bu konu üzerine araştırılabilir diye açıklaması bulunuyor” şeklinde konuştu.
Sülün kuşlarının depremin önceden haber alınabilmesi çalışmalarında kullanılması gerektiğini savunan Çetinkaya, “Japonya, hangi teknikleri kullanarak depremi 50 saniye öncesinden haber aldı bilemiyorum ama sistemi neye dayanarak geliştirdiler bilmiyorum. Bizim, depremi daha erken öğrenebilmemize yarayacak elimizde kaynaklar mevcut. Asıl bahsedilen ve günümüzdeki ismi Tedrüc olan sülün kuşlarının bu konudaki faydasından istifade edilebilir. Hatta bu konu derinlemesine araştırılabilir. Bu sayede faydalı bir çalışmayı ortaya koymuş oluruz. Bu sayede de yaralarımızı yani depremden meydana gelebilecek can kayıplarımızı, hasar kayıplarımızı daha çok önlemiş, minimum seviyeye getirebiliriz” ifadelerini kullandı. (İHA)