SİNAN AYDIN - Erzurum'da Saltuklular döneminden kalan ve "Tepsi Minare" olarak bilinen 844 yıllık saat kulesi, restorasyon öncesinde, bünyesindeki çatlakların nedeninin belirlenmesi amacıyla sismik cihazlarla inceleniyor.
Doğu Anadolu Projesi (DAP) Bölge Kalkınma İdaresi katkılarıyla restorasyon çalışmaları yürütülen Tarihi Erzurum Kalesi'ndeki saat kulesinin de restore edilmesi kararlaştırıldı.
Saltuklu hükümdarı Emir Muzaffer Gazi zamanında 1174 yılında İç Kale Camisi'ne minare olarak yaptırılan tepsi minareli saat kulesinin restorasyonu öncesinde, bünyesindeki çatlakların depremsel mi yoksa yapısal mı olduğunun anlaşılması için Avrupa'dan son teknoloji cihazlar getirildi.
Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğünce hazırlanan proje kapsamında kulenin çeşitli noktalarına yerleştirilen cihazlar ile yapı sismik dinlemeye alındı.
İç ve dış kısımlarına yerleştirilen son teknoloji sismik cihazlarla 24 saat dinlenen yapıdaki sismik ağlar doğrultusunda 9 aydır her 3 ayda bir rapor hazırlanıyor.
Bu raporlar doğrultusunda elde edilecek bilimsel veriler sonucu çatlaklarının nedeni belirlenecek kule, aslına uygun olarak restore edilip gelecek kuşaklara aktarılacak.
Erzurum Kültür ve Turizm Müdürü Cemal Almaz, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Erzurum Kalesi’ndeki restorasyon çalışmalarının DAP Bölge Kalkınma İdaresinin katkılarıyla geçen yıl başladığını belirterek, "Tepsi minareli saat kulesinin muhtelif noktalarında meydana çatlaklar var ve bunların neden kaynaklandığı bilimsel olarak bilinmiyor." dedi.
Almaz, tarihi kuledeki çatlakların nedenini belirlemek için çalıştıklarını anlatarak, "Biz bu çatlakların neden olduğunu araştırmak üzere Avrupa'nın en büyük teknolojisi olan ve her türlü titreşimi anında kayıt altına alan dinleme sistemini getirip, tesisatı döşedik. 9 aydır dinleme yapıyoruz, 3 ayda bir rapor alıyoruz. Şu ana kadar 3 rapor aldık. 3 raporda da bir problem çıkmadı. Dördüncü raporda da bir problem görülmezse yani bu çatlaklar depremsel değil tamamen sıva çatlakları şeklindeyse kuleyi hemen restore edeceğiz. Tepsi minareyi orijinaline uygun şekilde restore edip bitireceğiz. Kaledeki restorasyonumuz ise bu yıl sonu itibarıyla bitecek." ifadelerini kullandı.
- Raporlar çatlakların sıvadan kaynaklandığını gösteriyor
Sistemin geçen yıldan beri faal olduğuna ve her hareketin kayıt altına alındığına işaret eden Almaz, "Yani yapıda depremsel, yapısal, çevresel titremelerin çatlaklara etkisi var mı diye dinleme yapılıyor. Dünyanın en gelişmiş dinleme teknolojisi. Bu cihaz her türlü titreşimi ölçüyor ve o titreşimlerin bu yapıya verdiği zararlara bakıyor. 3 raporda da çatlakların sıvasal çatlak olduğu sonucunu verdi. Eğer depremsel olsaydı bu tepsi minareli saat kulesini yıkıp tekrar yapacaktık ama çok şükür şu ana kadarki raporlarda böyle bir şey çıkmadı."
Almaz, kulenin raporlar doğrultusunda restore edileceğini aktararak, "Sismik raporlar doğrultusunda kule için restorasyon programı uygulanacak. Böylece tarihi kalenin önemli parçası olan saat kulesini koruma altına alacağız. Projenin maliyeti 3 milyon lirayı buldu. Finans noktasında DAP Bölge Kalkınma İdaresi bize her türlü imkanı seferber etti. Dolayısıyla DAP yetkililerine teşekkürü bir borç biliyoruz." ifadelerini kullandı.
- Tarihi Saat Kulesi
Erzurum'da Saltuklu hükümdarı Emir Muzaffer Gazi zamanında 1174 yılında İç Kale Camisi'ne minare olarak yaptırılan ve İç Kale'nin duvarına bitişik olan saat kulesi, geçmişte gözetleme kulesi olarak kullanıldı.
Anadolu'da Selçuklu geleneğinin devamı olan Erzurum Kalesi'nde yer alan "Tepsi Minare" veya "Kule" olarak isimlendirilen 21 metre yüksekliğindeki saat kulesinde sonradan yapılan ve saatin yerleştirildiği ahşap bölüm bulunuyor. Kesin tarihi bilinmemekle saatin 1843'ten önce kuleye yerleştirildiği sanılıyor.
Sultan II. Abdülhamit zamanında Müşir Mustafa Paşa'nın Erzurum Valisi olduğu dönemde kuledeki kitabenin bir kısmının sökülerek buraya saat kadranı yerleştirildiği ancak Kırım Savaşı sırasında (1853-1856) Ruslar'ın kuledeki saati söküp götürdüğü, 1877'de de İngiltere'nin bugün kalede olan saati Londra'da yaptırıp hediye ettiği belirtiliyor.
Kare taş kaide üzerinde yuvarlak gövdeli ve kırmızı tuğladan yapılan Saat Kulesi'nin kuzey yönündeki kapıdan girilen gövdesi üzerinde Arapça kufi yazılı kitabe bulunuyor.
Beyaz şerit halinde olan ve baklava dilimlerinden bezeme yapılan kitabede "İkbal dinin ışığı, İslamın kutbu, devletin yardımcısı, milletin zahiri, arkası, meliklerin ve emirlerin güneşi Ebil Kasım oğlu Ebil Muzaffer Gazi İnanç Beygu Tuğrul içindir." yazısı yer alıyor.
Kulenin saati yerleştirilirken inşa edilen ve yapının üst noktasındaki ikişerli sütunların taşıdığı ahşap köşk kısmı da görenlerin ilgisini çekiyor.