Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Hakan Şatıroğlu'na gebelikten korunma yöntemleriyle ilgili merak edilenleri sorduk.
Bebek sahibi olmamak için başvurulan korunma yöntemleri neler?
1- Prezervatif (Erkek ve Kadın Kondomu ) Koruma Oranı : % 86 - 97
Cinsel ilişki öncesinde erkeklerde penise takılan, kadınlarda vaginaya yerleştirilen ince bir kılıftır. Lateks yada sentetik poliüretan'dan imal edilmişlerdir.
Erkek tohum hücrelerinin (spermlerin) vaginaya dökülmesini, dolayısı ile sperm ve yumurtanın (oosit) karşılaşmasını engelleyerek gebeliği önler. Bir başka ve çok önemli faydası da cinsel yolla bulaşan hastalıkların bulaşmasını engeller. (Örn: AIDS, Herpes, Trikomonas, Sifiliz, Bel soğukluğu vs.)
2 - Rahim içi araçlar (Spiraller), Rahim içi Sistemler; Koruma Oranı % 99.2 - 99.4
Çeşitli tipleri vardır. En yaygın olanları bakırlı ve progesteron hormonu içerenlerdir. Ülkemizde bakırlı olanlar çok kolay temin edilebilmektedir. Sağlık Bakanlığının yaygın kurumlarında ücretsiz olarak da temin edilerek uygulanmaktadır..
3- Hormonal Yöntemler (Doğum kontrol hapları, iğne, İmplant)
Hormonal yöntem kullanmadan önce mutlaka bir muayeneden geçip yöntemin uygunluğu hekim tarafından kararlaştırılmalıdır.
a. Doğum kontrol hapları; Koruma oranı % 92 - 99,9
Genellikle östrojen ve progesteron hormonu içerirler, 1959 yılından bu yana kullanılan, tıbbın çok bilgili olduğu, milyonlarca kadın yılı kullanılmış haplardır. Halen 4. kuşak diyebileceğimiz çok gelişmiş ve ihtiyaçlara göre geliştirilmiş haplar yaygın olarak kullanımdadır. Bu haplarda yer alan östrojen ve progesteron vücudun salgıladığı hormonlarla aynı özellikleri içerir, ancak çok daha az miktarlarda verilir. Kadın vücudu her ay gebeliğe hazırlanırken çok daha yüksek dozlarda östrojen ve progesteron hormonu salgılar. Haplarda kullanılan östrojen ve progesteron beyindeki yönetim yerine vücutta yeterli hormon olduğunu bildiri ve yumurtalıklıklardan yumurta üretilmesini sağlayan folikül uyarıcı hormonun (FSH) salgılanmasını engeller böylece yumurtlama "hapın kullanıldığı ay için olmaz”.
b. Aylık iğneler. Koruma oranı % 99,8
Östrojen ve progesteron içeren, her ay (30 günde bir) kas içine uygulanan iğnelerdir. Kullanıldığı sürece etkileri devam eder, bırakıldıklarında doğurganlık hemen geri döner. Aylık iğnelerde, haplardan farklı olarak, kanamalar her iğneden 12-15 gün sonra ortaya çıkar.
c. Üç ayda bir kullanılan iğneler. Koruma oranı % 99,1- 99,7
Bu iğneler yalnız progesteron hormonu içeren iğnelerdir. Üç ayda bir kas içine yapılan enjeksiyonlarla kullanılırlar.
d. Deri altı implantları Koruma oranı % 98.4- 99.9
İmplant üst kolun iç yüzünde, deri altına, lokal anestezi kullanılarak yapılan küçük bir kesi ile yerleştirilen, progesteron içeren çubuk şeklinde kapsülden oluşur ve 3 yıllık koruma sağlar. Üç aylık iğnelerle aynı etkileri sağlar, ancak bir kez yerleştirildikten sonra 3 yıl süre ile yeni bir uygulama gerektirmez, çıkarılmak istendiğinde yine küçük bir cerrahi müdahale gerektirir.
5 - Vazektomi, erkekte sperm kanallarının bağlanması. Koruma oranı % 98,8- 99,8
Erkeğin sperm kanallarının cerrahi olarak kapatılması ile sperm geşişi, yani spermlerin testislerden ( erkek yumurtalıkları ) dışarı çıkışı engellenir. Geri dönüşsüzdür. Ancak erkeklik, gücünde yada cinsel ilişkide herhangi bir azalmaya yada değişime neden olmaz.
6 - Tüp ligasyonu yani kadında rahim kanallarının bağlanması Koruma Oranı % 98,2 - 99,5
Yumurtanın geçtiği rahim kanallarının kapatılması işlemidir. Böylece sperm ve yumurtanın karşılaşması engellenir. Genellikle genel anestezi gerektiren cerrahi ve pratik olarak geri dönüşü olmayan bir yöntemdir. Herhangi bir şekilde adet bozukluklarına ya da hormonal değişime, cinsel istek azalmasına neden olmaz. Kesinlikle çocuk sahibi olmak istemeyen çiftlerde, kadına uygulanır.
Ülkemizde en çok hangi korunma yöntemleri tercih ediliyor?
Uzun süreli korunma yöntemleri yumurtalıkları tembelleştirir mi?
Asla ve asla böyle bir durum söz konusu değil. 15-20 yıl önce eski ilaçlarda 1000'de 0,5 oranında ilaç sonrası adet görememe durumu olurdu. Yeni nesil ilaçlarda ise böyle bir durum söz konusu değildir.
Hapla korunma yöntemlerinden bazıları kıllanma, kilo alma gibisorunlara neden oluyor. Bu gibi durumlarda ne yapmalılar?
20 sene evvelki doğum kontrol haplarının bahsettiğiniz gibi birtakım yan etkileri mevcuttu fakat günümüzde kullanılan yeni nesil doğum kontrol haplarında böyle bir durum söz konusu değildir. Aksine erkek tipi tüylenme olan bayan hastalarımızda tedavi amaçlı kullanılabilmektedir.
Özellikle hapla korunmanın bebek sahibi olmayı zorlaştırdığı konusunda kadınların endişeleri var, doğru mu?
Hayır, böyle bir durum söz konusu değil, aksine doğum kontrol hapları tüp bebek ve PCOS'ta tedavi amaçlı kullanılmaktadır. İlaç kullanımı bırakıldıktan sonraki ilk 3 ay içerisinde gebelik oranlarında yükselme görülür.
Yumurtlama başlangıcı her kadında aynı mıdır? Takvim yöntemiyle korunma ne kadar güvenilir?
Yumurta gelişimi adetin ilk günüyle başlar, ortalama 12-14 günde gelişir. Fakat yumurtanın gelişim süresi kişiden kişiye değişebilmektedir. Bu sebeple takvim yöntemi güvenli bir korunma yöntemi değildir, 4- 5 birliktelikten birinde gebelik olma şansı vardır.
Yediklerimiz yumurtlamayı nasıl etkiler? Yumurtlamayı artırıcı ve azaltıcı yiyecekler nelerdir?
Hayır, böyle bir yiyecek türü yoktur.