İtalya en başında ciddiye almadığı virüs nedeniyle ülke olarak izole edilmiş durumda. ABD ve başkanı Trump da başında ciddiye almadıkları virüs ülkenin eyaletlerine yayılmaya başlayınca panikle olağan üstü hal ilan edilmeye başlandı. ABD Avrupa'dan tüm uçuşları yasaklamış durumda. NBA maçları seyircisiz oynanacak. Yani İtalya'da görülen birçok uygulama dünyanın en büyük ülkesinde de kademe kademe uygulanmaya başlandı.
Dün Avrupa ile uygulamaya alınan uçuş yasaklanması haberi tüm ABD borsalarında ve AB borsalarında sert satışların yaşanmasına neden oldu. Bu karar sonrası borsalar dışında dün 39.41$ seviyesine doğru toparlanma gösteren brent petrol fiyatı da yeniden 33 $ seviyesine indi.
Dert Bir Değil!
Virüs gördüğünüz gibi tüm dünyayı vuruyor ve vurmaya da devam ediyor. Bu virüs için halen gripten ölen insan sayısından çok daha azı ölmüş çok abartılıyor gibi hatalı yorumlar halen sürüyor diye görüyorum. İşte bu hafife almalar sonrasında risk ile yüzyüze gelinince bu sefer de gördüğümüz panikler yaşanıyor. Doğrudur kovid-19'dan ölen sayısı gerçekten de grip gibi diğer bazı virüslerle kıyaslanınca oldukça düşük. Ama kovid-19'un yayılılma hızı inanılmaz yüksek. Sorun da burada zaten. Oran düşük de olsa bu yayılma hızı ile kontrol altına alınamazsa, o zaman tüm dünya için çok sayıda can kaybı riski yaratacak bir virüs salgını olduğu görülmeli.
Ayrıca, grip var diye üretim ya da kalabalık yapılan faaliyet bölgelerinin kapandığını gördünüz mü? Ama kovid-19 o kadar hızlı bulaşabildiği için görüyorunuz üretimi, eğitimi, sanatı, sosyal hayatı, ticareti, seyahati, sporu, cafe, restaurant, sergi, müze, fuar, seminer, AVM, akla ne gelirse her yeri etkileyebiliyor. Koca bir fabrikada bir kişi de kovid-19 çıksa üretim duruyor. Tesis karantinaya alınıyor. Görüyorsunuz ülkelere seyahat yasaklanıyor. Bunun birçok uçak şirketinin, otel vs turizm tesisinin batışı demek olabileceğini düşünebiliyor musunuz?
Yapılamayan üretimler nedeniyle bu iş uzayacak olursa bir çok alanda bu sefer de tedarik sorunu nedeniyle çok ciddi bir enflasyon artışı yaşanabileceğini görmüş olmanız lazım. En başından beri üretim, tedarik sorunu nedeniyle stagflasyon sorunu olabileceğini yazıyordum. Dün tek bir vaka ile marketler ve internet alışverişlerinde yaşadığınız fiyat farklarından ne demek istediğimi görmüş olmanız lazım. Dünkü durum fırsatçıların yarattığı bir fiyat terörüydü belki ama, üretimler durdukça bu kişisel fırsatçılıktan kaynaklanan fiyat artışları, bir süre sonra arz yetersizliğinden kalıcı hale gelebilir.
Virüs dışı başka bir riske dikkat çekmek için paragraf başlığını atmıştım. Evet dikkat çekmek istediğim konu olası Ortadoğu'da bir savaş riskidir!
ABD İran'ı Vurabilir Mi?
ABD'nin Irak'taki bir üssü İranlı Şii milisleri tarafından atıldığı iddia edilen füzelerle vuruldu. 2 ABD'li, 1 İngiliz askeri öldü. Bunun üzerine ABD Irak sınırındaki bazı şii hedeflerine yoğun bir hava saldırısı düzenledi. Bu gelişme üzerine ABD Irak'a patriot füze savunma sistemleri gönderme kararı aldı. Sizce 3 asker kaybı mıdır bu kararı almasının nedeni acaba ?
Aynı zamanda ABD Suriye'de Rusya ile yaptığımız ve rejimin de uyacağını söylediği ateşkes için muhakkak bozulacak. Eğer bozulursa NATO olarak gereğini yapacağız diye bir takım yaptırımların devreye sokulacağını söyledi. Bize de her türlü mühimmat desteği vereceklerini söyleyerek sözüm ona destekliyorlar! Madem destekleyeceksin gel kendin rejim güçlerini vur. Neden bir anda Suriye'nin sorunlu bölgesinden apar topar çekildin ki ? Dertleri bir taşla üç beş kuş vurmak gibi geliyor bana! Hem bizim Ruya ile ilişkilerimizi bozmak, hem de bizi bu ülkelerle çatıştırıp ekonomik ve askeri olarak zayıflatmayı hedefliyor olabilirler.
Bu bölgede çok tehlikeli gelişmeler halen riskini koruyor. Virüsün en çok etkilediği ülkelerden birisi İran oldu. Ülkenin her yerine virüs bulaşmış durumda. Her kurum virüs salgını ile uğraşıyor. Ülke genelinde ciddi bir Çok sayıda can kaybı var. Bu ortamda ABD İran'ı bir gerekçe ile vurmaya kalkar mı bilemiyorum. Bu durum dünya için yeni bir küresel savaş riski yaratır ama yine de bir tehlike olarak karşımızda durduğunu bilin derim. İşte ABD'nin bu hazırlıklarına bakarak, kendimize çok dikkat edelim, bizi bu bölgede bir savaşa doğru itmek istiyorlar. Bu tuzağa düşecek olursak, kendimizi sadece Suriye ile değil, bir anda İran ve Rusya ile de bir çatışma içinde bulabiliriz. Rusya ile ilişkilerin yoğunluğu yüzünden bu riski kontrol etmeye çalışıyoruz. Ama İran ABD'nin asıl hedefi olduğu için, karşı karşıya getirilme riskimize dikkat etmemiz gerektiğini düşünüyorum.
S-400 konusunda cumhurbaşkanımızın kullanmayacağız sözü ile sanki patriot verilecekmiş izlenimi ediniyorum. ABD durduk yere neden patriot vermeye kalkar? Umarım virüs belası ile uğraşırken, bir de bölgesel bir askeri çatışma-savaş içine girmeyiz. ABD virüste kontrolü kaçıracak olursa, dünyayı karıştırma planlarından en azından bir süre vazgeçip, kendi derdine düşerse bu risk azalır. Yoksa bölgemizde tehlikeli bir takım oyunlar oynanıyor.
Umarım her iki risk de en kısa sürede bizim ve tüm insanlık için risk olmaktan uzaklaşır ve biz ve dünya rahat bir soluk alırız diyorum.
BİST'de Öne Çıkacaklar Neler Olur?
Bu ortamda gördünüz gıda, parekende, ilaç, hijyen ürünlerine ekstra bir talep yaşandı. Marketler boşaldı. Bunun nedeni eğer ülkemizde salgın haline gelecek olursa marketlere gitmeyelim diye stok düşüncesi ile yaşanıyor. Bu hisselerde üç aylık bilançolarda ciddi yüksek karlar görülebilir. Ama sonraki bilanço döneminde ise yapılan stoklar nedeniyle düşüşler yaşanır.
Eğer yayılma sürecek olursa, düşmeyecek bir sektör internet, telekominikasyon GSM faturalarında yaşanabilir. Sosyal medya kullanımı bu günlerde çok daha fazla artabilir. Bu nedenle ttkom, tcell gibi şirketlere olan ilgi de yüksek sürebilir. Fiyatlarında yaşanacak panik nedenli düşüşler alım için kullanılabilir. BİST için 94.896 civarı gap seviyesini güçlü bir destek olarak görüyorum. Görür görmez. Görülürse tutunur tutunamaz bu ortamda birşey söylemek çok zor.
İyi Gelişmeler De Var!
Çin virüs hastanelerini kapatma kararı aldı. Ara verilen üretimlere yavaş yavaş geri dönüleceği haberleri var. Yani virüsün çıkış yeri olan Çin'de sanki yavaş yavaş normale dönüş ve virüsün kontrol altına alındığı görülüyor. Ama AB ve ABD'de halen zirve yapmış değil. Bir süre sonra buralarda da normale dönüş başlayacaktır görüşündeyim. İran ve İsrail'den aşı ve tedavi bulduk yönünde açıklamalar var. Eğer böyle bir gelişme olursa, bir anda tüm borsaların sert yükselişler yaşayacağını bilmenizi isterim.
Ama sorun, ülkemizde ve dünya genelinde panik yaratacak şekilde gelişme sürdürdükçe, Dün ABD'nin aldığı AB uçuş yasakları gibi kararlar duyuldukça panik sürecek ve ek düşüşler gelecektir. Ben son alımların da yapılıp borsayı unutarak kendi hijyen ve sağlığımıza odaklı bu günleri geçirmeyi diliyorum. Virüs sorunu yakında çözüme dönebilir. Yeter ki bir de bölgesel bir savaş riski artmasın!
Olumlu düşüncemin bir nedeni ise, ons altın fiyatlarında görülen düşüş. Virüs riski artarken, dünya genelinde faiz düşüp likidite artarken ons altındaki geri çekilme çelişkili bir durum! Eğer yeni bir atağa kalkmayacaksa, virüsün tedavisine yönelik bir gelişmenin kokusunu aldığı için bu fiyatlama olabilir. Umarım öyle olsun. Bu düşüşler artık hepimizi çok yordu. Normale dönelim artık diyorum. Ben bugün olası düşüş halinde, teknik son bir alım kademesi öngörüleri daha yapıp sonra gelişmeleri izlemekle yetineceğim.
Bu arada düşen faiz ve teşvik paketlerinden neden bahsetmiyorum? Çünkü bunların hepsi geçici iyimserlik yaratacak gelişmelerdir. Esas olan virüsün kontrol altına alınması ve tedavisinin bulunmasıdır. Bu olmadığı takdirde, her faiz indirimi ve teşvik paketi yükselişi yeni satış fırsatı olarak kalıyor. Ama diğer tarafta 235 lere inmiş CDS'lerimiz yeniden 400'leri geçti. Bunlar göz ardı edilmeyecek olumsuz gelişmeler.
Tedavi bulundu denir ama bölgesel bir askeri gerilim ateşlenecek olursa, o zaman da olumsuz ayrışma riskimiz olacak bir dönem yaşanır. Bunların hepsini bilin ve düşüşlerde tekil hisseleriniz neden düşüyor diye düşünmeyin. Sebepler genel olarak belli. Sadece bireysel ve fon tavırlarına göre yansımalar farklı oluyor.
Bu denli faiz indiriminin yapıldığı, tüm ülkelerden her türlü üretim ve yatırım teşviklerinin art arda verildiği bu dönemde, virüsün çaresi bulunur ve bölgesel savaş riskleri de azalacak olursa, o zaman çok pozitif bir borsa süreci başlayacaktır beklentisindeyim. Bu süreç gecikmeden başlasın artık diye diliyorum. Biraz daha sabredin bu günler de geçecektir.
Hepinize sağlıklı günler dilerim.
Saygılarımla
Aydın Eroğlu
Stratejist
Finans Yazarı
www.borsaanalizci.com
Twitter: @Stratejist