Adıyaman’daki Türk İslam Eserleri Araştırıldı

Adıyaman Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi (ADYÜBAP) tarafından desteklenen ‘Adıyaman İlinde Türk İslam Eserleri’ başlıklı proje ile Adıyaman’da az bilinen Türk İslam dönemi eserlerinin tespiti ve bugünkü durumları hakkında araştırma yapıldı.

Fen Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Fuat Şancı’nın yürüttüğü proje kapsamında Adıyaman ili ve ilçelerinde yer alan cami ve mescitler, türbeler, hamamlar, köprüler, çeşmeler ve kaleler gibi mimari yapılar incelendi ve fotoğraflandı.

Yrd. Doç. Dr. Fuat Şancı, proje kapsamında yapılan çalışmalar hakkında bilgi vererek; “Bu kapsamda Adıyaman ili ve ilçelerinde yer alan eserler incelenmiş ve fotoğraflanmıştır. Cami ve mescitler, türbeler, hamamlar, köprüler, çeşmeler ve kaleler gibi mimari yapılar incelenmiştir. Bunların yanı sıra mezarlıklar da bu konu kapsamında değerlendirmeye alınmıştır. Üçü harap olmuş, biri kullanılır durumda olan 4 hamam, 17 adet cami ve mescit, çok sayıda türbe olup, bunların çoğunluğu orijinalliğini kaybetmiş ve yenilenmiş, güzergâhların değişmesiyle kullanım dışı kalan ve çoğunluğu harap olmuş değişik büyüklüklere sahip 8 köprü, 3 kervansaray ve han ile 4 çeşme tespit edilmiştir” dedi.

İncelemeler neticesinde bölgede görülen mimari üslubun, bölgesel bir üslup oluşturduğunun görüldüğünü kaydeden Yrd. Doç. Dr. Fuat Şancı şunları söyledi:

“Adıyaman’da cami ve mescitlerde mihraba paralel veya enine gelişen bir mekan anlayışının hakim olduğu, özellikle minarelerde Kahramanmaraş, Gaziantep’te yoğunlaşan Dulkadirli Beyliği mimarisinin etkileri görülmektedir. Merkezden uzak bu bölgede Osmanlı mimarisinin etkilerinden ziyade mahalli bir üslubun meydana getirildiği gözlemlenmiştir. Ayrıca Osmanlı İmparatorluğunun son yıllarında yapılan onarımlarla Osmanlı mimarisinde görülen Batı kaynaklı sanat özellikleri taşıyan mihraplar da dikkat çekmektedir.

Anadolu Selçukluları devrinden kalma anıtsal boyutlara yaklaşan Kerimüddin Kervansarayı dikkate değer eserlerden olup bugün harap bir vaziyettedir. Yazlık ve kışlık kısımlardan oluşan kervansaray Anadolu Selçuklu kervansaraylarının özelliklerini taşımaktadır. Kalelerden Eski Kahta ve Gerger kalesi ise planları hakkında bilgi verecek bakiyeleri olmakla birlikte harap bir vaziyette günümüze ulaşmıştır.

Sosyal yaşamın içerisinde kalan yapılar bazı değişikliklerle günümüze ulaşmışlardır. Ancak terk edilen yerleşimlerde bulunan eserlerin bu şansı yakalayamadığı tespit edilmiştir. Tespitlerimiz arasında bilinçsiz tamiratlar ve yenilemelerle Adıyaman’daki mimari eserlerin birçoğunun orijinalliğini kaybettiği görülmekle beraber harap durumdaki birçok eserin ise kurtarılma ümidinin olduğu görülmüştür. Bu harap yapılardan özellikle kervansaray, han yapıları, kaleler ve hamamların restorasyonlarla ayağa kaldırılmasıyla ilin ve ülkenin turizmine katkı sağlaması yanında kültürel mirasın gelecek nesillere aktarılma ihtimalinin bulunması büyük bir şanstır.”