İSTANBUL (AA) - Sudan’da Ömer el-Beşir yönetimine yapılan darbe, Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed'in Nobel Barış Ödülü'nü alması, Güney Afrika’daki yabancıları hedef alan saldırılar, Mali’de Fulanilere yönelik katliam ve Batı Afrika’da 8 ülkenin sömürge döneminden kalma CFA frangını bırakma kararı, Afrika’da 2019’un öne çıkan başlıkları oldu.
Sudan'da Aralık 2018'de hayat pahalılığı nedeniyle başlayan gösterilerin, ülke genelinde rejim karşıtlığına dönüşmesi üzerine, ordunun 11 Nisan'daki müdahalesiyle 30 yıllık Ömer el-Beşir dönemi sona erdi.
Bunu takip eden birkaç ayda darbeci yönetime, 4 darbe girişimi daha gerçekleştirildi. Darbenin ardından konutunda yüklü miktarda döviz ele geçirilen Sudan'ın eski Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir, yolsuzluk nedeniyle 2 yıl hapse mahkum edildi.
Sudan'da kurulan yeni hükümetin ardından ABD yönetimi, 1993'te El Kaide lideri Usame bin Ladin'e ev sahipliği yaptığı gerekçesiyle "terörü destekleyen ülkeler listesi"ne aldığı ve diplomatik temsil seviyesini düşürdüğü Hartum ile 23 yılın ardından 5 Aralık’ta karşılıklı büyükelçi atama sürecini başlattı.
Etiyopya'nın kuzeyindeki Amhara eyaletinde, silahlı bir grup 22 Haziran’da yerel hükümeti devirmek için darbe girişiminde bulundu. Darbe girişimi sırasında Genelkurmay Başkanı Seare Mekonnen ve Amhara eyaleti Başkanı Ambachew Mekonnen öldürüldü.
- Nobel Afrika’ya gitti
Ekim ayında açıklanan Nobel Barış Ödülü, bu yıl “Eritre ile sınır çatışmasını çözmede kararlı inisiyatifi, uluslararası iş birliği ve barışa ulaşılmasındaki çabaları” nedeniyle Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed’e verildi.
Norveç Nobel Komitesi, 2019 Nobel Barış Ödülü'nün sahibi Abiy Ahmed’in, Eritre Devlet Başkanı Isaias Afewerki ile yakın iş birliği içinde Etiyopya ve Eritre arasında uzun süredir devam eden açmazı sona erdirmek için bir barış anlaşmasının ilkelerini hızlı biçimde şekillendirdiğini, kararlı inisiyatifi, uluslararası iş birliğine ve barışa ulaşılmasındaki çabaları dolayısıyla bu ödüle layık görüldüğünü belirtti.
- Batı Afrika’da 8 ülke CFA frangını terk etti
Batı Afrika Ekonomik ve Parasal Birliği (UEMOA) üyesi 8 ülke (Benin, Burkina Faso, Gine Bissau, Fildişi Sahili, Mali, Nijer, Senegal ve Togo), 2020’den itibaren sömürge döneminden kalma 74 yıllık CFA frangını yürürlükten kaldırarak ortak para birimi "eko"ya geçme kararı aldı.
Kararı, Fildişi Sahili Cumhurbaşkanı Alassane Ouattara, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile Fildişi Sahili’nin en büyük kenti Abidjan’da 21 Aralık akşamı düzenlediği ortak basın toplantısında duyurdu.
- Güney Afrika'da yabancı düşmanlığı
Güney Afrika'nın Johannesburg ve Pretoria kentlerinde eylül ayında başlayan Afrika kökenli yabancılara yönelik şiddet olaylarında birçok insan hayatını kaybetti. Şiddet olaylarında bazı gruplar, yabancılara saldırarak dükkanlarını yağmaladı.
Saldırılar özellikle Güney Afrika ile Afrika ülkeleri arasında krize neden oldu. Güney Afrika'daki olaylara ilişkin Afrika Birliği başta olmak üzere Zimbabve ve Etiyopya gibi ülkelerden kınama mesajları geldi. Nijerya ise Abuja'daki Güney Afrika büyükelçiliğini kapattı.
- Sıtma aşısı dünyada ilk kez Malavi’de uygulanmaya başlandı
Dünyanın birçok yerinde her yıl yüz binlerce insanın ölümüne yol açan sıtma hastalığı için geliştirilen aşı ilk kez Afrika ülkesi Malavi’de nisan ayında uygulanmaya başlandı.
Her yıl dünyada yaklaşık 435 bin kişinin canını alan hastalıktan en fazla 5 yaş altındaki çocuklar etkilenirken Dünya Sağlık Örgütünden (DSÖ) tarafından yapılan aşılarla her 10 sıtma vakasından ortalama 4’ünü engellediği tespit edildi.
- Mali’de Fulaniler hedef oldu
Mali’nin merkezindeki Mopti bölgesinde, 23 Mart’ta Fulanilere ait bir köye avcı Dogon kabilesi üyeleri saldırı düzenledi. En az 160 kişinin yaşamını yitirdiği, 65 kişinin yaralandığı saldırıda birçok ev ateşe verildi.
Dogon ve Fulani kabileleri arasında haziran başında çıkan çatışmalarda ise 140'a yakın kişi hayatını kaybetti.
- Mozambik'te Idai kasırgası
Mart ayında etkili olan Idai kasırgası en fazla Mozambik'i vurdu. Mozambik'i etkisi altına alan Idai kasırgası ve şiddetli yağışların yol açtığı seller nedeniyle en az 1 milyon 850 bin kişi yardıma muhtaç hale geldi.
Mozambik'ten başka Güney Afrika ülkelerinden Malavi ve Zimbabve'yi de vuran kasırga büyük insani krize yol açtı, ülke altyapısı zarar gördü, birçok ev yıkıldı ve çiftlikler tahrip oldu. Ülkede 447 kişi hayatını kaybetti, 15 binden fazla kişi de yaralandı.
- Ebola için acil durum
Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nin (KDC) doğusundaki Temmuz 2018’den bu yana görülen, Kuzey Kivu eyaletinde başlayan ve İturi eyaletine yayılan Ebola salgınında bu yıl 1786 kişi yaşamını yitirdi. Yılın başında ölü sayısı 322 iken yıl sonunda bu sayı 2108'e ulaştı.
Dünya Sağlık Örgütü, Kuzey Kivu eyaletinin en büyük kenti Goma’da ilk Ebola vakası görülmesinin ardından 17 Temmuz’da küresel acil durum ilan etti.
Diğer yandan, ABD’li bir firmanın ürettiği Ebola aşısı, KDC’de kullanılmaya başlandı ve hastalıkla mücadelede başarılı oldu. Aşı sonrası salgında ciddi düşüş görüldü.
- Orta Afrika Cumhuriyeti’nde hükümetle silahlı gruplar arasında barış anlaşması
Yaklaşık yüzde 80'i silahlı gruplar tarafından kontrol edilen Orta Afrika Cumhuriyeti’nde hükümet ile 14 silahlı grup arasında Sudan'ın ev sahipliğinde yapılan barış görüşmelerinde, nihai anlaşma 6 Şubat'ta imzalandı.
Anlaşma kapsamında, silahlı grupların temsilcileri hükümette yer almaya başladı.
- Kamerun'da ayrılıkçı krizi
Kamerun'da, hükümetin, Anglofon (İngilizce konuşulan) bölgesindeki okul ve mahkemelere İngilizce bilmeyen öğretmen ve hakimleri atamasının ardından, 2016'da patlak veren krizin çözümü için Cumhurbaşkanı Paul Biya, kapsamlı diyalog süreci başlattı.
30 Eylül-4 Ekim'de başkent Yaounde’de, Kuzey Batı ve Güney Batı bölgelerinden ayrılıkçı Anglofonların da katılımıyla diyalog toplantıları yapıldı. Toplantıların ardından, 19 Aralık’ta Meclis, İngilizce konuşulan Güney Batı ve Kuzey Batı Anglofon bölgelerine özel statü tanıyan ve yerinden yönetimi öngören yasa tasarısını kabul etti.
- Afrika'da 100 yıl sonra siyah leopar görüntülendi
Afrika'da bir asır aradan sonra siyah bir leopar görüntülendi. San Diego Hayvanat Bahçesi'nden Nick Pilfold ve ekibi, Kenya'nın Laikipia bölgesinde nadir rastlanan siyah dişi leoparı görüntülemeyi başardı.
Afrika'da siyah leoparlara çok nadiren rastlanırken son gözlemin, 1909'da Etiyopya'da yapıldığı belirtildi.
- 2019 seçim yılı oldu
Yıl boyunca Afrika’nın pek çok ülkesinde seçimler yapıldı.
Nijerya, Botsvana, Senegal, Namibya, Morityus ve Mozambik’teki seçimlerde iktidar değişmezken Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nin yeni cumhurbaşkanı Felix Tshisekedi oldu.
- Afrika’da sel felaketleri yüzlerce can aldı
Afrika’da özellikle Kenya, Uganda, Somali, Kamerun, Sudan, Orta Afrika Cumhuriyeti, Güney Sudan, Zimbabve, Zambiya, Etiyopya, Malavi, Kenya, Mozambik, Madagaskar ve Nijerya'da etkili olan yağışların yol açtığı sel felaketlerinde yüzlerce kişi hayatını kaybetti.
Ev ve iş yerlerinin harap olduğu bölgelerde yüz binlerce kişi ise yerinden oldu.
Özellikle Doğu ve Güney Afrika’da ekim ayından sonra artan yağışların, küresel iklim değişikliği nedeniyle yaşandığı bildirildi.
- Nil'deki baraj krizi uluslararası boyuta taşındı
Mısır ve Etiyopya arasında su savaşına yol açacağından korkulan Hedasi Barajı Projesi, ABD'nin düzenlediği toplantıyla başkent Washington'da masaya yatırıldı.
Üç ülke arasında su bakanları düzeyinde ve ABD ile Dünya Bankasından temsilcilerin de katılımıyla 6 Kasım'da yapılan toplantıda, 15 Ocak 2020'ye kadar barajın doldurulması ve çalıştırılmasına ilişkin anlaşmaya varılmasına karar verildi.
Etiyopya Dışişleri Bakanı Gedu Andargachew, ABD Başkanı Donald Trump'ın Afrika'nın en büyüğü olacak Hedasi Barajı'nın açılış kurdelesini kesmek istediğini kaydetti.