Yazı: Mert Gökalp
Kaliforniya’daki Beyaz Dağlar’ın anıt ağaçları, Sümerlerin kil tabletler üzerine çivi yazısı kazıdığı dönemleri; Büyük İskender’in Asya’ya sonu gelmeyen akınlar düzenlediği günleri gördü. Roma İmparatorluğu’nun kuruluşunda ve yıkılışında var oldular, Kristof Kolomb’un keşfiyle birlikte gelen yeni dünyanın sömürgeleştirilme sürecinden sağ çıktılar. Ancak şimdi karşılarında daha dişli bir rakip var: İklim değişikliği ve artan sıcaklıklar.
Beyaz Dağlar bölgesinde yaşayan gezegenimizin en yaşlı ağacı, tam beş bin altmış iki yaşında. Bristlecone çam ağaçları (P. longaeva), her sene yalnızca iki buçuk santimetre büyüyen, çetin şartlarda var olabilmiş bir tür. İkinci yaşlı ağaç da yine aynı bölgedeki çamlardan. Buna kıyasla Avrupa’daki en yaşlı bristlecone çamı bin yetmiş beş yaşında.
Kaliforniya Üniversitesi’nden Brian Smithers’e göre çam ağaçlarının uzun ömrünün sırrı yavaş büyümelerinden, çevresinde rakip ağaçların ve parazitlerin bulunmamasından kaynaklı olabilir. Dünyanın en yaşlı ağacının doğal yaşam alanı, soğuk hava şartları ve kayalık kireç taşı zeminiyle nadiren yağış alan, sadece en zorlu türlere geçit veren bir coğrafya. Bu zorlu şartları tercih eden anıt ağaçlar, iki bin dokuz yüz ila üç bin beş yüz metreler arasında yayılım gösteriyor.
Bölgede bristlecone çamları haricinde, kum-granit benzeri zeminlerde az da olsa bazı limber çam ağaçlarına (Pinus flexilis) rastlanıyor. Normal şartlarda bu soğuk ve yüksek dağlık alanlarda yaşamayacak ağaç türleri, son yıllarda artan sıcaklıklar ve ılıman iklimden yararlanarak yukarıya doğru tırmanış gösteriyor. Zirveye yaklaştıkça, ağaçların yaşam alanı oldukça kısıtlanıyor, anıt ağaçlarsa yukarıya doğru yayılan bu yeni türlerle rekabet edemeyebilir.
Kaliforniyalı araştırmacılar, anıt ağaçların alan kaybını ve zirveye doğru ilerleme meylini kaydedebilmek için tarihi ağaç sınırı kayıtlarına göz atarak, ağaç sınırı altındaki ve üstündeki genç ağaç türlerinin adedini belirledi. Ağaç sınırı üstündeki çoğu ağacın limber çamı olduğu tespit edildi.
Üstelik ağaçkakanların da limber çam tohumlarını yayarak ağaçlara yardım ettiği ortaya çıktı. Bu zorlu yarışta, ilk gelenin kazandığı oyunda, bir kuş türünden yardım almak büyük avantaj. Günümüze kadar anıt ağaçlara üstünlük sağlayan zorlu dağ şartlarıysa Beyaz Dağlar bölgesinden giderek kayboluyor.