Herkes hayatında bir kaç kez ağız kokusundan şikâyetçi olmuştur. Tıbbi dilde 'Halitosiz' diye adlandırılan "ağız kokusu" pek çok farklı nedenden kaynaklanabiliyor. Hoş olmayan nefes kokusu sorunu yaşayan kişilerde önemli sosyal ve psikolojik sıkıntılara neden ağız kokusu rahatsızlığının toplumun yüzde 50'sini etkilediği tahmin ediliyor.
Telefonla yapılan bir ankette ABD'de yaşayan erkeklerin yüzde 50'si, kadınların yüzde 60'ı nefes rahatlatıcı' ürünlerden kullandıklarını söylemişlerdir. ABD'deki yıllık tüketim sadece ağız suları için 740 milyon dolar civarında ve nane şekeri veya ağız spreyleri gibi 'ağız koku dispenserleri' için de yaklaşık 625 milyon dolar para harcanıyor; Almanya'da ise bu rakamlar üçte bir civarında olduğu tahmin ediliyor.
Ağız kokusunun nedeni ve tedavisi ile ilgili merak ettiğiniz her şeyi Jinemed Hospital'dan KBB Uzmanı Op. Dr. Şenol Civelek yanıtladı.
Ağız kokusu neden kaynaklanır?
Halitozis dediğimiz ağız kokusu, ağızda bulunan bakterilerin hidrojen sülfür içerikli ürünlerinden ortaya çıkmaktadır. İyi ağız hijyenine sahip bireylerde hidrojen sülfür üreten bakteri popülasyonu azınlıkta iken kötü ağız hijyenine sahip kimselerde bu tip bakteri sayısı artmaktadır.
Ağız kokusunu tipleri var mı?
Ağız kokusu fizyolojik, patolojik ve psikolojik olmak üzere üç tiptir.
Fizyolojik ağız kokusu nedir?
Açlıkta ve beslenme alışkanlığına bağlı olarak yemeklerden sonra fark edilen ağız kokusudur.
Fizyolojik ağız kokusuna ne yol açar?
Yüksek protein içerikli; kırmızı et, balık, peynir ve süt ürünleri gibi gıdalarla bakterilerin etkileşmeleri sonucunda oluşur. Ayrıca soğan, sarımsak, turp gibi koku veren yiyecekler de ağız kokusuna yol açan sülfür içermelerinden dolayı nefes kokmasına yol açar. Alkol alımı, kahve içimi ve sigara kullanımı da ağız kokusuna yol açmaktadır.
Nasıl tedavi edilir?
Fizyolojik ağız kokusu; etkili bir ağız temizliğine derhal cevap verebilen tip ağız kokusudur.
Patolojik Ağız kokusu nedir?
Patolojik ağız kokusu kalıcı bir durumdur. Diş fırçalama, ağız çalkalama gibi alışılmış ağız temizleme metotları ile düzelmez. Kokunun kaynağına inilerek tedavi yapılmalı gerekir.
Patolojik ağız kokusuna ne yol açar?
Genellikle ağız-yutak hastalıkları ve çeşitli sistemik hastalıklarda ortaya çıkar. Yaklaşık yüzde 90 ağız kaynaklıdır. Ağız kokusu temel olarak ağız boşluğunun hijyeni ve diş-dişeti sağlık durumu ile alakalıdır. Kokuya gıda artıkları, ağız mukozasından dökülen hücreler, tükürük ve ağızda toplanan lökositlerin artıkları yol açar. Ağız kaynaklıları da çoğunlukla dişeti hastalıkları, diş çürüğü, ağızdaki eski dolgu ve kaplamaların altındaki çürüklerden kaynaklanmaktadır.
İnsanın dili ağız kokusuna neden olabilir mi?
İnsan dilinin arka tarafı eğer tükürük tarafından tam olarak temizlenemiyorsa, buradaki ufak buruşukluklar arasında da rahatça bakteriler yerleşebilir ve bu da ağız kokusun yol açar. Bu durum çürümüş yumurta kokusu şeklinde ağız kokusuna yol açıyor.
Patolojik ağız kokusu başka nedenlerden kaynaklanabilir mi?
Diğer ağız kaynaklı sebepler kronik bademcik iltihapları, ağız içinde meydana gelen mantar hastalıkları ve ağızda yara yapan hastalıkların seyrinde de ağız kokusu meydana gelebilir. Ağız kuruluğuna sebep olan Tükürük bezi hastalıkları, şeker hastalığı, hepatitler, Vitamin eksiklileri, menopoz, duygusal gerilim, ilaçlar azalmış tükürük akımına yol açarak ağzın kendi kendini temizleme mekanizmasının ortadan kalkmasına ve ağız kokusu oluşur.
Ağız kokusunu yol açan ağız dışı sebepler var mı?
Ağız dışı sebeplerin başında burun ve sinüslerden kaynaklanan ağız kokuları gelir. Burada özellikle burun tıkanıklığı olan kişilerde ağız solunumundan dolayı ağız kuruması olmakta bu da oral hijyeni bozup halitozise yol açmaktadır. Sinüzit iltihaplanması ve artmış tükürük salgısı ile halitozis sebebi olabilir. Burunda veya ağız-yutak da mevcut yabancı cisimler iltihaplanmaya yol açarak nefeste kötü kokuya sebep olabilmektedir. Birçok yabancı cisim kaza eseri buruna içine kaçmış ve uzun süre ihmal edilip kalmış olabilir. Özellikle çocuklar ve zihinsel engelli hastaların değerlendirilmesinde yabancı cisimler akla getirilmelidir.
Psikolojik ağzı kokusu yani "halitofobi" neden kaynaklanır?
Bazı hastalar başkalarının fark etmediği ağız kokusundan şikâyetçi olabilirler. Bazen bu inanç o kadar kuvvetli olur ki hayatlarını olumsuz yönde etkiler, depresif bir hâl alırlar ve hatta intiharı bile düşünürler. Bu hayali halitozis "Olfactory Reference Sendrom" adı verilen psikiyatrik bir durumdur ve hasta kendisinden kaynaklı kötü bir koku olduğuna inanır. Stres altındaki bireylerde tükürük akımındaki azalmayla beraber dolaylı olarak halitozis ortaya çıkabilir. Ayrıca stresin ağız ve diş sağlığını da olumsuz etkilediği bilinmektedir.
Halitofobi nasıl tedavi edilir?
Hasta ve hekim arasında iyi bir iletişim kurulabilirse hastanın ağız kokusuyla alakalı anksiyetesi ve diğer insanların davranışlarıyla ilgili korkusu azalabilecek ve kokuya yönelik yapılan basit tedavi metotlarıyla rahatlayabilecektir. Bu iyi kurulmuş ilişki hastanın psikolojik danışmayı kabulüne de yardım edecektir
Ağız kokusunun tanısı nasıl konur?
Ağız kokusunun saptanmasındaki basit bir test de hastanın kendi bileğini yalamasıdır. Birkaç saniye yalanan yerin kuruması beklendikten sonra bölge koklanır.
Kötü kokunun dilden kaynaklı olup olmadığının değerlendirilmesi dilin arka yüzeylerinden plastik bir kaşık vasıtasıyla kazıma yapılması ve koklanmasıyla tespit edilir. Ayrıca "Diş ipiyle yapılan ağız kokusu testi" ise, mumsuz diş ipi arka taraftaki dişlerin arasından bölgelerinden geçirilir ve testi yapan kişi 3 cm mesafeden koklayarak değerlendirmesini yapar
Gaz kromatografi yöntemi nedir?
Sülfür içerikler için çok hassas fotometrik dedektörler içeren bir cihazdır. Ancak bu cihazın kullanımı için özel, uzman bir personel gerekmesi sebebiyle araştırmayla uğraşmayan kullanıcılar için pratik değildir.
Halimetre nedir?
Halimetre, nefesteki sülfür içerikleri tespit ederek ağız kokusunun teşhis ve tedavisinde önemli rol oynar. Ağız kokusuna yol açan gaz bölümlerini milyarda bir hassasiyetle "ppb" (parts per billion) cinsinden tespitinde kullanılır. Ölçümler hastanın ağız veya burnundan verdiği hava ile yapılır. En sık kullanılan, en hızlı en kolay metodudur. Halitozisin tanısına yönelik geliştirilen tanı ve uyarı araçları da teknoloji hızıyla daha popüler bir kimliğe kavuşmaktadır
Ağız kokusu nasıl tedavi edilir?
Tedaviye başlamadan önce kokunun kaynağını bulması gerekir. Burada hastaları değerlendirmede diş hekimi, KBB uzmanı, gastroenteroloji uzmanı gibi ekiplerin beraber çalışması mutlaka tedavinin başarısını arttıracaktır. Ağızda oluşan koku sıklıkla diş tedavisi tedavi gerektirir. Halitozisin tedavisinde etkili metot ağız temizliğine ve temel diş-dişet bakımın yapılmasıdır.
Dil nasıl fırçalanır?
Dilin fırçalanması ağız kokusunu azaltmada diş fırçalamaktan iki kat fazla etkilidir.
Dil yüzeyinin kazınması için plastik dil kazıyıcıları ve küçük fırçalar dizayn edilmiştir. Bu özellikle bulantı refleksi olan hastalar için kolaylık sağlar. Dil fırçalanırken olabildiği kadar dışarı çıkarılır. Dil temizleyici/kazıyıcı dilin olabildiği kadar arka bölgesine yerleştirilir. Dil üzerine kuvvet uygulayarak öne doğru yavaşça çekilir.
KUTU
Ağız kokusunu engelleme yöntemleri
* Diş problemleriyle diğer patolojik nedenlerin tedavisini yapın. Tam bir ağız muayenesi yaptırın. Koku testleri uygulanabilir ki bu testlerle uçucu sülfür gazları ve halitosis hastalığının boyutları tespit edilir.
* İleri dişeti hastalıkları ve/veya diş çürükleri tedavi edilmelidir.
*Ağız enfeksiyonları yok edilmeli gömük, sorunlu dişler çekilmelidir.
* İyi bir ağız hijyenine özen gösterilmeli. Dişlerin tüm yüzleri ve dil sırtı temiz tutulmalıdır. Ağız enfeksiyonları tedavi edildikten sonra gargaralar ve diş macunları da yardımcı olabilir.
* Ağız kuruluğuna mani olmak için gün boyu su için.
* Tükürük salgısını hareketlendirin: bakteri oluşumunu önlemek için ağzın oksijenlenmesine yardımcı olur. Şekersiz sakız çiğnemek bunun en kolay yoludur. Bu arada mentollü pastillere dikkat! Kokuyu giderir gibi görünse de kuruluğa neden olur.
* Su içeriği bol olan sebze (domates, kereviz, pırasa) ve meyveler (elma muhteşem bir ilaçtır) tüketin. Yiyeceklerinizin üzerine maydanoz doğrayın.
* Eczanelerde satılan maydanoz yağı bazlı kapsüller alın.
* Sarımsak, soğan ve baharattan kaçının (ya da, sarımsak ve soğanı pişirerek yemeyi tercih edin). Çoğunlukla kötü sindirildiklerinden süt ürünleri de bu probleme neden olabilir.
* Dilinizin üzerinde biriken bakterileri temizlemek için bir dil raspası kullanın veya fırçalama sırasında dilinizi temizleyin.
* Alkol ve sigarayı bırakın.