Çoğunlukla uzun boylu ve zayıf erkeklerde görülebilen bir rahatsızlık olan akciğer sönmesi, farklı sebeplere bağlı olarak meydana gelebiliyor. Akciğer sönmesi nedir? Akciğer sönmesi nedenleri nelerdir? İşte merak ettiğiniz tüm detaylar.
Akciğer sönmesi (pnömotoraks) uzmanlar tarafından akciğer patlaması olarak da adlandırılır. Akciğerlerde iki zar vardır. Bunlardan biri plevra denilen ve akciğer dokusunu saran zar, diğeri ise pariyatal plevra adı verilen ve göğüs duvarını içeriden saran zardır.
Akciğerde yer alan hava keseciklerinin herhangi bir sebeple patlaması veya bozukluklar oluşması durumunda, her nefes alışta akciğer zarlarına hava dolar ve burada biriken hava gittikçe artarak basınç oluşturur. Bunun sonucunda da akciğer sönmesi meydana gelir. Akciğer sönmesi kısaca ciğer sönmesi ismiyle de anılır. Ciğer sönmesi nedir merak ediyorsanız; akciğerdeki iki zar arasında hava oluşmasıdır. Akciğer sönmesi zararları açısından değerlendirildiğinde, hayat kalitesini düşürmesi ve tamamen iyileşme ihtimalinin görece düşük olması nedeniyle riskli bir durumdur.
Akciğer sönmesi sebepleri arasında çoğunlukla toraks travmaları yer alır. Akciğer dokusunda bozulmalar yaşandığında, sızan hava akciğer patlamasına neden olur. Başka bir hastalık ya da tıbbi müdahaleler sebebiyle de ortaya çıkabilir. Travmatik bir durum ortada yokken yaşanan akciğer sönmesi, kendiliğinden gelişen pnömotoraks olarak adlandırılır. Koah, astım, kanser benzeri hastalıklar bu durumun gelişmesine neden olabilir.
Hastalıklara bağlı olarak ortaya çıkan akciğer sönmesine, sekonder spontan pnömotoraks adı verilir. Akciğerde herhangi bir hastalık yoksa primer spontan pnömotoraks olarak adlandırılır. Sıklıkla rastlanılan hastaların; zayıf, uzun boylu, sigara içen erkekler olduğu belirtilir. Sigara içen erkeklerde akciğer sönmesinin görülme sıklığı %12 iken sigara içmeyen erkeklerde %0,1 olarak görülür. Travma, kazalar ve basınçlı çalışma ortamı da akciğer sönmesi nedenleri arasında yer alır. Travmaların oluşum sebebi olarak, akciğerin darbe alması, bıçak gibi kesici aletlerin akciğere saplanması ve kaburga kırıkları yüzünden akciğerin zarar görmesi söylenebilir.
Akciğer sönmesi yaşayan hastaların ağır ya da hafif belirtileri olabilir. Akciğer sönmesi belirtisi genellikle göğüste ani sıkışma ile başlar. Bunun beraberinde gelişen kürek kemiğinde baskı, göğüste delici batma ve nefes darlığı gibi durumlar pnömotoraks belirtileri arasında yer alır. Akciğer boyutuna göre nefes daralması değişkendir. Havanın akciğer zarlarına fazla dolması sonucu kalp ve damar baskılamasına yol açarak şok durumu gelişebilir.
Akciğerde büzüşme oluşması sebebiyle kandaki oksijen oranı azalır ve muayene esnasında tanı koyacak doktor buna mutlaka dikkat eder. Tanısı konulmadığı takdirde ölüme kadar gidebilen akciğer sönmesi hastalığında, erken tanı oldukça önemlidir. Belirti göstermeyen çoğu hastaya da akciğer sönmesi teşhisi konulabilir. Doktorun yapacağı fiziki müdahale, akciğer sönmesinin boyutunu belirlemek için gerçekleştirilen ilk aşamadır.
Hastalık öyküsü de tanı için gereklidir. Çünkü akciğerin patlaması sonucu göğüse birden ağrı girmesi veya öksürük başlaması, akciğer sönmesi belirtileri arasında sıkça yer alır. Öksürük kısa sürebileceği gibi birkaç saati de bulacak düzeye ulaşabilir ve gerekli önlemler alınmazsa kötü sonuçlar doğurur. Akciğer sönmesi, dilde morarma ve kalp çarpıntısı gibi belirtilerden de anlaşılır. Ancak akciğer grafisi çekilerek kesin teşhis konulması gerekir.
Akciğer sönmesinde, hastalığın şiddeti, boyutu ve başka hastalıklar varsa onların durumu gibi olgular göz önünde bulundurularak tedaviye başlanır. Belirtisi hafif olan akciğer patlaması durumlarında, akciğer zarlarında biriken hava az olduğu için takip edilir ve gerekirse oksijen desteğiyle tedavi edilir. Orta şiddetli bir akciğer sönmesi durumu var ve içeride biriken hava biraz daha fazla ise iğne aspirasyonu işlemi uygulanır.
Pnömotoraks alanı yüzde 15'ten büyükse iğne uygulaması ile hava boşaltılır. Bazı orta ve şiddetli pnömotoraks durumlarında tüp torakostomi yöntemi uygulanır. Akciğerdeki alana göğüs tüpü (dren) takılır ya da ameliyat edilerek hava kaçağı giderilir. Ağır pnömotoraks durumlarında cerrahi müdahaleye gereksinim duyulabilir ve akciğere çeşitli tedavi yöntemleri uygulanır.
Her iki akciğerde de sönme durumu yaşandıysa ve göğüs kafesinde kan birikme durumu söz konusuysa ameliyat önerilir. Bazı meslek grupları henüz ilk atağı geçirmiş dahi olsalar cerrahi müdahaleye maruz kalabilir. Uçak ve dalgıç benzeri basınçlı ortamlarda çalışanların, akciğer sönmesi yaşama ihtimali biraz daha yüksek olduğu için takibe alınır ve gerekirse cerrahi operasyon önerilir. İkinci kez oluşan akciğer sönmesi, akciğerde keseler fark edilmesi ve dren takılmasına rağmen iyileşme görülmemesi durumlarında da ameliyat tercih edilerek kesin sonuca ulaşmaya çalışılır.
Akciğer sönmesi tedavi süresi değişkenlik gösterir. Örneğin, dren takıldıysa 2-3 gün sonra akciğer tahribatının düzelmiş olması beklenir ve kontrol için birkaç ay sonra muayeneye çağırılır. Bünyeden bünyeye ve altında yatan hastalıklara bağlı olarak akciğer sönmesinin tedavi süresi uzayabilir. Önemli bir hastalık olan pnömotoraks yaşayan hastalar, tedavi sonrasında göğüs hastalıkları uzmanının belirttiği ilaçlar ve egzersizleri aksatmamalıdır.
Ameliyat gerektiren akciğer sönmesi tedavisinde, uygulanan açık veya kapalı cerrahi operasyonlar ile hava kesecikleri çıkarılarak nüks etmemesi için önlemler alınır. Tedavi sürecinde çoğunlukla akciğer tomografisi çekilerek patoloji örneğinden yararlanılır ve başka hastalıkların sebep olup olmadığı da kontrol edilir. Göğüs tüpü takılan hastaların birkaç gün içinde akciğerleri iyileşir ve tedavi bittikten sonra göğüs tüpü çıkarılır. Drenin vücuttan çıkarılmasının ardından hastaya bazı yasaklar getirilir. Bu yasaklar; sigara kullanıyorsa mutlaka bırakılması, basınç etkeni olacağı için uzun bir süre uçak yolculuğu tercih edilmemesi ve dalış yapılmamasıdır. Yasaklara uyulmadığı takdirde tekrarlama ihtimali artar.
Akciğer sönmesinin, kist ve tüberküloz gibi patolojik bir durumu olanlarda tekrarladığı daha sık görülür. İlk geçirilen pnömotoraks tedavisinde göğüs tüpü takıldıysa hastalığın tekrarlama ihtimali %20, iki kez akciğer sönmesi geçirmiş ve göğüs tüpü takılan hastalarda bu oran %50 olarak belirtilir. Herhangi bir ameliyat geçmişi olan hastalarda ise %3-5 arasında nüks ettiği görülür.