Her geçen gün de insanın insana uyguladığı şiddet, terör olaylarına daha sık tanık oluyoruz. Terör felaketleri, sevdiğimiz birinin ani ölümü, cinsel tacizlere maruz kalmak, çocukların kötüye kullanılması ve ihmali, okulda akran zorbalıklarına maruz kalmak ve araba kazaları akut travma örnekleridir.
Ani travmalara yönelik duygusal cevaplarımız tipik olarak 4 fazda oluşur:
Şok Fazı: Bireyler sıklıkla olayın yaşandığı ilk gün ve hatta 1. hafta süresince afallamış, serseme dönmüş durumdadırlar. Bu ilk hafta süresince çarpık düşünceler, korku, organize olmada bozulma ile konsantrasyon güçlüğü en belirgin yaşanan durumlardır.
Kriz fazı: Başlangıçtaki şok durumundan sonra kişiler bir çok duygu yaşayabilirler. İnkar etme ile aşırı rahatsız edici istenmeyen düşünce ve görüntülerin zihne dalması şeklinde şiddetli kaygının olduğu bir yelpazede duygu çeşitliliği olabilir. Genellikle bedensel şikayetler olan yorgunluk, sersemlik, başağrısı, bulantı-kusma şikayetleri olabilir. Aynı zamanda, öfke, sinirlilik ancak bazı kişilerde duyarsızlık, sosyal içe çekilme görülebilir. Krizin kaosunu çözmesi beklenen kişi veya devlet aygıtlarına ciddi kızgınlık ortaya çıkarak kaos daha da büyüyebilir.
Çözülme Fazı: Kaybın yaşandığı ilk yıl boyunca yas, suçluluk ve depresyon sıklıkla gözlenebilen durumlardır ve kişiler kayıplarının getirdiği acı ile başetmeye çalışırlar.
Yeniden yapılanma fazı: Bu faz; yeni süreci kabullenmeyi öğrenmek ve yaşadığımız travmatik olayı içimizde anlam taşıyan ve kimliğimizle bütünleştirebileceğimiz yeni bir zemine taşımamızla sağlanır.
Travmatik olayı yaşayan az bir kesimde akut stres bozukluğu veya Travma sonrası stres bozukluğu ortaya çıkar. Bu tanılara ait belirtiler 5 alanda kendini gösterir.
1) Travmatik olaya dair düşünce ve görüntülerin devamlı zihne girmesi,
2) Negatif duygudurum,
3) Olayı hatırlatan tüm durumlardan kaçınmalar,
4) Dissosiasyon dediğimiz kişiliğin çözülme hali yani olayı hatırlayamama, unutkanlıklar,
5) Aşırı uyarılmışlık olarak adlandırılan irkilme ve benzeri durumlardır.
Dr. Nuşin Bilgin
Noropsikiyatri Merkezi