Hepimizin sabah kahvesi, akşam çayı, öğlen sigarası gibi farklı tarzda onlarca günlük rutini ve alışkanlıkları vardır. Rutinimizde yer alan bu alışkanlıklardan bazıları her gün spor yapmak gibi faydalı eylemlerden oluşurken, bazılarıysa sigara içmek gibi kötü alışkanlıklardan oluşur. Alışkanlıklarımızı faydalı ya da zararlı davranışlar olarak kabul ettiğimiz için de onları buna göre şekillendirmeye çalışıyoruz.
Pek çok insan, herhangi bir şeyi alışkanlık haline getirmek için 21 günün yeterli olduğunu söyler hatta böyle bir varsayım dahi vardır. Bu sayı, plastik cerrahi uzmanı olan Maxwell Maltz tarafından 1960’da yayınlanan Psycho-Cybernetics adlı bir kitaptan geliyor. Maltz’ın kitabında bahsettiğine göre ameliyat olan hastalarının yeni yüzlerine alışması 21 gün sürüyormuş.
YENİ BİR ALIŞKANLIK EDİNMEK İÇİN KAÇ GÜN GEREKLİ?
Alışkanlıkların nasıl meydana geldiği üzerinde deneyler yapan Londra Üniversitesi Akademisi’nden araştırmacılar, 12 hafta boyunca 96 farklı deneğin yeni alışkanlıklarını inceledi ve yeni bir alışkanlığın devam etmesi için geçmesi gereken ortalama sürenin aslında 66 gün olduğunu; ayrıca bireysel zaman zarfında bu sürenin 18 ila 254 gün arasında değişiklik gösterebileceğini fark ettiler.
Buradan anlamamız gereken şey; eğer yeni bir davranış geliştirmek istersek, bunun en az iki ay süreceği ve 21 günün bu süreç için yeterli olmayacağıdır. Yani bir şeyi alışkanlık haline getirmek istiyor lakin 21 gün sonunda bir sonuca varamıyorsanız üzülmenize gerek yok çünkü bu süre, çoğu insan için yeterli değil.
ALIŞKANLIKLARIMIZDAN VAZGEÇMEK İÇİN KAÇ GÜN GEREKLİ?
İki benzer durum olan alışkanlık oluşturma ve alışkanlıktan vazgeçme, oldukça yakından bağlantılı durumlar. Psikolog Timothy Pychy, bunları aynı madalyonun iki farklı yüzü olarak nitelendiriyor: “Bir alışkanlıktan vazgeçmek yani gerçekten yeni bir alışkanlık kazanmak, yeni ve güçlü bir cevap oluşturmak anlamına geliyor. Eski alışkanlık veya cevap verme şekli hala orada ancak daha az baskın."
Konuyla ilgili olarak nörobilimci Elliot Berkman, yerine koyma davranışı olmadan herhangi bir alışkanlıktan vazgeçmenin, yeni bir alışkanlık edinmekten çok daha zor olduğunu belirtiyor. Ona göre sigarayı bırakma noktasında nikotin sakızı veya soluk aldırma cihazları kullanmanın nikotin bantlarından çok daha etkili olmasının nedenlerinden biri de bu.
ALIŞKANLIKTAN VAZGEÇME SÜRESİ KİŞİNİN KENDİSİNE BAĞLI
Herhangi bir alışkanlıktan vazgeçme konusuna gelecek olursak da uzmanlar, bunun için belirli bir süre olmadığı konusunda hemfikir. Bu noktada bir alışkanlıktan vazgeçmek tamamen kişilik, motivasyon, koşullar ve söz konusu alışkanlığın bir karışımına bağlı. Elliot Berkman, bu durumu şu sözlerle özetliyor:
“Kişisel değerleriyle uyumlu nedenlerden dolayı alışkanlıklarını terk etmek isteyen insanlar, davranışlarını başkalarının baskısı gibi dış nedenlere bağlı olarak değiştirmek isteyen insanlardan daha hızlı değişim gösterirler"
BAZI DURUMLARDA, ALIŞKANLIKLAR HIZLICA TERK EDİLEBİLİR
Psikoloji profesörü Susan Krauss Whitbourne’e göreyse bir alışkanlık, sigaradan kaynaklı ciddi hastalıklar ya da yürürken mesaj yazdığınız bir zamanda bir araç tarafından çarpılmak gibi ekstrem durumlarda hızla ve aniden kesilebilir.
Tabii ki bu durumları olağan dışı ve oldukça ekstrem koşullar olarak nitelendirebiliriz. Dolayısıyla çoğu durumda bir alışkanlıktan vazgeçmek daha uzun sürecek ve muhtemelen en az iki ay izin vermelisiniz. Bu süreçte bir alışkanlığınızdan başarıyla vazgeçmek için sizi yönlendirecek en güçlü motivasyonunuzu düşünmeniz gerekir.
Bunu yapmak içinse terk ettiğiniz alışkanlığınızın yerine “değiştirme davranışı” olarak adlandırılan yeni bir şey koyun fakat bunun olumlu bir davranış olduğundan emin olun. Örneğin sigarayı herhangi sağlıksız bir atıştırmalık ile değiştirmek benzer bir durumdur ve bir tuzaktır.
Alışkanlıkları terk etmenin oldukça zor olduğunu söyleyen Berkman, “Uzun zamandır devam eden alışkanlıklar kelimenin tam anlamıyla sinir seviyesinde yerleşiktir, bu nedenle davranışların güçlü belirleyicileridir” diyor. Dolayısla bir alışkanlığınız ne kadar uzun zamandan beri süregeliyorsa, ondan kurtulmak o kadar uzun sürer.