Genetik özellikler, hayat tarzı ve çevresel faktörlerin karışımıyla oluşmaya başladığı düşünülen Alzheimer’ın kesin nedeni ise bilinmemektedir. Ancak, yaş ilerlemesi, kalp hastalığı, yüksek tansiyon gibi bazı rahatsızlıkların Alzheimer riskini arttırdığı kabul edilmektedir.
Beyin hücreleri tahrip olur
Alzheimer, beyin hücrelerinde tahribata yol açıyor ve zaman içinde etkilenen beyin hücresi sayısı arttıkça beyin hacmen küçülüyor. Hücre sayısı azaldıkça hücreler arasındaki iletişim bozulur ve buna bağlı olarak beyin önemli fonksiyonlarını yerine getirememeye başlar.
Yaşlılık insan hayatında fiziksel ve ruhsal değişimlerin görüldüğü bir dönemdir. Bu dönemde kişi, yaşlılığın doğası gereği kendini sosyal hayattan izole ediyor, duygulanma bozuklukları ortaya çıkıyor, direnci azalıyor. Beyin de şüphesiz bu yıpranmadan payını alıyor.
Sağlıklı düşünemez, uygun tepkiler gösteremez, kendi organlarına hükmünü geçiremez hale gelişebiliyor.
Görülme sıklığı artıyor
Hastalığının görülme sıklığı yaşla birlikte artıyor ve 65 yaş üstü 100 kişiden 8'inde Alzheimer tespit ediliyor. Bu nedenle yaşlılığın doğal sonucu olarak yaşanan unutkanlıkların Alzheimer’e işaret edip etmediği de en çok merak edilen hatta endişe edilen konular arasında yer alıyor. Acıbadem Ankara Hastanesi Nöroloji Uzmanı Dr. Esra Mıhçıoğlu yaşa bağlı unutkanlığın depresyon, vitamin eksikliği veya tiroit problemleri gibi farklı nedenleri olabileceğine işaret ederek, ayırıcı tanı için mutlaka hekim tarafından değerlendirilmesi gerektiği vurguluyor.
Dr. Mıhçıoğlu, her iki durumda yaşanabilecek belirtileri karşılaştırıyor...
1- Yeni öğrendiklerini unutuyor mu?
Alzheimer’ın en sık görülen belirtilerinden birini bellek kaybı ve özellikle de yeni öğrenilmiş bilginin unutulması oluşturuyor. Ayrıca hastanın önemli tarihleri veya olayları unuttuğu, aynı bilgiyi tekrar tekrar sorduğu gözleniyor. Eskiden kendilerinin çözümlediği şeyler için giderek artan bir şekilde hatırlatıcı notlardan, elektronik cihazlardan veya aile bireylerinden yardım alma ihtiyacı duymaya başlıyor.
Tipik yaşa bağlı unutkanlıkta ise: Kişi zaman zaman isimlerin veya randevuları unutsa da daha sonra hatırlayabiliyor.
2- Plan yapmakta zorlanıyor mu?
Alzheimer’lı kişiler bir plan veya hesaplama yaparken becerilerinin değiştiğini fark edebiliyor. Bildikleri bir yemek tarifini uygulamakta veya aylık faturaları takip etmekte sorunlar yaşayabiliyor. Konsantre olmakta zorlanabildikleri için eskiye kıyasla kendi yürüttükleri işler daha uzun sürebiliyor.
Tipik yaşa bağlı unutkanlıkta ise: Gelirini giderini dengelemekte zorlanan yaşlıların zaman zaman hatalar yapabildikleri gözlense de hayatları çok fazla etkilenmiyor.
3- Bildiği işleri tamamlayamıyor mu?
Alzheimer’lı hastaların sıklıkla günlük görevlerini tamamlamakta zorlandıkları gözleniyor. Bazen tanıdık yerlere özel araçları ile ulaşmakta, bütçelerini yönetmekte veya en sevdikleri oyunların kurallarını dahi hatırlamakta sorun yaşayabiliyor.
Tipik yaşa bağlı unutkanlıkta ise: Kişiler, zaman zaman bir mikrodalga fırın veya televizyon ayarları gibi görece daha karmaşık işleri yapmak konusunda yardıma ihtiyaç duyabiliyor.
4- Zaman ve yer konusunda kafası mı karışıyor?
Alzheimer hastaları tarihleri, mevsimleri ve zamanın akışını takip edemeyebiliyor. Hemen o sırada yaşanmıyorsa bir şeyi anlamakta sorun yaşayabiliyor ve zaman zaman nerede olduklarını veya bulundukları yere nasıl geldiklerini unutabiliyor.
Tipik yaşa bağlı unutkanlıkta ise: Haftanın hangi gününde olduğu konusunda kafa karışıklığı yaşayabilen kişilerin sonradan durumu çözümleyebildikleri görülüyor.
5- Okurken ya da renkleri tespit etmekte zorluk çekiyor mu?
Bazı kimselerde görsel problemler yaşanması Alzheimer hastalığının bir belirtisi olabiliyor. Okumada, mesafeyi muhakeme etmede, renk veya kontrastı tespit etmede zorlanabildikleri araç kullanmakta güçlük çektikleri gözleniyor.
Tipik yaşa bağlı unutkanlıkta ise: Katarakta bağlı görme bozuklukları gibi daha çok fiziksel ve yaşlılığa bağlı görme ile problemler yaşanabiliyor.
6- Sohbet sırasında doğru kelimeyi zor mu buluyor?
Alzheimer hastalarının bir sohbeti takip etme veya katılmada sorun yaşamalarının da en belirgin işaretlerden biri olduğunu söyleyen Nöroloji Uzmanı Dr. Esra Mıhçıoğlu, “Hastalar, bir sohbetin ortasında durabilir ve nasıl devam edecekleri konusunda hiçbir fikir sahibi olamayabilirler veya kendilerini tekrar edebilirler. Kelimeler konusunda mücadele içinde olurlar, doğru kelimeyi bulmakta zorluklar yaşarlar veya nesneleri yanlış ifade ederler” diye konuşuyor,
Tipik yaşa bağlı unutkanlıkta ise: Kişiler zaman zaman doğru kelimeyi bulmakta zorluklar yaşasa da genel olarak herhangi bir sohbeti kolaylıkla yürütebiliyor.
7- Eşyalarını kaybediyor mu?
Alzheimer hastalığı olan bir kişi nesneleri alışılmadık yerlere koyabiliyor, kaybedebiliyor ve nereye koyduklarını da hatırlamıyor. Hatta bu kayıplar nedeniyle zaman zaman başkalarını hırsızlıkla suçlayabildikleri de gözleniyor. Hastalığın ilerlemesiyle birlikte bu durum giderek sıklaşıyor.
Tipik yaşa bağlı unutkanlıkta ise: Kişiler zaman zaman nesneleri yanlış yerleştirse de sonrasında arayarak bulabiliyor.
8- Karar vermekte zorluk yaşıyor mu?
Alzheimer hastaları muhakeme veya karar verme konuşunda değişiklikler yaşıyor. Örneğin para ile uğraşırken yanlış kararlar verdikleri için telefondaki pazarlamacılara büyük paralar kaptırmak gibi sorunlarla karşılaşabiliyor. Muhakeme yeteneklerindeki bu azalma nedeniyle giyim kuşamlarına ve öz bakımlarına daha az dikkat edebiliyor.
Tipik yaşa bağlı unutkanlıkta ise: Zaman zaman, örneğin gereksiz bir ürünü satın almak gibi kötü kararlar verebiliyor. Ancak genel olarak daha güçlü bir muhakeme yeteneğine sahip oldukları görülüyor.
9- Sosyal aktivitelerden uzak mı duruyor?
Alzheimer hastaları, sevdikleri bir spor takımını takip etmekte veya sevdikleri bir hobiyi tamamlamak konusunda zorluk yaşayabildikleri için, hobilerinden, sosyal aktivitelerinden, iş projelerinden veya spor aktivitelerinden yavaş yavaş uzaklaşmak zorunda kalıyor. Hatta, yaşadıkları değişikliklerden dolayı sosyal olmaktan da kaçınmaya başlıyor.
Tipik yaşa bağlı unutkanlıkta ise: Kişi takip konusunda sorun yaşamasa da iş aile ve sosyal yükümlüklerden bıkkınlık duydukları için sorumluluk almaktan kaçınabiliyor.
Nöroloji Uzmanı Dr. Esra Mıhçıoğlu, Alzheimer hastalarının zaman içinde mizaç ve kişiliklerinin de değişebildiğine işaret ederek, “Şaşkın, şüpheci, depresif, korku dolu veya kaygılı olabilirler. Evde, işte, arkadaşlarla veya kendi konfor alanları dışındaki yerlerde kolaylıkla keyifleri kaçabilir” diyor.
Tipik yaşa bağlı unutkanlıkta ise: Kişilerin işlerini halletmekte çok spesifik yöntemler geliştirdikleri ve bir rutin bozulduğunda asabileştiği gözlenebiliyor.