Amilaz, büyük bir kısmı midenin arkasında bulunan pankreas tarafından üretilen az bir kısmı ise tükürük bezleri aracılığıyla sentezlenen bir sindirim enzimidir. Protein yapılı bir enzimdir. Amilaz enzimi görevi, besinler ile vücuda giren ögeleri ince bağırsakta sindirilerek parçalara ayırmayı sağlar. Amilaz enziminin normalden düşük ve yüksek olması vücutta bazı sorunlar oluşturur.
Amilaz bir sindirim enzimidir. Karbonhidratların çok daha küçük parçalara ayırarak sindirimin önemli bir basamağının tamamlanmasını sağlar. Peki, amilaz enzimi nerede üretilir? Büyük bir çoğunluğu pankreasta sentezlenen enzimin küçük bir kısmı da tükürük bezlerinden salgılanarak tükürüğün içinde ağız boşluğuna salgılanır. Bundan dolayı karbonhidratların sindirimi ağızda başlar. Pankreastan salgılanan amilaz enzimi ise ince bağırsağa bırakılarak burada sindirim işlevini sürdürür. Eğer pankreas organında herhangi bir hastalık ya da iltihaplanma olursa bu amilaz enziminin normal değerinin üstüne çıkmasına ya da altına düşmesine sebep olur. Bu da birtakım sindirim sorunları oluşturur.
Amilaz enziminin düşüklüğü ve yüksekliği vücudun işleyişinde bazı aksamalara yol açar. Bu yüzden vücudumuzdaki amilaz dengesinin referans aralıklarında olması gerekir. Başta pankreas hastalıkları olmak üzere birçok akut ve kronik olan hastalıkların tanısında ve tedavi sürecinde amilaz testi uygulanır. Normal şartlarda kanda belirli miktarı aşmamak şartıyla amilaz bulunabilir ama referans aralıklarının dışındaki bir miktar genelde bir hastalığın habercisidir. Enzimin belirli aralıktan düşük olması pankreasın yeterince çalışmadığının bir göstergesi olabilmekle beraber kesin bir tanı için yeterli değildir. Bu aşamadan sonra daha ileri tanı testleri yapılması gerekir. Kanda bulunan amilaz enzimi yüksekliği ise pankreasta oluşabilmesi mümkün akut ve kronik pankreatitler, iyi ya da kötü huylu tümörler veya tıkanıklıklardan kaynaklanabilir. Bu durumdan farklı olarak amilaz enzimi dengesinin bozulması direkt pankreasla ilgili olmayabilir. Pankreası etkileyebilecek bir hastalık sonucu da enzim normal olmayan miktarlarda bulunabilir. Akciğer kanseri, yumurtalık kanseri, safra kesesine bağlı olan hastalıklar, böbrek hastalıkları ve tükürük bezi hastalıkları amilaz seviyesini yükselten bazı hastalıklardır. Bahsedilen tüm durumlarda kan testinin sonuçları hekim tarafından değerlendirilir. Daha sonra detaylı bir muayene ve görüntüleme tekniklerinin incelenmesi ile birlikte tanı konulur. Enzim seviyesinin bozulmasının nedeni bulunduktan sonra vakit kaybedilmeden tedavi süreci başlamalıdır.
Amilaz enzimi ölçümü normal bir kan testinin içerisinde incelenerek değerlendirilebilir. Testi yaptıracak olan kişi öncesinde hekim tarafından bilgilendirilerek dikkat edilmesi ve yapılmaması gereken davranışlar hakkında uyarılır. Kişinin kullandığı birtakım ilaçlar kan testinde çıkan sonucu etkileyebilir. Bu gibi durumların yaşanmaması için hastaların test öncesinde doktorlara bu konuyla ilgili bilgi vermesi gerekir. Bazı durumlarda testten önceki 8 ile 10 saat yiyecek veya içecek tüketilmemesi gerekebilir. Ayrıca testten önce alkol tüketiminden de mutlaka kaçınmak gerekir. Hastalar hekimleri tarafından bu konularda bilgilendirildikten sonra sağlık kuruluşlarının kan alma bölümlerinde kol veya el üzerindeki uygun bulunan bir damardan bir iğne yardımıyla kan alınır. Alınan kan laboratuvara gönderilir. Sonuçlar aynı gün ya da en geç ertesi gün çıkar. Amilaz testi yaptırmanın büyük bir riski yoktur. Ancak bazı kişilerin iğne veya kan korkusu dolayısıyle kan testi sırasında tansiyon düşüklüğü, bayılma, kan alınan bölgede şişlik, morarma ve ağrı hissetme gibi sorunlarla karşılaştığı görülebilir. Bu gibi problemlerin önlenebilmesi için kan örneği alındıktan sonra hastalar bir süre oturtularak dinlendirilmelidir. Kanın alındığı bölgeye ise temiz bir pamuk yardımıyla 5-10 dakika süreyle baskı yapılmalıdır.
Amilaz enzimi pH değeri 8 ile 13 arasındayken optimumda sayılır. Ortam pH’ında herhangi bir değişiklik olması amilaz enzim miktarını düşürebilir. Amilaz genelde sindirim salgıları içinde bulunurken az bir miktarda da olsa kanda bulunabilir. Uygulanan kan testlerindeki ölçüm sonuçları her laboratuvar, yapılan kişi ve test yöntemine göre farklılık gösterebilir. Ancak enzim için belirlenen referans aralığı 19-86 U/L olarak alınır. Enzim değeri bu değerin altına düşerse amilaz düşüklüğü, üstüne çıkarsa amilaz yüksekliği ortaya çıkar. Sınırda olan yükseklikler genellikle çok önemli sayılmaz ve vücuttaki küçük çaplı enfeksiyonlarla ilişkilendirilebilir. Fakat amilazın çok düşük olması pankreasta oluşan bir bozukluğa, pankreas kanserine, böbrek ve karaciğer hastalıklarına, gebelik zehirlenmesine ve kistik fibrozis gibi hastalıklara sahip olunduğunun bir göstergesi olabilir. Pankreas iltihabı da amilaz enzimini yükselten faktörlerden biridir. Özellikle akut pankreatit hastalığında amilaz değeri üst sınırın 4 veya 6 katına kadar çıkabilir. Bunların dışında amilaz enzimini yükseltebilecek bazı nedenler şunlardır;
Amilaz enziminin normal değerlerde olup olmadığını öğrenmek için hekime başvurarak gerekli kan parametrelerine bakılmalıdır. Bir sonraki aşamada yine doktorunuzun belirlediği tedavi süreci içerisinde yapılması gereken uygulamalar eşliğinde amilaz enzimi kontrol altına alabilirsiniz.