Ana duygu nedir? Nasıl belirlenir? Temel duyguların özellikleri nelerdir?

Konuşmanın ya da herhangi bir türde yazılan yazının ana fikri vardır. Ana fikri, o yazının ana düşüncesidir. Çoğu zaman ana duygu ile karıştırılsa da aralarında belirgin farklar bulunur. Metinlerin ya da konuşmaların ne anlatmak istediğinin okuyucuya aktarılması ana fikirdir. Ancak ana duygu çok daha farklı bir şeydir.

Ana duygu nedir?

Bir düşünceden ziyade, duyguları dile getirme amacı ile dinleyiciye ya da okuyucuya bir şey aktarmak, onların benliklerinde anlatılanı ya da yazılanı yaşatmak hedefi ile hazırlanan, yazılarda ya da konuşmalarda öne çıkartılmak istenen asıl duygu olabilir. Bu asıl duyguya ana duygu adı verilir.
Bir metnin özünü ana duygu meydana getirir. Ancak ana duygu çoğu zaman karıştırılsa da konu değildir ve bu anlama gelmez. Bir yazının ya da konuşmanın konusu, anlatılan ya da yazıda aktarılan şeydir ancak duygu tüm anlatılanlardan sonra varılan sonuçtur. Ana duyguyu belirlemek için ise çeşitli yollar bulunur.

Ana duygu nasıl belirlenir?

Bir yazıda ya da konuşmada ana duyguyu belirlemenin birden fazla yöntemi ve yolu vardır. Örnek olarak bir şiirdeki ana duyguyu bulmak için izlenecek en kolay yol, o şiirdeki duyguyu hissetmek olacaktır. Ana duygu, çoğu zaman ana fikir ile karıştırılabilir. Ancak ana fikir, herhangi türde yazılan bir yazının ne anlatmak istediğini okuyucuya aktarma görevine sahipken, ana duygu o yazının ne hissettirdiğini gösteren bir yapı olarak tanımlanır.

İnsanların genel olarak yaşayabileceği 8 adet temel duygu bulunduğu bilinir. Bunlar üzüntü, mutluluk, korku, iğrenme, şaşkınlık, güven, beklenti ve öfkedir. Edebiyatta açıklaması yapılan ana duygu da bu duygulardan biridir ve okurda ya da dinleyici de bu 6 temel duygudan birinin oluşturmasına neden olur.

Temel duyguların özellikleri nelerdir?

Herhangi bir olayın ya da durumun insanlarda uyandırdığı karışık tepkiler duygu olarak isimlendirilir. Duyguların davranışsal, deneyimsel ya da fizyolojik bileşenleri bulunur. Bu yüzden de karışık ya da karmaşık olarak değerlendirilirler. His, bilindiği gibi duygu anlamına gelmez çünkü his, deneyim, fizyolojik değişim, itici güç gibi ögelerle birlikte duyguları oluşturan ögelerden biridir.

Amerikalı psikolog Robert Plutchik, evrimsel bakış açısı ile duygu çarkı oluşturmuştur. Buna göre duygular 8 tanedir ve onları tanımak, iletişim kurmak, kendini ifade edebilmek, iyi hissetmek için son derece önemlidir. Temel duygular ve özellikleri şunlardır:

• Üzüntü: Kişi kendini ya da sevdiği bir kişinin veya nesnenin zarar görme ihtimalinde bu duyguyu hisseder. Bu duygunun yoğunluğunda üzüntü, keder ya da dalgınlık da yaşanır.
• Şaşkınlık: Beklenmeyen bir durum, uyaran ya da tehditle karşılaşınca ortaya çıkar.
• Öfke: Birey kendine aykırı bir durumda risk altında hissederse oluşur.
• Korku: Kişinin varlığını idame ettirebilmesi ve tedbirler alabilmesi için meydana gelir. Tehlikeden kaçma davranışını tetikleyerek kişiyi koruma görevi üstlenir.
• Tiksinme: Kişiyi zarar görebilme ihtimali bulunan tüm zararlı şeylerden koruyan, onlardan kaçmasına neden olan bir duygudur. Fiziksel etkileri de olur.
• Sevinç: Kişi bu duyguda onu tehdit eden tüm durumlardan arınmış hisseder.
• Güven: Kişilerin birbirleri ile bağ kurmasını sağlayan bir duygudur.
• Beklenti: Kişinin olası tehditleri inceleyebilmesini sağlar.