Danişmentliler, Mengücekler, Saltuklular, İnaloğulları, Sökmenliler, Artuklular, Çubukoğulları, Çaka Beyliği, Tanrıvermişoğulları ve İnançoğulları Anadolu'da kurulan ilk Türk devletleri olarak sıralanır. Bu devletler Büyük Selçuklu Hükümdarlığı tarafından Anadolu'ya gönderilen komutanların bağımsızlıklarını ilan etmeleri üzerine kurulmuştur. Ayrıca bölgede kurulan Türk devletleri sayesinde Anadolu'nun Türkleşmesi hız kazanmıştır. Ancak bölgede istikrarsız siyasi ilişkiler devletler arası mücadelelere yol açmıştır.
Anadolu'da kurulan ilk Türk devletleri hangileridir?
Anadolu'da kurulan ilk Türk devletleri şu şekilde sıralanır:
-
Danişmentliler: Sivas bölgesinde kurulmuştur. Kurucusu Danişmend Ahmet Gazi'dir. 1178 yılında Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır.
-
Mengücekler: Rum ve Gürcü toplumlarla mücadele veren Mengücekler, Erzincan bölgesinde kurulmuştur. Bilim ve kültürün gelişmesine önem veren devletin kurucusu Mengücek Gazi'dir. 1228 yılında Anadolu Selçuklu Devleti tarafından egemenliğine son verilmiştir.
-
Saltuklular: Ebul Kasım Saltuk tarafından Erzurum civarında kurulmuştur. Kurulduğu toprakların ticari yollar üzerinde olması güçlü devlet konumuna ulaşmalarında etkili olmuştur. 1202 yılında Anadolu Selçukluları tarafından yıkılmıştır.
-
İnaloğulları: Diyarbakır ve çevresinde kurulan İnaloğulları, Türkmen emiri Sadr tarafından yönetilmiştir. İnaloğulları, mahalli devletler arasında yer almıştır.
-
Sökmenliler: Büyük Selçuklu Hükümdarı komutanı Sökmen Bey tarafından, Ahlat ve Van çevresinde kurulmuştur. Küçük devlet özelliği taşıyan Sökmenliler kısa bir süre sonra yıkılmıştır.
-
Artuklular: Mardin ve Diyarbakır çevresinde kurulan Artuklular, dönemin güçlü devletleri arasında yer alır. Haçlı saldırılarına karşı Anadolu bölgesini korumayı üstlenen devlet, 1231 yılında Eyyubi Devleti tarafından yıkılmıştır.
-
Çubukoğulları: Selçuklu emiri Çubuk Bey ve oğlu Mehmed Bey tarafından, Fırat Nehri'nin batısında kurulan beyliktir. Merkezi Harput olan beylik, 1112 yılında Artuklu egemenliği altına girmiştir.
-
Çaka Beyliği: İzmir'de kurulan Çaka Beliği, ilk denizci devlet olma özelliğine sahiptir. 1093 yılında Anadolu Selçukluları tarafından yıkılmıştır.
- Tanrıvermişoğulları: 1074 yılında Efes'i alan Tanrıvermiş Bey bağımsızlığını ilan etmiştir. Kurulan Tanrıvermişoğulları Beyliği ise I. Haçlı Seferi sırasında yıkılmıştır.
-
İnançoğulları: 1261 yılında Denizli ve çevresinde kurulmuştur. Germiyanoğulları Beyliği'nin 1368 yılında düzenlediği Lâdik seferiyle beylik hükümdarlığı sona ermiştir.
Anadolu'da kurulan ilk Türk devletleri haritası nasıldır?
Anadolu'da kurulan ilk Türk beylikleri genellikle Doğu Anadolu ve Güney Doğu Anadolu bölgesinde hüküm sürmüştür. İrili ufaklı kurulan beyliklerin yanı sıra önemli başarılara imza atmış ve uzun süre bulunduğu bölgeye hükmetmiş beylikler de tarihte yer alır. Anadolu'da kurulan ilk Türk devletleri dönemine ait Türkiye Coğrafyası Haritası üzerinden beyliklerin kuruldukları bölgeleri ve sınırlarını görmek mümkündür. Anadolu'da kurulan ilk Türk devletlerinin ortak özellikleri:
- Anadolu'nun fethedilmesinin hızlanması,
- Cami, han, hamam ve kervansaray gibi inşaların yapılması,
- Kuruldukları bölgeleri Bizans ve Haçlı seferleri saldırılarına karşı korumaları,
- Coğrafyanın Türkleşmesine yardımcı olmaları,
- Beyliklerin tamamına yakınının, Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılması gibi benzer özelliklere sahiptir.
Anadolu'da kurulan ilk Türk devletlerinin Türk tarihine yaptıkları katkılar nelerdir?
Anadolu bölgesinde kurulan ve yerel halkın Türkleşmesinde etkili olan Türk beyliklerinin, bölgeye tarihi anlamda yaptığı katkılar şu şekildedir:
- Bölgedeki fetih hareketleri ve yerel halkın Türkleşme süreci hızlanmış,
- Yerleşik hayatla birlikte önemli mimari eserler inşa edilmiş,
- Cami, medrese, kümbet ve bilim merkezleri sayesinde halk uygun yaşam standartlarına sahip olmuş,
- Haçlı ve Bizans saldırıları engellenmiş,
- Anadolu bölgesindeki Türk nüfusu göçler sayesinde artırılmış,
- Anadolu'nun İslam ve Türk kültürü etkisi altına girmesi sağlanmıştır.
Anadolu'da kurulan ilk Türk devletleri hangi eserleri bırakmıştır?
Anadolu'da kurulan ilk Türk devletleri; mimari, sanat ve bilim alanlarındaki önemli yeniliklere veya eserlere destek vermiştir. Bırakılan eserler arasında Niksar ve Tokat Kervansaray'ı, Kale Cami'si, Divriği Darüşşifası, Divriği Ulu Cami'si, Hasankeyf Kalesi, Malabadi Köprüsü, Mardin Kervansarayı ve Üç Kümbetler gibi birçok önemli yapı yer alır.