Anayasa Mahkemesi gerekçeli son kararında, türban için Anayasa değişikliğinde esasa girmeyeceğini, ancak Meclis'in yetkisi açısından denetleyerek yokluk kararı verebileceğinin işaretini verdi.
Üniversitelerdeki türban yasağının kaldırılmasına yönelik anayasa değişikliği nedeniyle gözlerin çevrildiği Anayasa Mahkemesi, bu konuda açılacak olası davaya ışık tutabilecek bir karara imza attı. Anayasa değişikliklerinin iptalinin istenmesi halinde ancak şekil yönünden denetlenebileceğini vurgulayan mahkeme, değişikliğin yetki yönünden tartışılabileceği noktasında ise açık kapı bıraktı.
Mahkemenin bu kararı, "TBMM'nin yetkisini aşan, örneğin laikliğe aykırı bir şekilde yapılan değişikliğin "yok hükmünde" sayılabileceği" şeklinde yorumlandı.
CHP, Cumhurbaşkanı'nın görev süresini 7 yıldan 5 yıla düşüren ve halk tarafından seçilmesini öngören Anayasa değişikliğinin referanduma sunulmasından önce değişiklik yapılmasını Anayasa Mahkemesi'ne götürmüştü. Mahkeme, CHP'nin iptal veya yokluğunun saptanması istemiyle yaptığı başvuruyu reddetmişti. Yüksek Mahkeme'nin bu ret kararına ilişkin gerekçeleri dünkü Resmi Gazete'de yayımlandı. Gerekçede, üniversitelerde türban yasağını kaldırmaya yönelik Anayasa değişikliğine karşı yapılacak başvuruda verilecek karara ışık tutan bazı ayrıntılar yer aldı. Gerekçeli kararın "Yokluğun saptanmasının incelenmesi" başlıklı bölümünde şöyle denildi:
"Anayasa Mahkemesi'nin görev ve yetkilerini belirleyen Anayasa'nın 148. maddesinde, Anayasa değişikliklerine ilişkin yasaların esas yönünden denetimine yer verilmediği gibi, bunların biçim yönünden denetimleri de, teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı hususları ile sınırlı tutulmuştur. Yaptırımı iptal olarak belirlenmiş bu hususlar dışında denetim olanağı bulunmayan tali kurucu iktidar iradesinin hukuksal geçerliliği üzerinde daha ileri bir tartışma yapmak için iptal nedenlerinden daha ağır bir hukuka aykırılığın varlığı zorunludur."
PEKİ İPUÇLARI NASIL YORUMLANIYOR?
Bu ifadeler hukukçular arasında Anayasa Mahkemesi'nin, Anayasa değişikliklerine ilişkin tutumuyla ilgili ipuçları olarak yorumlanıyor ve ipuçları şöyle değerlendiriliyor:
-Anayasa Mahkemesi, Anayasa değişikliğini esastan inceleme yetkisi olmadığını ortaya koyuyor. Yani Anayasa Mahkemesi, Anayasa değişikliklerini sadece teklif ve oylama yeter sayıları ile ivedilikle görüşme şartına uyulup uyulmadığını denetleyebiliyor. Bunun dışında herhangi bir nedenle değişikliği "iptal etme" yetkisi bulunmuyor.
-Anayasa Mahkemesi, iptal dışında, daha ağır bir hukuka aykırılık olup olmadığını denetleyebiliyor. Bu da Anayasa değişikliğine ilişkin "yokluk" denetimi yapılabileceğini gösteriyor. Çünkü hukukun genel ilkelerine göre iptal kararı, ancak verildiği anda geçerli olurken, yokluk kararında, "yok" denilen işlem, en baştan itibaren yürürlük kazanmamış sayılıyor.
HANGİ DURUMDA ‘YOKLUK' DİYEBİLİR
-Anayasa Mahkemesi kararında hangi hallerde yokluk kararı verilebileceğini de ortaya konuyor. Buna göre yokluk denetiminin, TBMM'nin söz konusu Anayasa değişikliğini yapma yetkisine sahip olup olmadığı konusundaki bir değerlendirmeye açık kapı bırakacağı sonucu doğuyor.
-Anayasa Mahkemesi'nin bu kararı, Anayasa değişikliklerinin esas açısından olmasa bile "yetki" açısından bir denetime tabi tutulabileceğini gösteriyor. Bu da, Anayasa'nın değiştirilemeyecek maddelerine aykırı bir değişikliğin yapılıp yapılmayacağı konusunda Yüksek Mahkeme'nin bir karar vermesini gerektirecek. Anayasa Mahkemesi, bu yolla, değişikliğin Anayasa'nın değiştirilemeyecek maddelerine, örneğin laiklik ilkesine aykırı olup olmadığını denetleme olanağına kavuşabilecek.
-Yüksek Mahkeme, Meclis'in türban yasağını kaldırmaya yönelik olarak Anayasa'nın 10. ve 42. maddelerinde yaptığı değişikliği, Anayasa'nın değiştirilemeyecek maddelerine aykırı bulur ve TBMM'nin böyle bir değişiklik yapma yetkisi bulunmadığına hükmederse, "yokluk" kararı verebilecek. Bu durumda türban yasağını kaldıran Anayasa değişikliği ortadan kalkmış olacak.