Angajman, bir ülkenin farklı bir ülkenin topraklarında tehdit haline gelmesi ya da o ülkenin hava sahasını ihlal etmesi üzerine oluşacak askeri tepkinin şartlarının belirlenmesidir. Belirlenen şartlar herhangi bir ihlal durumunda uygulanabilir ya da değiştirilebilir.
Angajman, kelime anlamı bakımından taahhüt etme, yükümlülük altına girme, siyasal ya da toplumsal bir faaliyetin içinde yer edinme ve ona bağlanma anlamlarına gelir. Angajman ne demek? Sorusu gündeme geldiğinde kısaca bu cevabı verebilirsiniz.
Uluslararası ilişkilerde kullanılan askeri bir terim olan angajmanın kelime kökeni İngilizcedir. İlk olarak Amerikan ordusu tarafından ortaya atılmış, 1958 yılında Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı tarafından yayınlanan Department of Defense Dictionary of Military and Associated Terms isimli sözlükte yer verilmiştir.
Angajman kuralları hem savaş hem de barış zamanları için ayrı ayrı düzenlenir. Örnek vermek gerekirse angajman kuralları, askeri birliklerin nasıl konumlandırıldığı, operasyonda kullanılacak mermi kalibresi, taciz ateşlerine nasıl verileceği ya da uyarı ateşlerinin nasıl olacağı gibi konularda en ince ayrıntıları düzenler.
Temel olarak şu sorulara cevap verir:
Angajman kuralı, içerisinde gerekli kısıtlamaların bulunduğu askeri yönlendirmelerden meydana gelmektedir. Bir başka şekilde açıklamak gerekirse şu şekilde açıklanabilir: Yetkili otoritelerce ortaya çıkarılan uluslararasındaki ordu kuvvetlerinin hedeflerini yerine getirirken uymaları gereken birtakım kuralları ve sınırları oluşturan direktiflerdir.
Angajman kuralları ise geniş anlamda diplomaside tarafların ilişkilerini yürütürken tercih ettikleri prosedürleri ifade ederken, askeri olarak ise yukarıda belirttiğimiz gibi bir ülkenin başka bir ülke tarafından hava sahasının işgal edilmesi veya topraklarında oluşacak tehditlere karşı yaptığı askeri tepkinin şartlarını belirleyen kurallardır.
Angajman kuralları, birtakım kısıtlamalar içeren askeri direktiflerdir. Bu kurallar ulusal askeri doktrinlerde;
Angajman nedir sorusunun cevaplarını yazımızda incelemiştik. Şimdi de kuralların ülkemize nasıl uygulandığını inceleyelim.
Türkiye angajman kurallarını Haziran 2012 tarihinde Türk savaş uçağı uluslararası sularda, silahsız ve kimliği açık bir şekilde keşif uçuşu yaptığı esnada düşürüldüğü zaman değiştirdi.
Değişen bu kurallara ek olarak Rus savaş uçağının Kasım 2015 tarihinde Kızıldağ mevkiinde Türk hava sahasını ihlali sırasında uygulandı.
Son olarak Şubat 2018 tarihinde angajman kuralı değişimi şöyle gelişmiştir: Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), Suriye’nin Halep bölgesinden çıkıp Afrin bölgesine yaklaşmakta olan mühimmat taşıyan konvoyu hedef alıp vurdu. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) 40 araç ile yapılan terör sevkiyatını vurmasının hemen ardından Afrin terör tahkimatına yönelik önlem almak amacıyla yeni angajman kuralları belirlenerek ilk kez uygulamaya konuldu. Yeni angajman kuralı “Hareketli her hedef vurulacak” şeklinde belirlenmiştir.
3 Ekim 2012: Akçakale ilçesine düşen top mermisi sebebi ile 5 Türk vatandaşının hayatını kaybetmesi sonrasında Türkiye, Suriye’de tespit edilen askeri noktaları top atışına tuttu.
17 Temmuz 2013: Suriye tarafından açılan ateş sonucunda Şanlıurfa’nın Ceylanpınar ilçesinde bir kişi hayatını kaybetti, iki kişi de yaralandı. Yine angajman kuralları gereği Suriye mevzilerine ateşle karşılık verildi.
2 Ağustos 2013: Genelkurmay, Ceylanpınar’da Suriye tarafından açılan ateşe karşı ağır makineli tüfek ile “cezalandırıcı mahiyette” karşılık verdiğini açıkladı. Böylece ilk kez aynı ile değil cezalandırıcı amaçla bir karşılık vermiş oldu.
24 Kasım 2015: Türk F - 16’ları Rusya’ya ait olan bir savaş uçağını Kızıldağ mevkiinde düşürdü. Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) tarafından yapılan açıklamada olayın angajman kuralları çerçevesinde yapıldığı açıklandı. Açıklamada Rus uçaklarının 5 dakika içerisinde 10 defa uyarıldığı da belirtildi. Uyarılara rağmen bu ihlali devam ettiren Rus uçağı sınır ihlaline son vermediği için düşürülmek zorunda kalınmıştır.
Sonuç olarak şunu da belirtmekte yarar var ki; angajman, halk arasındaki gibi kısasa kısas olarak bilinmemelidir. Saldıran ülke sivilleri öldürmüş ise aynı yöntem ve şiddette cevap verilmez. Eğer böyle bir şey yapılırsa angajman kurallarına aykırı olur. Kimyasal silah kullanan bir ülkeye kimyasal silah ile de cevap verilmez. Bu kurallar, hali hazırda bulunan bir savaş veya çatışma ortamında neler yapılıp yapılamayacağını belirler.
Tam olarak ne anlama geldiğini bir örnekle açıklamak gerekirse; “... Silahlı kuvvetlerimiz tarafından angajman kuralları doğrultusunda anında gereken karşılık verilmiş; radarla tespit edilen Suriye’deki noktalara top atışı yapılarak hedefler vurulmuştur.” cümlesini “angajman kuralları bize saldırıya karşılık hakkı vermiş” şeklinde yorumlamamak gerek. Saldırıya karşılık hakkı veren uluslararası pek çok anlaşma zaten mevcuttur. Bu açıklamada anlatılmak istenen, saldırıya angajman kuralları doğrultusunda cevap verilmiş olması. Yani başka bir ifadeyle; “Suriye’de açılan ateşle ölen sivillerimiz sebebiyle misilleme yaparken bu angajman kurallarını çiğnemedik.” denmek istenmesidir.