İkinci Dünya Savaşı yıllarında, istihbarat örgütlerinin savaş alanı haline gelen Ankara’da Alman Büyükelçisi Von Papen, 1942’deki suikast girişiminden kılpayı kurtulmuştu. Toplumsal Tarih Dergisi’nin Sovyet arşivlerinde yaptığı araştırmada suikastı Sovyet İçişleri Bakanlığı bünyesindeki İçişleri Halk Komitesi’nin planladığı anlaşıldı.
İkinci Dünya Savaşı’na katılmayarak tarafsız kalan Türkiye’nin başkenti Ankara “17 milletten istihbaratçının savaştığı” bir kent haline gelmişti. Bu “istihbaratçılar savaşı”nda ise özellikle bir olay öne çıkıyordu. Tarih kitaplarında “İkinci Dünya Savaşı’nın en önemli karakterlerinden biri” olarak anılan Almanya’nın Ankara Büyükelçisi Franz Von Papen’e suikast girişimi...
Almanya Dışişleri Bakanı oldu
Daha sonra Almanya Dışişleri Bakanı olan Von Papen 26 Nisan 1939 tarihinde Ankara’da göreve başladı. Von Papen, Ankara’daki üçüncü yılında 24 Şubat 1942 tarihinde bir suikast girişiminden kılpayı kurtuldu. Bu suikastı hangi gizli servisin düzenlediği yıllarca ortaya çıkmadı. Bu sır, Toplumsal Tarih Dergisi’nin Nisan sayısında gün aydınlığa kavuşuyor. Dergi Sovyet arşivlerinde yaptığı çalışmada suikastı, Sovyet İçişleri Bakanlığı bünyesindeki İçişleri Halk Komitesi’nin (NKVD) düzenlediği ortaya çıktı.
Telefunken radyoda bomba
Sovyet arşivlerinde yer alan bilgilere göre, Von Papen, Türkiye’nin Almanya tarafında savaşa girmesini, girmese bile Sovyetler’e savaş ilan etmesi için çalışmalar yürütüyordu. Papen’in Türkiye’de Turancılık yoluyla Sovyetler’de etkin olmasını planladığı bilgileri yine arşivlerde yer alıyor. Sovyetler Birliği kendisi için büyük tehlike olarak gördüğü Papen’in ortadan kaldırmak için bir ekip kurdu. Ekip Alman malı olan ’Telelefunken’ marka bir radyonun içine bomba yerleştirdi. Bu bombayı Von Papen’e ulaştırma görevi ise Ömer Tokat isimli bir Türk’e verildi.
Ömer Toprak suikastı gerçekleştirmek için Atatürk Bulvarı’na gitti. Her sabah eşiyle buradan geçen Von Papen’i gördü. Önce silahıyla öldürmeye karar verir sonra fikir değiştirdi...
Bomba erken patladı
Radyonun içinde bulunan bombayı patlatmak istedi. Ancak bomba erken patladı ve Ömer Toprak öldü. İtalya Büyükelçiliğinin yakınındaki patlamada Von Papen ve eşi ise şiddetle savruldu. Ancak Papen çifti yara almadan kurtuldu.
Gizli servisler mercek altında
Suikasttan sonra Alman istihbaratı, olay İngilizler’in yaptığı kanısına vardı. İngilizler ise bu girişimin Almanya yani tarafından yapıldığını düşündü. Ancak suikastı gerçekleştirenin bir Türk, kullanılan bombanın Alman yapımı, silahın Belçika yapımı olması ve olayın İtalyan Büyükelçiliği’ne yakın olması olayı çözümsüz hale getirdi. Türk istihbaratı , Toprak ile bağlantılı 2 kişiyi tutukladı ve bunlar Ankara’da yargılandı.
Rus Konsolosluğu kuşatıldı
Soruşturmada bir Rus aracının da bölgede görüldüğü tespit edildi. Türk istihbaratı suikastı organize eden kişinin Pavlov isimli bir Rus ajanı olduğunu tespit etti. Yakalama emri çıkarılan Pavlov, Sovyetler Birliği İstanbul Konsolosluğu’na sığındı. Konsolosluk bir tabur askerle kuşatıldı. 4 gün süren kuşatma sonunda Pavlov teslim edildi. Bir Rus ajan daha yakalandı. İki ajana ‘cinayete azmettirmek’ten 20 yıl hapis cezası verildi.
İnönü ajanları serbest bıraktı
Ancak bu cezaya Sovletler Birliği büyük tepki gösterdi, mahkemenin tarafsız olmadığını iddia etti. İkinci Dünya Savaşı’nın sürdüğü yıllarda Türkiye, 2 Ağustos 1944’te Almanya ile ilişkilerini kesti. 8 Ağustos 1944’te ise İsmet İnönü, 2 Rus ajanını affetti. Ancak bu suikast girişimi aradan geçen 68 yıl boyunca aydınlatılamadı, girişimin arkasındaki istihbarat servisi yıllarca gizli kaldı. Ta ki Sovyet arşivleri açılana kadar...