Fintables Aralık Ayı Sanayi Bülteni'ni yayımladı. Sanayi sektöründe yaşanan tüm gelişmeleri aktaran bülteni Fintables paylaştı. İşte detaylar...
PMI
✦ İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI, kasım ayında 48,3 olarak kaydedildi. Üretim ve yeni siparişlerdeki düşüş hız kesmiş ve istihdam yeniden artış göstermiş olsa da PMI 50 eşik değerinin altında kalarak faaliyet koşullarında iyileşmenin henüz gerçekleşmediğini ortaya koydu. Böylece eşik değerin altında kalınan üst üste 8. ay geride bırakıldı.
✧ Ankete katılan firmalar talepte sınırlı bir toparlanma işareti gördüklerini, ancak yeni sipariş almakta zorlanmaya devam ettiklerini belirtti. Girdi maliyetlerindeki artış, enflasyonist baskıların hafiflemesiyle son 2 yılın en düşük seviyesinde gerçekleşirken nihai ürün fiyatlarındaki artış da yaklaşık 5 yılın en düşük oranında ölçüldü. Öte yandan kasım anketindeki en olumlu gelişme ise istihdamın 9 aylık daralmanın ardından yeniden artışa geçmesi oldu.
✧ Bir önceki ayda olduğu gibi ankette takip edilen 10 sektörün 9’unda PMI’lar 50’nin altında kalırken yalnızca gıda ürünlerinde 52,5 ile eşik değerin üzerine çıkıldı. Bu sektörde yeni iş hacmi, mart ayından itibaren kaydedilen en hızlı artışı yaşayarak dikkate değer bir büyüme sergiledi. Diğer sektörlerde yeni siparişlerdeki yavaşlama devam etmekle birlikte önceki aya göre düşüşlerin hızı genel olarak azaldı. Ekim ayına kıyasla yavaşlamanın daha belirgin olduğu tek sektör ise tekstil ürünleri oldu.
✦ Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) açıkladığı verilere göre, sanayi üretimi ekim ayında yıllık bazda %3,1 geriledi. Aylık bazda ise üretimdeki düşüş %0,9 olarak kaydedildi. Bu verilerle birlikte, sanayi üretimindeki yıllık düşüş serisi üst üste 5. aya yükselmiş oldu.
✧ Üretilen mal çeşitlerine bakıldığında Ekim 2024'te ara malı üretiminde bir önceki yılın aynı ayına göre %2,7, dayanıklı tüketim malında %0,6, dayanıksız tüketim malında %0,4 ve sermaye malı üretiminde %9,3’lük gerileme yaşandı.
✧ İmalat sanayinin alt sektörleri incelendiğinde bir önceki aya göre üretim endeksinde en fazla gelişme gösteren ilk 3 sektör %18,3 ile ham petrol ve doğal gaz çıkarımı, %11 ile giyim eşyaları imalatı ve %7,6 ile elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme oldu.
Türkiye İhracatçılar Meclisi tarafından açıklanan verilere göre Türkiye’nin kasım ayındaki toplam ihracatı geçtiğimiz seneye kıyasla %3,1, bir önceki aya göre %5,6 azalarak 22.290 milyon dolar oldu.
Alt sektörleri incelediğimizde bitkisel ve hayvansal ürün ihracatının sırasıyla %0,6 ve %18,8 büyüdüğünü görüyoruz. Öte yandan madencilik sektörünün kasım ayındaki ihracatında da %1,2’lik yükseliş olurken sanayi sektöründe ihracat %2,8 düştü. Sanayi alanında toplam ihracata katkısı %1’in üzerinde olup yıllık ihracatını en çok artıran sektör %32 ile savunma ve havacılık sanayii olurken yıllık ihracatında en büyük düşüşü yaşayan sektör %46’lık azalmayla mücevher sektörü oldu.
Kasım ayı ihracat verilerini değerlendiren TİM Başkanı Mustafa Gültepe, geçtiğimiz ay arzu edilen rakamların gerisinde kalındığını belirterek şu ifadeleri kullandı: “Yılın son ayına girmiş bulunuyoruz. 11 aylık ihracatta %2,5 artıdayız. Elbette çok daha fazlasını arzu ediyorduk. 2028 hedeflerimize ulaşabilmemiz için ihracatımızı her yıl çift haneli büyütebilmeliyiz. Ancak Avrupa başta olmak üzere küresel pazarlarda talebin yavaş seyretmesi bize olumsuz yansıdı. Ama asıl sorun rekabetçiliğimizi kaybetmemizden kaynaklandı. Eğer rekabetçiliğimizi koruyabilseydik bugün burada çok farklı rakamları konuşuyor olabilirdik. Biz 2025'le birlikte bu sorunların aşılacağını umut ediyoruz. Hızımızı kesen engeller kaldırılırsa 2025'te 280 milyar dolarlık hedefe emin adımlarla ilerleyebileceğimizi söyleyebilirim.”
İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından açıklanan Türkiye İhracat İklimi Endeksi, kasım ayında 50,6 seviyesinde gerçekleşti. Endeksin yılbaşından itibaren iyileşme gösterdiği ihracat pazarlarındaki talep koşullarının, kasım ayında daha sınırlı bir büyüme sergilediğini ortaya koydu. Hatırlanacağı üzere ekim ayında endeks 51,1 seviyesinde ölçülmüştü. Endeks, 50’nin üzerindeki değerlerde iyileşmeye, altındaki değerlerde ise bozulmaya işaret ediyor. Kasım ayındaki gerileme, ihracat pazarlarındaki güçlenmenin yavaşladığını gösteriyor. Türk imalat sanayi için kritik öneme sahip olan Almanya çok zor bir sene geçiriyor. Bu da iklim endeksine yansıyor. Türk imalatçıların ihracat pazarlarında öne çıkan bir diğer ülke ise Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) oldu. BAE’de ekonomik büyüme kasım ayında da güçlü bir şekilde devam etti. Bu performans, Ortadoğu’da iyileşen talep koşullarını yansıtıyor.
✦ TÜİK Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarına göre Türkiye’de ekim ayında mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı bir önceki aya göre 0,1 puan artarak %8,8 oldu. İşsizlik oranı erkeklerde %6,9 iken kadınlarda %12,3 olarak tahmin edildi. 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerdeki toplam işsiz sayısı ise bir önceki aya göre 61 bin kişi artarak 3 milyon 175 bin kişi oldu. Çalışma isteğinde olup iş aramayanları, iş aramayı bırakmış olanları ve eksik istihdam edilenleri kapsayan geniş tanımlı (atıl) işsizlik oranı ise eylül ayındaki %25,7’lik seviyesinden %27,6’ya yükseldi.
✦ Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın kasım ayına ilişkin açıkladığı reel kesim güven endeksi verilerinde bir miktar toparlanma gözlemledik. Mevsimsellikten arındırılmış reel kesim güven endeksi, bir önceki aya göre 1,2 puan artarak 103,4 seviyesine yükselerek Nisan 2024'ten bu yana en yüksek düzeye ulaştı. Endeksi oluşturan anket sorularına ait yayılma endeksleri incelendiğinde, son 3 aydaki toplam sipariş miktarı, mevcut toplam sipariş miktarı, genel gidişat, mevcut mamul mal stoku, gelecek 3 aydaki ihracat sipariş miktarı ve gelecek 3 aydaki toplam istihdam beklentilerindeki olumlu değerlendirmelerin endeksi yukarı yönlü etkilediği görüldü. Öte yandan imalat sanayisinde mevsimsel etkilerden arındırılmamış kapasite kullanım oranı aylık bazda 0,4 puanlık bir artışla %75,6 seviyesine, mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı ise geçen aya göre 1,2 puan artışla yüzde 76,1 seviyesine yükseldi.
Çeyreklik daralma, yüksek faizin büyüme üzerinde etkilerini ortaya koyuyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2024 yılının üçüncü çeyreğine ilişkin büyüme rakamlarını açıkladı. Ekonomi, yıllık bazda %2,1 büyürken, çeyreklik bazda %0,2 daralma kaydetti. Bu sonuç, ekonomik aktivitenin kısmen yavaşladığını gösteriyor. Büyümenin kaynağı halen hanehalkı tüketiminden gelse de kompozisyonda dengelenme sürüyor; özellikle de dış talep tarafında. Üçüncü çeyrekte büyümeye en büyük katkı, 2,2 puanla hanehalklarının nihai tüketim harcamalarından geldi. Devletin nihai tüketim harcamaları ve yatırımlar büyümeyi sırasıyla 0,1 ve 0,2 puan aşağı çekti. Net dış talep ise büyümeye 2,2 puan katkı sağladı. Stoklar, büyümeyi 2 puan aşağı yönlü etkiledi.
✧ Büyüme Katkısı: Hanehalkı tüketimi %3,1 oranında artarak en büyük katkıyı sağladı. Buna karşılık, devletin nihai tüketim harcamaları %0,9 azalırken, yatırımlar (gayrisafi sabit sermaye oluşumu) %0,8 geriledi. Dış ticaret verilerine bakıldığında, ihracat %0,8 artış göstererek pozitif bir etki yaratırken, ithalat %9,6 azalarak büyümeye olumlu katkı sundu.
✧ Sektörler: İnşaat sektörü %9,2 büyümeyle öne çıkıyor. Sanayide %2,2 daralma var. Finans ve Sigorta %6,2 büyüme kaydetti. Tarım %4,6, hizmetler ise %1,4 büyüdü. Diğer hizmet faaliyetleri %2,4, sanayi sektörü %2,2, mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri ise %0,3 daraldı.
✦ Sanayinin gözü kulağı faiz indiriminde. Citi, aralık ayında 250 baz puan indirim beklentisini sürdürüyor. Citi, kasım ayında açıklanan enflasyonun beklentilerin üzerinde gerçekleştiğini, bunun işlenmemiş gıda fiyatlarından kaynaklandığını ifade ediyor. Raporda, TCMB Başkanı Fatih Karahan'ın son enflasyon raporunda verdiği mesajların aralık ayında faiz indirimlerine başlanabileceği yönünde sinyaller olarak değerlendiriliyor. Ekonomik yavaşlama işaretleri ve sıkı finansal koşulların, TCMB'nin bu adımı atmasında etkili olabileceği belirtiliyor.
✦ İstanbul Sanayi Odası (İSO) Meclisi’nin kasım ayı olağan toplantısı, ‘Merkez Bankası Politikalarının Sanayimiz, Üretim Hayatımız ve Finansal İstikrar Açısından Önemi’ başlığıyla gerçekleşti. Toplantıya Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan da konuk olarak katıldı. İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, açılış konuşmasında sanayicilerin finansmana erişim ve enflasyonla mücadele konularında yaşadığı zorluklara dikkat çekti ve Merkez Bankası’na yönelik sekiz maddelik taleplerini sıraladı:
✦ Asgari ücrette ilk toplantı 10 Aralık’ta gerçekleşti ancak masada henüz tartışmaya başlanan bir rakam yok. İlk toplantı öncesi açıklama yapan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, “Hükümet olarak adalet terazisini dengede tutuyoruz. İşçi ve işveren memnuniyetini gözeten bir asgari ücret temenni ediyoruz. Rakamlar üzerine konuşmak için erken” ifadelerini kullandı. İkinci toplantı 16 Aralık Pazartesi günü. 2024 Temmuz verilerine göre asgari ücret kararı doğrudan yaklaşık 7,1 milyon çalışanı etkiliyor. Asgari ücretin sinyal etkisi çok önemli. Reel sektör de bu artışı baz alıp ona göre plan yapmayı bekliyor.
✦ Beyaz eşya satışlarında düşük baz ve ertelenmiş talep etkisini bir arada görüyoruz. TURKBESD verilerine göre beyaz eşya satışları ekim ayında yıllık bazda %32 artışla 4 milyon adede ulaştı. Yurt içi satışlar, ekim ayında yıllık %40 artışla 924 bin adede yükselirken, ihracat hacmi yıllık %30 artış göstererek 3 milyon adet oldu. Yılın ilk 10 ayı itibarıyla yurt içi satışlarda yıllık %7’lik bir büyüme kaydedilirken, ihracat hacmi yıllık %2 oranında geriledi. Yurt içi piyasada, çamaşır ve kurutma makinelerindeki güçlü performans dikkat çekerken, ihracat tarafında dondurucu ve diğer beyaz eşya ürünleri öne çıktı. Ekim ayı verileri, beyaz eşya satışlarında hem yıllık hem de aylık bazda büyümenin devam ettiğini gösteriyor. Yurt içi pazarda, geçen yılın düşük baz etkisi ve konut satışlarındaki güçlü seyir, satışları destekleyerek son 12 aylık kümülatif verilere göre %8’lik bir büyümeye yol açtı.
✦ TÜSİAD Başkanı Orhan Turan, BloombergHT’ye verdiği demeçte, 2024 yılının sanayi sektörü açısından oldukça zorlu geçtiğini vurgularken 2025 yılının da sektörde kolay bir yıl olmasını beklemediklerini ifade etti. Turan, gelecek yılki beklentileri için “Enflasyonu tek haneye düşürmeden bizim problemleri çözme şansımız yok. Sabırlı olmamız lazım. Önümüzdeki dönemde faiz indirim süreci başlayacağını tahmin ediyoruz. Ama TCMB’nin 2025 sonundaki enflasyon hedefini de biraz iyimser buluyoruz. %21 için çok ciddi bir sıkı para politikasını uygulamamız lazım. Tabi ekonomiyi sadece para politikalarıyla yönetme şansımız yok. Bunu mali politikalarla da desteklememiz lazım.” ifadelerini kullandı. Turan, faiz indirim süreciyle ilgili olarak acele edilmemesi gerektiğini, öncelikle aralık ayı enflasyon verilerinin görülmesi gerektiğini ve enflasyonun %1,5-2 seviyelerinde birkaç ay boyunca gözlemlenmesinin önemli olduğunu söyledi.
✦ Makine İmalat Sanayi Dernekleri Federasyonu Başkanı Adnan Dalgakıran BloombergHT’de katıldığı programda ABD seçim sonuçlarının küresel ticarete ve Türk sanayisine olası etkilerini değerlendirdi. Dalgakıran, Trump’ın ikinci dönem politikalarının işaret ettiği korumacı yaklaşımın dünya ticaretinde dengeleri yeniden şekillendireceğini belirterek “Çin’e uygulanması planlanan %60 oranında gümrük vergisi ve diğer ülkelere yönelik %10-20 arasında değişen tarifeler, serbest ticaretin sonu anlamına gelebilir. Avrupa da özellikle otomotiv sektöründe Çin’e karşı benzer gümrük duvarları oluşturmayı planlıyor” dedi. Bu korumacı eğilimlerin Türkiye için fırsatlar yaratabileceğine dikkat çeken Dalgakıran, “Çin’in Amerika ve Avrupa pazarlarındaki payının düşmesi, bizim gibi ülkeler için bir avantaj yaratabilir. Ancak Türkiye’nin ölçek ekonomisinden uzak yapısı, bu fırsatları değerlendirme konusunda bir handikap oluşturuyor. Daha güçlü ve esnek şirketler bu süreçte öne çıkabilir.” ifadelerini kullandı. Mevcut ekonomik zorluklar hakkında da konuşan Dalgakıran, “Türk sanayisi şu an hem ihracat pazarlarında hem de iç piyasada büyük zorluklarla karşı karşıya. TL’nin değerli olması iç pazarda sanayiciyi zorluyor, yüksek faiz oranları ise üretim maliyetlerini artırıyor. Bu koşullarda sanayimizin uzun süre dayanması mümkün değil” dedi. Faiz indirim süreciyle ilgili olarak ise Dalgakıran, bu sürecin aceleye getirilmemesi gerektiğini belirterek, öncelikle enflasyon ve kur istikrarının sağlanmasının önemine vurgu yaptı. “Temkinli ve dengeli bir politika çerçevesi ile ilerlemek zorundayız” diyerek sözlerini tamamladı.
✦ DeFacto Online Genel Müdürü Önder Şenol, BloombergHT’nin İş Dünyası programında, hazır giyim sektörünün yakın dönemdeki performansını değerlendirerek önümüzdeki döneme ilişkin beklentilerini paylaştı. Şenol, 2024 yılı Kasım ayında özellikle büyük indirimlerin etkisiyle e-ticaret cirosunun 500 milyar TL’ye ulaştığını ve bunun %100’lük bir büyümeye işaret ettiğini ifade etti. Ancak adet bazında büyümenin %10’da kaldığını belirterek enflasyonun etkisiyle geçmiş yıllardaki büyüme hızının normalleştiğini söyledi. Kasım ayında mont ve kaban gibi dış giyim ürünlerine olan talebin artmasının, bu dönemdeki satışlara olumlu yansıdığını vurguladı. Önümüzdeki dönem beklentileri hakkında konuşan Şenol, sektörün iklim değişikliği ve mevsimsel belirsizliklere uyum sağlaması gerektiğini belirtti. Hava tahminlerinin artık hazır giyim sektöründe stratejik bir önem kazandığını ifade eden Önder Şenol, yapay zeka ve veri analitiği gibi teknolojilerin bu alandaki öngörüleri geliştirmek için etkin bir şekilde kullanılacağını dile getirdi. Sürdürülebilirliğin öncelikli hedeflerden biri olduğunu vurgulayan Şenol, enerji tasarrufu ve çevre dostu üretim süreçlerine yönelik projelerin hız kazanacağını söyledi.
✦ İstanbul Sanayi Odası (İSO) Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, CNBC-e'de sanayicinin üzerindeki faiz yüküne ve konkordato uygulamasına ilişkin önemli açıklamalarda bulundu. Yüksek faiz ortamının en büyük bedelini sanayicinin ödediğini söyleyen Bahçıvan, faiz-enflasyon dengesinin önemine dikkat çekti. Bahçıvan, “Yüksek faiz ortamı çözümdeki en büyük problem. Faizlerin düşmesi için enflasyonun düşmesi gerekiyor. Bu yumurta-tavuk ikilemi içinde sanayici bedel ödüyor. Sanayi, gelecekte her zaman sigorta olacak. Belli sektörlere can suyu verilmesi gereken bir dönemdeyiz. 'Başınızın çaresine bakın' deme lüksümüz yok” diye konuştu. Bahçıvan, konkordato uygulamalarında reel sektör alacaklarının kapsam dışı bırakılması gerektiğini ifade ederken, bu konuda Adalet Bakanlığı ile çalışmalar yürüttüklerini açıkladı. Bahçıvan, “Konkordato finans ve kamu alacaklarına odaklanmalı, reel sektör alacaklarını kapsamamalı. Adalet Bakanlığı ile düzenlemeler üzerinde çalışıyoruz.” dedi.
Kaynak: Fintables