Asırlık Parfümün Sırrı

İZMİR - EFSUN YILMAZ - İzmirli koleksiyoncu ve araştırmacı Aybala ve Nejat Yentürk çifti, Osmanlı ve erken Cumhuriyet döneminden kalan binlerce parçalık parfümeri örneğinden Osmanlı Kozmetolojisi adında koleksiyon oluşturdu. Aybala Yentürk, AA muhabirine yaptığı açıklamada, güzel kokunun Müslüman toplumlar için önemli olduğunu, Osmanlı İmparatorluğu döneminde Anadolu topraklarında bu değerin yaşatıldığını belirtti. Osmanlı Kozmetolojisi başlığı altında araştırma yapmaya 21 yıl önce başladıklarını anlatan Yentürk, "Koleksiyon, insanın bedenine süslenme ve temizlenme alanında yaptığı her türlü müdahaleyi kapsıyor. Bu çalışmayı karşılaştırmalı yürütüyoruz. Sadece Osmanlı topraklarını çalışmıyoruz. Avrupa yani Batı ile karşılaştırmalı çalışma yapıyoruz. Elimizde bununla ilgili çok geniş bir koleksiyon var" dedi. Orta Çağ'da İslam coğrafyasında çok çeşitli ve bazı pahalı parfümlerin üretildiğini dile getiren Aybala Yentürk, güzel koku kullanım alışkanlığının Haçlı Seferleri ile Batı'ya taşındığını kaydetti. - Çalıkuşu da koleksiyonda Reşat Nuri Güntekin'in Çalıkuşu adlı eserinden ilham alınarak 1920'li yıllarda üretilen ve son günlerde sıkça tartışılan Çalıkuşu parfümünün kutusunu da daha önce koleksiyona kattıklarını anlatan Aybala Yentürk, şöyle konuştu: "Bizim koleksiyonumuza nicelik değil ama nitelik olarak ivme kazandıran bir parçaydı ve onu bulmak bize nasip oldu. Çalıkuşu parfümü hem Türk edebiyatı hem de Türk parfümcülüğü açısından bir ilk. Avrupa'da örnekleri var ama Anadolu'da ilk kez bir firma, Altunçiçek firması bir eserden ilham alarak parfüm üretiyor. Parfümün kutusu kitap şeklinde yapılmış ve kutunun kapağında Feride ile Kamran'ın buluşmasını anlatan Osmanlıca bir bölüm de yer alıyor." Parfümün kutusunu bulabildiklerini, ancak parfüm şişesinin kayıp olduğunu anlatan Aybala Yentürk, bu nedenle nasıl bir koku olduğunu tam olarak bilmediklerini söyledi. Romandaki Feride'nin eğitimi ve kişiliği ile Türk toplumu ve edebiyatı için yeni bir karakter olduğunu ifade eden Aybala Yentürk, parfümün de Feride'ye yakışır modernlikte olabileceğinin altını çizdi. - Afrika'ya giden Atatürk resimli parfüm Koleksiyondaki başka bir değerli örneğin de Avrupa'da üretilen ancak Afrika ülkelerine ulaşan bir parfüm olduğunu aktaran Aybala Yentürk, parfümün kutusunda Milli Mücadele yıllarını anlatan top, uçak, Türk bayrakları ve Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk'ün resminin yer aldığını kaydetti. Kurtuluş Savaşı'nın birçok topluma ilham olduğunu söyleyen Aybala Yentürk, "Bu bir Avrupa tarzı örnektir, ancak Doğu beğenisine uygun tasarlanmış. Fransız bir üretici Atatürk'ten ilham alarak Kuzey Afrika ülkeleri için parfüm üretmiş. Parfümün siluetinden kubbe şeklindeki şişenin Doğu zevkine hitap ettiğini anlayabiliyoruz" dedi. Osmanlı topraklarına alkol içeren parfümün 2. Abdülhamit döneminde girdiğini, 2. Abdülhamit'in de Eau de Cologne kullandığını söyleyen Yentürk, "Daha önce bizim parfümlerimiz kokulu su, macun ve esanstı. Osmanlı topraklarına parfümün ilk gelişi 19. yüzyılın ilk yarısına rastlar" ifadesini kullandı. - Hala kokan parfümler var Aybala Yentürk, Osmanlı topraklarındaki ilk batı tipi parfüm üreticisinin ise Ahmet Faruki olduğunu ve 1894 yılında parfüm üretmeye başladığını söyledi. Osmanlı döneminde geleneksel kokuların misk, amber, tarçın, gül suyu olduğunu dile getiren Yentürk, "En başından itibaren koleksiyonumuzun duruşu vardı, biz Doğu'nun Batı'ya karşı zenginliğini ortaya seren bir çalışma yapmak istedik. Çünkü Doğu çok zengin, Osmanlı da bunun uzantısı. 19. yüzyıl da üretilen bazı parfümler hala kokuyor çünkü sentetik değil, doğal malzemelerle üretilmiş" diye konuştu. Aybala Yentürk, sahip oldukları geniş koleksiyonun Osmanlı ve Doğu parfümcülüğünün zenginliğini ortaya koyduğunu, bu zenginliği de sergileyerek halkın ilgisine sunmayı istediklerini sözlerine ekledi.