Peki ateşkes başlayınca tüm sorunlar bitti mi? Hayır. Bence zaten Suriye'deki asıl sorun ABD ve onun desteklediği PYD/YPG ile yaşanacak. Esad da zirve esnasında yaptığı açıklama ile, ABD'nin Suriye'nin önemli petrol bölgelerini aldığını ve kürtlerin ABD talimatıyla Türklere karşı mücadele etmediğine dikkat çekti. İki ülkenin arasında sorun olmadığını mevcut sorunların ileride ortak çalışmalarla çözülebileceğine dikkat çekti. Tabii böyle diyecek, çünkü son dönem askerlerimiz tarafından çok önemli kayıplara uğratıldı.
Neyse, kısacası demek istediğim eğer Suriye'de bir kürt otonom bölgesine olur verdiysek, sonrasında bunun Irak'taki yapı ile birleşerek devlet olmasına göz yumacaksak sorun yok. Ama böyle bir oluşum bizi rahatsız edecekse ki, bence öyle olmalı. Bu takdirde ileriki günlerde PYD/YPG sorunu yine karşımıza çıkabilir. Hem Esad sınırlarımıza daha fazla mülteci yollamasın, hem de YPG/PYD yani terör örgütü PKK'nın türevleri bölgede güçlenmesinler diye bulunduğumuz yerlerden çıkmayacağımızı düşünüyorum. Bana göre Suriye'deki asıl sorun ABD iledir. Bu nedenle dün yaşanan ateşkes ABD'yi çok mutlu etmemiştir. ABD'nin dileği hem Rusya, hem de İran ile Suriye'de çatışmamız olurdu. En azından Rusya ile bu duruma düşmemiş olmayı olumlu buluyorum. Demem o ki, Suriye'de sağlanan geçici bir ateşkestir. Bunu bozmak için çabalayan güçler olacaktır.
Virüs Riski Ön Plana Çıkıyor!
Maalesef son dönem ABD ve AB dahil tüm dünyaya yayılma riski artan virüs sorunu ön plana çıkmış durumda. ABD borsaları yapılan acil faiz indirimi ile kısmi bir tepki gösterdikten sonra, dün eyaletlerden gelen virüs açıklamaları nedeniyle yine satışlar yaşamaya başladı.
Maalesef virüs ülkemizin de etrafını çevirmiş durumda. Yani hiç kimsenin hiç bir yere seyahat yapmadığı, tek bir mal ithalat ve ihracatının olmadığı, uçakların uçmadığı bir süreç ancak virüsün yayılmasını durdurabilir. Ama bu dediklerim mümkün olmayan şeyler. Her şekilde insan ve mal hareketi yaşandığı için, çaresi, tedavisi ve aşısı bulunmadığı takdirde bu sorun halkta sağlık korkusu ile panik boyutuna ulaşacak gibi duruyor.
Ülkelerde ve şehirlerde vaka ve ölüm sayıları arttıkça insanların paniği daha da artacaktır. Bu durum tüm şirketler için ciro ve bilanço beklentilerini ilgili süreçler için çok ciddi değiştirebilir. Duran ticaret şirketlerin banka ödemelerini sekteye uğratır. Bankalar bundan olumsuz etkilenir. Bence gelişmiş ekonomilerde yaşadığımız durum bu. Bizim için şimdilik bu risk bankalar açısından daha az. Çünkü bizde yüksek olan faizler nedeniyle düşürülen faiz banakalara artı kar yazıyor. Ama düşen ticaretten ve virüsün etkilerinden bizim de etkilenmememiz mümkün değil.
İşte tüm bu gelişmeler nedeniyle, İdlib sorunu ateşkes ile aşılmış olsa da, virüs sorununun dünya borsalarında yarattığı düşüşler nedeniyle BİST'in de negatif bir açılış yapma riskini yüksek görüyorum. Ya da, yükseliş ile açsa bile, bu yükselişin devamı gelmeyecektir görüşündeyim.
Dünya en kısa zamanda bu sorunu aşmalı. Yoksa tedirginlik çok daha artacaktır. Sağlık bakanımız, her an ülkemizde de vaka haberleri gelmeye başlayabilir. Mümkünse bu günlerde seyahat etmeyin. Eğer yurt dışından geliyorsanız kendinizi 14 gün evinizde karantina da tutun ki, herkes tedbirlere katkıda bulunsun diye açıklamada bulundu.
Bu açıklamaların uçak şirketlerine çok olumsuz etkileri olacaktır. Son gelen bilançolara göre gelecek üç aylık bilançolarda kar düşüşlerinin olduğunu, hatta zarar risklerine bile hazırlıklı olun derim. Bu iş uzarsa, dünya genelinde hava yolu iflasları duyma riski artacaktır. Thyao ve pgsus için bu riskleri şimdilik düşünmüyorum. Ama olumsuz etkilenebilirler.
Bununla birlikte eğer, sorun kısa sürede çözüme kavuşur ve tedavi bulundu denirse, o zaman da henüz ülkemizde virüs vakaları yaşanmadığı için hava yolu ve turizm sektörüne olumsuz etkisi sınırlı kalır. Sonrasında ise çok hızlı bir büyüme görülebilir.
Son söz, BİST için dünkü ateşkes haberi ile sorun bitti koptu gideceğiz beklentisinde olmayınız. Bir sorun şimdilik donduruldu ama diğer küresel bir sorun artarak ülkemizi ve piyasaları tehdit ediyor. Ülkemizde de vaka ve ölümler görülmesi halinde BİST'e etkisi de ilave olumsuz olacaktır.
Virüsün tedavisi bulundu dendiği anda ise, dünya genelinde düşürülen faizlerin de etkisi ile, yapılamayan ticaretin önü bir anda açılacak ve yapılamayan siparişlerin de devreye girmesi ile çok sert bir büyüme dönemi görülecektir. Umarım bu süre gecikmez. Bu arada parası olanlar borsalar düştükçe alımları kademeli yapıp, borsayı bir süre unutmayı göze almalılar.
Hepinize iyi bir hafta sonu dilerim.
Saygılarımla
Aydın Eroğlu
Stratejist
Finans Yazarı
www.borsaanalizci.com
Twitter: @Stratejist