MEHMET ALACA - ABD ile Rusya arasında 1987'de imzalanan Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması'nın (INF) iptal edilmesi ihtimali, iki süper güç arasındaki olası silahlanma yarışını hızlandıracağı ve Avrupa güvenliğini tehdit edebileceği endişesini gündeme getirdi.
ABD yönetiminin, 1987'de Rusya ile yaptığı INF anlaşmasından, Moskova yönetiminin anlaşmaya uymadığı gerekçesiyle çekilme kararından sonra Rusya'ya anlaşmaya uyması için verdiği süre 1 Şubat'ta dolacak.
ABD'nin, anlaşmadan çekilmek için Moskova'ya verdiği süresinin dolmasına iki gün kalırken, anlaşmanın iptal edilmesinin Avrupa'nın güvenliğini tehlikeye sokacağı dillendiriyor.
Moskova'nın "çok tehlikeli bir adım" olarak nitelendirdiği bu kararın, yeni bir silahlanma yarışına yol açacağı ve bu yarıştan en fazla Avrupa'nın etkileneceği iddia ediliyor.
- Avrupa, Rusya ile ABD gerginliğinin merkezi olacak
Uzmanlar, INF anlaşmasının ortadan kalkması halinde Avrupa'nın, Rusya ile ABD gerginliğinin merkezi olacağını savunuyor.
Avrupa Birliği icra organı Avrupa Komisyonu, INF anlaşmasını, Avrupa savunmasının mihenk taşlarından biri olarak tanımlayarak korunması gerektiğini vurguladı.
Fransa Cumhurbaşkanı Emanuel Macron, anlaşmanın, Avrupa güvenliği ve istikrarı için önemine vurgu yaparken, Almanya Başbakanı Angela Merkel, anlaşmanın iptal edilmesi olasılığından duyduğu endişeyi dile getirerek, çekilme sürecinin ertelenmesi çağrısında bulundu.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Moskova’nın INF anlaşmasını ihlal ettiğini belirterek, ihlalin Avro-Atlantik güvenliğine ciddi tehdit olduğunu söyledi.
- INF anlaşması
1987 yılında ABD Başkanı Ronald Reagan ve Sovyetler Birliği lideri Mihail Gorbaçov arasında imzalanan anlaşma, menzili 500 ile 5 bin 500 kilometre arasında olan karadan havaya atılabilen orta menzilli füzelerin yasaklanmasını öngörüyor. Anlaşma, denizden ateşlenen füzeleri kapsamıyor.
Nükleer savaş tehdidini ortadan kaldırmayı hedefleyen anlaşma kapsamında 4 yılda yaklaşık 2 bin 700 füze imha edildi.
INF anlaşması, nükleer silahlı füzeleri 30 yılı aşkın süredir Avrupa topraklarından uzak tutuyor. Anlaşmanın bozulması halinde, ABD'nin NATO müttefiklerini zorlayacağı ve şubat ayından sonra füzelerini yeniden Avrupa topraklarına konuşlandırılacağı ihtimali üzerinde duruluyor. Bu bağlamda, yeni füze yapımı zaman alacağından ABD cephaneliğindeki mevcut ve karadan fırlatmaya daha hızlı uyarlanabilecek orta menzilli silahların kullanılacağı belirtiliyor.
INF, Doğu ve Batı Almanya'daki kamplaşma döneminde Avrupa'da nükleer savaş riskini azaltmaya yönelikti. Bu nedenle Almanya anlaşmadan en çok fayda gören ülkelerden biri olmuştu.
Bununla birlikte, eski Sovyetler Birliği lideri Mihail Gorbaçov ve eski ABD Dışişleri Bakanı Goerge Shultz, aralık ayında yazdıkları bir makalede, "INF'den vazgeçmenin yeni silahlanma yarışına bir adım olabileceği, stratejik düzenin altını oyacağı ve teknik hata veya yanlış hesaplamaların yıkıcı bir savaşa yol açacağı" konusunda uyarılarda bulunmuştu.
- Karşılıklı suçlamalar
ABD yönetimi, Rusya'nın, Rusya yönetimi ise ABD'nin INF anlaşmasını ihlal ettiğini savunuyor.
ABD yönetimi, NATO tarafından SSC-8 olarak adlandırılan Rusya'nın yeni orta menzilli Novator 9M729 füzesinin anlaşmayı ihlal ettiğini savunurken, Moskova yönetimi de ABD'yi Romanya ve Polonya'da Aegis füze savunma sistemi konuşlandırarak INF anlaşmasını ihlal etmekle suçluyor.
ABD yönetimi, Moskova yönetiminin anlaşmaya uymaması halinde INF anlaşmasından çekileceğini duyurdu.
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Aralık 2018'de Brüksel'de yapılan NATO Dışişleri Bakanları toplantısında, Rusya'ya INF anlaşmasına uyması için 60 günlük süre verdiklerini açıkladı.
Pompeo'nun verdiği süre 1 Şubat'ta dolacak. ABD, 2 Şubat'tan sonraki 6 aylık sürede anlaşmadan tamamen çekilecek.
- Uzlaşma olmazsa silahlanma yarışı tırmanır
ABD ile Rusya'nın uzlaşması için 60 günlük sürecin son şans olacağı ve INF anlaşmasının iptali durumunda taraflar arasında silahlanma yarışının tırmanacağı yönündeki iddialar gündeme geliyor.
Her iki yönetimde, anlaşmanın iptal edilmesi halinde yeni füzeler üretebileceklerini ve test edebileceklerini açıkladı.
- İptal daha önce de gündeme gelmişti
ABD ve Rusya'nın INF'den çekilme söylemleri ilk kez gündeme gelmiyor.
Eski ABD Başkanı George W. Bush, 2001'de füze savunma sistemi geliştirmek üzere INF'den çekileceklerine yönelik açıklama yapmıştı.
Rusya ise 2007'de benzer bir açıklamayla ABD'nin Çekya ve Polonya'ya konuşlandıracağı füzesavar sistemler nedeniyle anlaşmanın anlamını yitirdiğini ve çekilebileceğini duyurmuştu.