Türk toplumunun yüzyıllardır severek tükettiği önemli ve oldukça faydalı bir içecek türüdür. İçeriğinde; yoğurt, tuz ve su bulunur. Bu 3 maddenin doğal olarak karıştırılması ile ortaya serinletici ve ferahlatıcı faydalı bir içecek çıkar. Yapılan tarihi araştırmalarda içeceğin ham maddesi olan yoğurt, ilk olarak Göktürk Devleti tarafından keşfedilmiş. O zamanlarda hayvancılık ile uğraşan kişiler, sağarak elde ettikleri sütleri yolda içmek amacı ile yanlarında taşıyorlarmış. Sütün bozulmaması ve tozlardan korunması için koyunun karın kısmından yapılan özel deri tulumlarda saklanan sütün zamanla form değiştirdiği ve başka bir şekle dönüştüğü görülmüş. Bu yarı katı yarı sıvı sütlü karışım yoğurt olarak keşfedildikten sonra, bu ürün işlenerek ayran, peynir, kefir ve tereyağı gibi ürünlere dönüştürülmüş ve günümüze kadar gelmiştir. Şimdilerde tüm dünyada severek tüketilen yoğurdun en güzel formu olan ayran, sağlık açısından da oldukça faydalıdır.
Ayran fermente bir süt ürünüdür. Yoğurtta bulunan laktik asitlerin fermantasyonu sonucunda hafif ekşimsi bir sıvı elde edilir. Bu ekşimsi tat bakterilerin etkisi ile oluşur. İçeceğe tuz eklendiğinde ise laktik asit bakterileri sodyum bikarbonat iyonları ile tepkimeye girer. Bu tepkime havanın varlığı ile karbondioksit açığa çıkarır. Böylece ayranda gördüğümüz o köpüklü görünüm meydana gelir. İçeriğindeki bakteriler probiyotik yapılıdır. Bu bakteriler bağırsaklar için olmazsa olmazdır. İçeceğin tüketilmesi ile bağırsak florası zenginleşerek sindirim sistemi tam kapasite çalışır. Ayrandaki bu bakterilerin faaliyeti sonucu insan vücudunda laktik asit birikir. Bu asitlerin fazlalığında vücutta yorgunluk ve uyku hissedilebilir.
Miktar (g): 245
Kalori (kcal): 98
Yağ (g): 2.2
Karbonhidrat (mg): 11.7
Protein (g): 8.1
İçeriği tam anlamı ile vitamin ve mineral deposudur. İçeriğinde A, C, D , E, K , B6, B 12 vitaminler ile selenyum, kalsiyum, demir, magnezyum, manganez, sodyum gibi önemli mineraller de bulunur. Bu vitamin ve mineraller 1 bardağında yoğun oranda bulunur. Bu yüzden günde en az bir bardak ayran içilmesi mineral ve vitamin ihtiyacının bir kısmını karşılar.
Cildin ihtiyacı olan bazı mineraller ve vitaminler vardır. E ve D vitamini keratin yapımını destekleyerek saç ve tırnağın gelişmesini sağlar. Yine kalsiyum, sodyum gibi mineraller de cildin su kaybını önler. Yaşlanmanın etkilerini geciktirir. Ayrıca içeriğinde bulunan probiyotikler sayesinde cildin canlılığı korunur. Ayran ile yapılan çeşitli maskeler cildin yumuşamasına ve nemlenmesine fayda sağlar.
Her gün içilen bir bardağın, tansiyon sorunu yaşayan kişiler üzerinde olumlu etkileri bulunur. İçerisinde bulunan biyoaktif proteinler kanın basıncını düşürüp dengeler. Hiper tansiyon hastalarının günlük olarak bu içeceği tüketmesi ile tansiyonun çıkması engellenir.
Aşırı baharatlı ve yağlı yemekler yendiğinde midede ekşime ve yanma görülür. Bu durum kişilere rahatsızlık verir. Mide yanmasından şikayetçi olan ve bunu engellemek isteyen kişilerin yemeğin yanında bu içeceği tüketmesi gerekir. Çünkü laktik asit bakterileri mide asidini nötralize ederek ,midenin yanmasına engel olur. Ayrıca midenin iç yüzeyini de koruyarak zarar görmesini engeller.
Vücutta artış gösteren kötü kolesterolün düşürülmesinde en etkili içecektir. Kan basıncını düşürerek, damarlarda kanın akışını hızlandırır. Bunun yanında yağ yakma özelliği ile kilo alınmasına da engel olur. İçerdiği biyoaktif proteinler de kalp ve damar sağlığı için faydaları vardır.
Yoğun oranda riboflavin içerir. Riboflavin bileşeni B vitaminin faydalı bir formudur. 1 bardak ayranda yaklaşık 377 mg bulunan bu bileşen bağırsak sistemini düzenleyip, hormonların çalışmasını sağlar. Hücrelerin enerji üretmesi için gerekli olan enzimleri oluşturur. Bunun yanında güçlü bir antioksidan olduğundan vücudu zararlı toksinlerden arındırır.
Kabızlık bağırsakların faydalı bakterilerden yoksun olması ve susuz kalması sonucu oluşur. Bir bardak sulu ayranda bağırsakların ihtiyacı olan probiyotikler ve su miktarı sağlanır. Düzenli olarak bu içeceği tüketen kişilerde kabızlık sorunu oluşmaz.
Gastrit midede oluşan sorunlardan biridir. Gastrite bağlı gelişen rahatsızlıklar ve hazımsızlık problemlerinden kurtulmak için laktik asit bakterileri gerekir. Ayranda ise bolca laktik asit bakterisinin bulunması mide asidini nötr hale getirir ve gastrit oluşumunu yavaşlatır. Midede oluşan bu sorundan kurtulmak amacı ile günde bir bardak tüketilmesi tavsiye edilir.
İçeceğin yoğun oranda D vitamini ve Kalsiyum minerali içerdiği biliniyor. Bu iki bileşen kemiklerin yapısına katılır. Kemikler için olmazsa olmaz olan bu iki bileşenin vücuda katılması ile kemikler güçlenir. Hali hazırda tüm süt ürünlerinin tüketilmesi kemikler için faydalı iken içeceğin kefir gibi formları daha yüksek oranda kalsiyum sağlar.
İçeceğin yapımında görev alan laktik asit bakterileri probiyotik kaynaklıdır. Laktik asit bakterilerinin vücuda girdikten sonra çok olumlu etkileri olması sebebi ile ayran bol bol tüketilmelidir. Özellikle sindirim için faydası ölçülemez olan probiyotikler ; bu özelliği ile bağırsak florasının güçlenmesine ve sindirimin kolaylaşmasını sağlar.
Ekşiyen yoğurt için bazı insanlar bozulmuş veya kokmuş olduğunu sanar, bu yüzden ekşi ayranın faydalarını çoğu insan tahmin edemeyebilir. Ancak yoğurdun ekşimesi, laktik asit fermantasyonun devam etmesinden dolayı meydana gelir. Normal şartlar altında olgunlaşan bir yoğurt hava aldığında fermantasyon durur. Fakat yoğurdu hala karanlık ve kapalı bir ortamda bekletirseniz fermantasyon devem eder. Laktik asit bakterileri ekşimsi tat verdiği için yoğurt normalden daha ekşi olur. Bundan yapılan ayran da ekşimsi olur. Ekşimsi bu içeceği tüketmek sağlık için faydalıdır. İçeriğinde daha yoğun oranda vitamin ve mineral bulunur. Bunun yanında probiyotikler açısından da daha zenginleşir. Çünkü ekşiyen formundaki bakteriler daha güçlü bir forma kavuşur. Tadı konusunda farklılıklar oluşsa da ekşimiş formdaki ayran oldukça faydalıdır. Tadının ekşimsi olması tuz eklenerek geri çevrilir . Fakat isteğe bağlı olarak ekşi ayran istenilen zamanda tüketilebilir. Özellikle yatmadan önce ayran içmenin faydaları fazladır. İçerdiği laktik asit ile kasları gevşetir ve rahatlama sağlar. Vücutta biriken bu yorgunluk asidi kısa sürede uykunuzun gelmesine ve uyumanıza neden olur. Gün içinde aşırı içmek yorgunluk hissettirip sizin işinizden edebilir. Bu yüzden gece yatmadan önce içeceği tüketmek önerilir.