Öncelikle ultrason nedir ve ne anlama gelir bakalım: Ayrıntılı ultrason nedir? Bu tarama anormallik taraması olarak ya da ileri düzey ultrasonografi olarak da bilinir ve bebeğinize daha yakından bakmak için yapılır. Her ebeveyn bebeğinin gelişiminin sağlıklı bir şekilde ilerlemesi ve sorunsuz bir şekilde sona ermesini ister. Bunun daha iyi takip edilebilmesi için de detaylı ultrason kullanılır. 2 boyutlu yapılabildiği gibi 3 ve 4 boyutlu olan ultrason yöntemleri de vardır. Bebeğin hareket ve davranışları, 3 ve 4 boyutlu ultrason yöntemiyle incelenebilir. Mesela bebeğin, ellerini başına doğru getirmesi, başını öne eğmesi, ayaklarını uzatması veya karnına çekmesi, esnemesi gibi tüm hareketleri 3 ve 4 boyutlu ultrasonografide görebilmek mümkündür. 2 boyutlu ultrason ile anne karnındaki bebeğin detaylı bir incelemesi yapılır. Ancak burada amaç ebeveynlere bebeklerini göstermek değildir sadece. Amaç bebekte olabilecek anomalilerin tespiti ve sağlık durumunun kontrol edilmesidir. Bu detaylı görüntülemeyi kadın doğum ve perinatoloji uzmanı ve radyoloji uzmanının değerlendirmesi önemlidir.
Geldik diğer merak edilen soruya; Gebelikte ayrıntılı ultrason hangi hafta yapılır? Genellikle 19 ve 23. haftalar arası bunun için en uygun zamandır. Çünkü bu haftalarda bebeğinizin kalbi de dahil bütün organları incelenebilecek büyüklüğe ulaşmıştır. Bebeğin kafası, beyin, omurga, karın organları, göğüs, kalp, mide, bağırsak, böbrekler, kollar ve bacaklar (içe - dışa dönüklüğü), parmaklar ve yüz detaylı olarak incelenir. Ayrıca plasentanın yeri, yapısı, bebeğin suyunun miktarı da değerlendirilir. Bu işlem ortalama 20-30 dakika sürer. Eğer bir şüphe varsa 3-4 hafta sonra tekrar edilebilir. Ancak onun dışında gebelikte sadece 1 defa uygulanır, tekrarlanmaz. Ayrıntılı ultrason her ne kadar deneyimli uzmanlar ve iyi cihazlarla yapılsa da %3 - 7 oranında yanılma payı vardır. Bu durum anne adaylarına açıklanmalıdır.
Anne adayı ultrason cihazının yanındaki masaya yatırılır, karnına bir jel sürülür ve prob uç yardımıyla bebek görüntülenir. Tüm görüntüler anında monitor ile izlenip değerlendirilebilir. Gerekli raporlamalar radyoloji uzmanı tarafından hazırlanıp anneye teslim edilir. Bu aşamaları ayrıntılı ultrason görüntüleri ile inceleyelim;
Taramaya rahmin dış yüzeyi ve yumurtalıklar ile başlanır. Fark edilmeyen veya varsa gebelik sürecinde büyüyen myomlar ve kistler taranır. Rahim ağzı uzunluğuna bakılır. Rahim ağzının erken dönemde açılması durumu bazen bu haftalarda da yakalanabilir. Bu uzunluğun 3 santimetrenin üstünde olması gerekir.
Plasentanın yerleşim yeri ve rahim ağzına yakınlığı değerlendirilir. Plasentanın rahim ağzına çok yakın olması ya da ağzı kapatması beklenmez, bu durum kanamalara sebep olabilir. Daha sonra amniyon sıvısının miktarına bakılır. Bebeğinizin başının çapı, karın çevresi, kol ve bacak kemikleri ölçülerek ortalama ağırlığı hesaplanır, gelişiminin hamileliğinizin haftasıyla uygun olup olmadığına bakılır. Bu haftalarda son regl olduğunuz tarih ile bebeğiniz arasında 10 güne kadar farklılıklar olabilir. Taramaya genelde kafa ile başlanır ve beyin içi damarlara bakılır. Ense kısmında beyincik ile kafa kemiği arasındaki kalan boşluk ölçülür. Kulak çıkıntılarına bakılır. Gözlerin birbirine yakınlığı değerlendirilir.
Alt ve üst çene görüntülenir, burun kemiğine bakılır. Genelde burun kemiği küçük ve basık olan bebeklerde down sendromu riski yüksektir. Burun altında dudaklar incelenerek yarık dudak olup olmadığı incelenir. Sonrasında boyun, sırt ve bel omurlarına bakılır. Omurga sistemi iki yönlü olarak taranır. Karın duvarı incelenir. Bu haftalarda karın duvarının kapanmış olması gerekir. Göğüs boşluğuna geçilir ve kalp görüntülenir. Detaylı inceleme için temel kalp ekokardiyografisi yapılır ve 4 kalp odacığı izlenir. Kalbe gelen ve kalpten çıkan damarların sırası ve büyüklükleri incelenir. Şüpheli bir durum varsa fetal ekg yapılmalıdır.
İki akciğer lobuna bakılır. Karaciğer ve mide gözlemlenir. Daha aşağıda böbrekler ve mesane görülür. Karından sonra kol ve bacaklara geçilir. Kemikler ölçülür ve gebelik haftasına olan uygunluğuna bakılır. Eller ve beş parmak incelenir, baş parmağın konumuna bakılır. Özellikle serçe parmağın orta kemiğine bakılır çünkü bu kemiğin eksikliği de down sendromu açısından önemlidir. Ayakların duruşuna ve ayak baş parmağın konumuna bakılır. Son olarak göbek kordonu incelenir. Kordonda 2 atardamar ve 1 toplardamar olmalıdır. Hamilelikte 3 ve 4 boyutlu ultrasonografi için ise en iyi görüntüler 18 - 20. haftadan itibaren alınır. 15. haftadan sonra ise bebeğin cinsiyeti doğru olarak belirlenebilir.
Çoğu anne adayı detaylı ultrasonun bebeğe zarar verip vermediğini merak eder. Röntgende iyonize radyasyon kullanıldığından anne ve bebek için zararlıdır. Ancak ultrasonografide böyle bir durum söz konusu değildir. Bunun birçok araştırma yapılmış ve olumsuz bir etkiye rastlanmamıştır. Ancak taramayı yapan bazı uzmanlar bebekteki bazı anormallikleri saptayamaz ve müdahalede geç kalınabilir. Bu durumu önlemek için mutlaka uzmanlığı iyi araştırılmış ve deneyimli doktorlara gidilmelidir.
Uzmanların bu taramada dikkatli olması gereken bazı durumlar vardır. Bu bulgular bebeğin sağlık durumunu ve tedavi edilip edilemeyeceğini gösterir. Bazı anormallikler çok nadirdir.
Kalple ilgili problemler ve bağırsak tıkanıklığı gibi durumlar gebeliğin son dönemlerine kadar tespit edilemeyebilir.
3D ve 4D ultrason standart testlerden değildir, isteğe bağlıdır. 3D ultrasonlar bebeğinizin resimlerini üç boyutlu olarak gösterir, 4D ise bebeğinizin hareket halindeki üç boyutlu görüntülerini gösterir. Mesela bebeğinizin esnemesi, baş parmağını emmesi ya da gözlerini açıp kapamasını hareketli olarak görebilirsiniz. Ancak tüm hastanelerde bu uygulamalar yoktur. 2D taramada sadece bebeğin organları ve uzuvları görüntülenir. Bu sebeple bu ultrasonlarda bebeğin yüzünü, ağzını, burnunu ve hareketlerini görmek ebeveynleri oldukça heyecanlandırır. Ayrıca 3D ve 4D ultrasonlarda yarık dudak ve omurilik problemleri gibi bozuklukların anlaşılabilmesi daha kolay olur. Araştırmalar, bu ultrason uygulamalarının da güvenli olduğunu ve zararlı olmadığını söylüyor. Yalnız bazı özel ultrasonlarda süre 45 dakika veya 1 saate kadar uzayabiliyor. Bu da tavsiye edilen zaman sınırından daha uzundur.