1925'te İstanbul Süleymaniye'deki Kanuni Sultan Süleyman İptidai Mektebi'nin (sonradan ismi İstanbul 7. İlkokul olarak değiştirildi) 3. sınıfına devam etti. Darüşşafaka Lisesi'nde 2 yıl okuyan Nesin, 1935'de Kuleli Askeri Lisesi'nden mezun oldu ve 1937'de Ankara Harp Okulu'nu asteğmen olarak bitirdi. Aziz Nesin aynı anda Güzel sanatlar Akademisi Süsleme Bölümü’ne de devam etti, 1939'da Askeri Fen Okulu'nu bitirdi.
Asteğmen olarak orduya katıldı, İkinci Dünya Savaşı sırasında Trakya’daki çadırlı ordugahta 2 yıl görev aldıktan sonra, 1942'de atandığı Erzurum Müstahkem Mevkii İstihkam Taburu Bölük Komutanlığı'nda bir bomba kazasında yaralandı. Aziz Nesin 1944'de Ankara'da Harp Okulu'nda açılan ilk tank kursuna katıldı, o yıl Zonguldak'ta uçaksavar top mevzileri yaptırmakla görevlendirildi ve üsteğmen rütbesinde iken görev ve yetkisini kötüye kullandığına dair bir suçlamayla askerlikten uzaklaştırıldı.
Gazeteciliğe başlayan Aziz Nesin, 1945’de Sedat Simavi’nin çıkardığı Yedigün Dergisi’nde redaktörlük ve yazarlık yapmaya başladı. Profesyonel olarak oyun yazarlığı yapan Nesin, Karagöz gazetesinde çalıştıktan sonra Tan gazetesinde köşe yazarlığına başladı. (Tan Gazetesi bir grup üniversiteli genç tarafından 1946’da yakıldı.) Cumartesi adında haftalık bir magazin dergisi çıkarmaya başladı fakat derginin 8 sayı sonra sona ermesinin ardından, Vatan gazetesinde çalışmaya başladı ve ilk bağımsız yapıtı olan ‘Parti Kurmak Parti Vurmak’ adlı 16 sayfalık bir broşürü yayınladı.
Aziz Nesin yine 1946’da Sabahattin Ali ile 'Markopaşa' isimli ses getiren bir mizah gazetesi çıkarmaya başladı. Dergi, dönemin politikacılarına yaptıkları eleştiriler sonucu kapatılmalarla ve birçok davayla karşılaşmasına rağmen yüksek satış rakamlarına ulaştı fakat Aziz Nesin, Nereye Gidiyoruz? başlıklı yazısı nedeniyle 12 Ağustos 1947’de on ay ağır hapis ve 3 ay 10 gün Bursa Emniyet-i Umumiye Nezareti altında bulundurulma cezası aldı. (Bu yazısı henüz dergide yayınlanmamıştı.)
Aziz Nesin, 1948’de taşlama türündeki Azizname isimli ikinci kitabını yayımladı. Bu kitabı yüzünden 4 ay boyunca tutuklu olarak yargılanan Nesin, bu davada ceza almadı fakat 1949 yılında Mısır Kralı Faruk, İngiltere Prensesi Elizabeth ve İran Şahı Rıza Pehlevi’nin bir olarak Ankara’daki elçilikleri aracılığıyla Türkiye Dışişleri Bakanlığı’na aşağılandıkları gerekçesiyle resmen başvurmaları üzerine açılan dava sonucu 6 ay hapis cezası aldı.
1952’de Levent’te Oluş Kitabevi’ni açtı ve 1953'de ise bir ortakla Beyoğlu’nda ‘Paradi Fotoğraf Stüdyosu’nu kurdu. Aziz Nesin 1954'te Akbaba dergisinde takma adlarla öyküler yazmaya başladı, 1955'de İstanbul'daki azınlıkların ev ve dükkanlarının yakılıp yıkıldığı 6-7 Eylül Faciası nedeniyle, suçlu olduğu iddia edilerek Sıkı Yönetimce tutuklandı.
Aziz Nesin, Röportaj ve fıkra ve gülmece öyküleri, Dolmuş (1955), Yeni Gazete (1957), Akşam (1958), Tanin (1960), Günaydın (1969), Aydınlık (1993) gibi dergi ve gazetelerde yayımlanan Nesin, Çağdaş Türk edebiyatının tanınana bir ismi haline geldi. 1956'da Kemal Tahir’le birlikte Düşün Yayınevi’ni kurdu ve 1958’de ‘Dolmuş-Karikatür’ dergisi ile birleşti (Yayıncılığa, yayın evinin şubat 1963’de yanmasına kadar tek başına devam etti). 1962'de ‘Zübük’ adlı mizah dergisini çıkarmaya başladı ve dergi 42 sayı ürettikten sonra kapandı.
Yeni Gazete, Akşam ve Tanin'de günlük köşe yazıları yazmaya devam eden Nesin, 1956’da Bordighera, İtalya’da yapılan ve 22 ülkenin katıldığı Uluslararası Gülmece Yarışması’nda ‘Kazan Töreni’ adlı öyküsüyle ‘Altın Palmiye’ ödülü kazandı. Ertesi yıl aynı ödülü ‘Fil Hamdi’ adlı öyküsüyle 2. kez kazanan Nesin, 1960’da ilk ödülünü devlet hazinesine bağışladı.
Aziz Nesin, 1965’de pasaport alma hakkını elde etti, davet edildiği Berlin ve Weimar'daki Antifaşist Yazarlar Toplantısı'na katıldı ve altı ay içerisinde Polonya, Sovyetler Birliği, Romanya ve Bulgaristan’ı ziyaret etti. 1966 yılında ‘Vatani Vazife’ adlı öyküsüyle Bulgaristan'da yapılan Uluslararası Gülmece Yarışması’nda 1.lik ödülü olan Altın Kirpi'yi kazanan Nesin, 1968'de Üç Karagöz isimli oyunuyla Milliyet Gazetesi'nin açtığı ‘Karagöz Oyunu Yarışması’nda 1. oldu. Nesin, 1969’da ‘İnsanlar Uyanıyor’ isimli öyküsüyle Moskova'da yapılan Uluslararası Gülmece Yarışması’nda Krokodil birincilik ödülünü, 1970’de Çiçu adlı oyunuyla ise Türk Dil Kurumu Oyun Ödülü’nü kazandı.
Aziz Nesin, 1972’de yoksul ve kimsesiz çocukların bakım ve eğitimlerinin karşılanması amacıyla Nesin Vakfı’nı kurdu, tüm kitaplarının gelirlerini buraya yatırdı.
Vakıf, 1976-1980 boyunca her yıl, o yılın edebiyat ürünlerinden seçmelerin bulunduğu ‘Nesin Vakfı Edebiyat Yıllığı’nı yayınladı.
Aziz Nesin, 1974’de Asya-Afrika Yazarlar Birliği'nin verdiği Lotus ödülünü kazandı ve ödülünü Filipinler'in başkenti Manila'da yapılan bir törenle aldı. 1976’da Gabrovo, Bulgaristan'da düzenlenen ‘Gülmece Kitabı Uluslararası Yarışması’nda 1. oldu ve Hitar Petar ödülünü kazandı. 1977'de Türkiye Yazarlar Sendikası Başkanı seçilen Nesin, 1978'de Madaralı Roman Ödülü’nü ‘Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz’ adlı romanıyla kazandı. 1982'de Vietnam'da yapılan Asya-Afrika Yazarlar Birliği toplantısına katılan Nesin, buradan dönerken kalp hastalığı nedeniyle Moskova’da hastaneye kaldırıldı ve ‘Kalp Hastalıkları Araştırma Merkezi’nde bir ay boyunca tedavi gördü.
Aziz Nesin 1983'de Amerika Birleşik Devletleri'nde İndiana Üniversitesi'nin düzenlediği uluslararası toplantıya çağrılan fakat pasaportu geri alındığı için bu toplantıya katılamadı,70. doğum gününü Şan Sinema Salonu'nda kutladı. Aziz Nesin ,1985’te TÜYAP'ın düzenlediği ‘Halkın Seçtiği Yılın Yazarı’ ödülünü kazandı ve aynı yıl İngitere'de Pen Kulüp Onur Üyeliği’ne seçildi.
Aziz Nesin 1989'da ‘Demokrasi Kurultayı’nın toplanmasında etkin görev alan ve oluşturulan ‘Demokrasi İzleme Komitesi’nin iki başkanından biri oldu,yine 1989’da Sovyet Çocuk Fonu tarafından ilk kez verilen ‘Tolstoy Altın Madalyası’na değer görüldü. 75. yaşını 19 Mart 1990'da Ankara Sanat Kurumu'nda kutladı. 2 Temmuz 1993'de Sivas’da düzenlenen Pir Sultan Abdal etkinliklerine katılan Aziz Nesin, o sırada gerçekleşen ve 37 aydının yaşamını yitirdiği Madımak Oteli katliamından sağ olarak kurtuldu.
Aziz Nesin, imza günü ve söyleşi için gittiği Çeşme, Alaçatı’da 5 Temmuz’u 6 Temmuz’a bağlayan gece sabaha karşı geçirdiği kalp kriziyle vefat etti. 6 Temmuz’da Çeşme Cumhuriyet Savcısı’nın isteğiyle otopsi yapılmak üzere İstanbul Çapa Tıp Fakültesi’ne getirilen Nesin, 7 Temmuz günü, vasiyeti gereği hiçbir tören yapılmadan ve yeri belli olmayacak şekilde Çatalca’daki Nesin Vakfı’nın bahçesine gömüldü.
Aziz Nesin, arkasında yüzlerce öykü, şiir, tiyatro oyunu ve Nesin Vakfı'nı bıraktı.
Başlıca yazım biçimleri
Aşağıda, Aziz Nesin'e özgü başlıca yazım biçimleri verilmiştir.
-beri, -buçuk, aradabir, ara sıra, arayer, azbiraz, azçok, azkaldı, azkalsın, başüstüne, beribenzer, bibakıma, bibaşına, biçok, bidolu, bigün, bikaç, bikez, birara, bir arada, birdenbire, biriki, bisüre, bisürü, bir şey, bitakım, bitane, bitek, bitürlü, biyana, biyer, buyüzden, candarma, cıgara, çokaz, enaz, ençok, epiy, fotograf, gülegüle, hangibir, herhangibiri, herneyse, her şey, hertürlü, heryan, heryer, herzaman, hiçbir şey, hiçkimse, hoşgeldin, hoşbulduk, Istanbul, ikidebir, işgören, kıravat, kimbilir, nağra, pekaz, pekçok, sağol, Sıvas, tiren ya da ve yazıyla gösterilen her sayı bitişik
Eserleri
Öyküleri (Hikayeleri)
• Parti Kurmak ve Parti Vurmak (1946)
• Geriye Kalan (1953)
• İt Kuyruğu (1955)
• Yedek Parça (1955)
• Fil Hamdi (1956)
• Damda Deli Var (1956)
• Koltuk (1957)
• Kazan Töreni (1957)
• Deliler Boşandı (1957)
• Mahallenin Kısmeti (1957)
• Ölmüş Eşek (1957)
• Hangi Parti Kazanacak? (1957)
• Toros Canavarı (1957)
• Memleketin Birinde (1958)
• Havadan Sudan (1958)
• Bay Düdük (1958)
• Nazik Alet (1958)
• Gıdıgıdı (1958)
• Aferin (1959)
• Kördöğüşü (1959)
• Mahmut ile Nigar (1959)
• Hoptirinam (1960)
• Gözüne Gözlük (1960)
• Ah Biz Eşekler (1960)
• Yüz Liraya Bir Deli (1961)
• Bir Koltuk Nasıl Devrilir (1961)
• Biz Adam Olmayız (1962)
• Yeşil Renkli Namus Gazı (1964)
• Sosyalizm Geliyor Savulun (1965)
• İhtilali Nasıl Yaptık (1965)
• Rıfat Bey Neden Kaşınıyor (1965)
• Şimdiki Çocuklar Harika (1967)
• Vatan Sağolsun (1968)
• İnsanlar Uyanıyor (1972)
• Hayvan Deyip De Geçme (1973)
• Seyyahatname (Duyduk Duymadık Demeyin) (1976)
• Büyük Grev (1978)
• Benim Delilerim (1979)
• Ben de Çocuktum (1979)
• Yetmiş Yaşım Merhaba (1984)
• Kalpazanlık Bile Yapılamıyor (1984)
• Maçinli Kız için Ev (1987)
• Nah Kalkınırız (1988)
• Rüyalarım Ziyan Olmasın (1990)
• Aşkım Dinimdir (1991)
• Gözünüz Aydın Efendim (1997)
• Herkesin İşi Gücü Var (2005)
• Zübüklüğün Sonu Yok
• Ah Biz Ödlek Aydınlar
Romanları
• Kadın Olan Erkek (1955)
• Gol Kralı (1957)
• Erkek Sabahat (1957)
• Saçkıran (1959)
• Zübük (1961)
• Şimdiki Çocuklar Harika (1967)
• Tatlı Betüş (1974)
• Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz (1977)
• Surnâme (1976)
• Tek Yol (1978)
• Bay Düdük (1958)
Anıları
• Bir Sürgünün Hatıraları (1968)
• Böyle Gelmiş Böyle Gitmez (1. bölüm 1966, 2. bölüm 1976)
• Poliste (1967)
• Salkım Salkım Asılacak Adamlar (1987)
• Rüyalarım Ziyan Olmasın (1990)
Mektupları
• Aziz Nesin – Ali Nesin Mektuplaşmaları I, Mektuplar 1994.
• Aziz Nesin – Ali Nesin Mektuplaşmaları II, Mektuplar 1994.
• Aziz Nesin – Ali Nesin Mektuplaşmaları III, Mektuplar 1994.
• Aziz Nesin – Ali Nesin Mektuplaşmaları IV, Mektuplar 1995.
• Aziz Nesin – Tahsin Saraç mektuplaşmaları, Mektuplar, 1995.
• Aziz Nesin – Meral Çelen mektuplaşmaları, Mektuplar 1998.
Masalları
• Memleketin Birinde (1953)
• Hoptirinam (1960)
• Uyusana Tosunum (1971)
• Aziz Dededen Masallar
• La Fontaine'nin Yazamadığı Masal
Taşlamaları
• Azizname (1948)
Fıkra kitapları
• Nutuk Makinası (1958)
• Az Gittik Uz Gittik (1959)
• Merhaba (kitap) (1971)
• Suçlanan ve Aklanan Yazılar (1982)
• Ah Biz Ödlek Aydınlar (1985)
• Korkudan Korkmak (1988)
Gezi notları
• Duyduk Duymadık Demeyin (1976)
• Dünya Kazan Ben Kepçe (1977)
Oyunları
• Biraz Gelir misiniz (1950)
• Bir Şey Yap Met (1959)
• Toros Canavarı (1963)
• Düdükçülerle Fırçacıların Savaşı (1968)
• Çiçu (1970)
• Tut Elimden Rovni (1970)
• Hadi Öldürsene Canikom (1970)
• Pırtlatan Bal (1976)
• Beş Kısa Oyun (1979)
• Bütün Oyunları (Adam Yayınları) (1981)
• Maçinli Kızın Evi(1959)
• Başarımı Karılarıma Borçluyum (1992)
• Bütün Oyunları 2
Şiirleri
• Sevgiye On Ölüme Beş kala
• Sondan Başa (1984)
• Bağışla (1986)
• Kendini Yakalamak (1988)
• Hoşçakalın (1990)
• Sivas Acısı (1995)
• En Uzun Maraton
• Kimin Var ki
• Tanımayacaksın
Konuşmaları
• İnsanlar Konuşa Konuşa (1988)
• Çuvala Doldurulmuş Kediler (1995)
Külliyat
• Aziz Nesin'in Tüm Kitapları (10 Cilt), Karacan Yayınları, 1982.
Aldığı ödüller
• 1956 - Altın Palmiye, İtalya (Kazan Töreni adlı öyküsüyle)
• 1957 - Altın Palmiye, İtalya (Fil Hamdi adlı öyküsüyle)
• 1966 - Altın Kirpi, Bulgaristan (Vatani Vazife adlı öyküsüyle)
• 1968 - Milliyet Gazetesi 6. Karacan Armağanı Birincilik Ödülü (Üç Karagöz adlı oyunuyla)
• 1969 - Krokodil Ödülü, Sovyetler Birliği (İnsanlar Uyanıyor adlı öyküsüyle)
• 1970 - Türk Dil Kurumu Tiyatro Ödülü (Çiçu adlı oyunuyla)
• 1975 - Lotus Asya-Afrika Yazarlar Birliği Ödülü
• 1977 - Bulgaristan Uluslararası Gülmece Kitapları Yarışması Hitar Petar Ödülü
• 1978 - Madaralı Roman Ödülü (Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz adlı romanıyla)
• 1985 - TÜYAP Halkın Seçtiği Yılın Yazarı
• 1994 - CPJ Uluslararası Basın Özgürlük Ödülü