Bağırsak gazı neden olur?
Her sağlıklı kişi 24 saat içinde ortalama olarak 15-20 kez makat yolu ile (yellenme) gaz çıkartır. Bağırsak gazı bileşiminde karbondioksit, hidrojen ve metan gazı bulunur. Bu gazlar sıklıkla kalın bağırsağa ulaşan, sindirilmemiş gıdalar tarafından üretilir. Bağırsak gazları aslında kokusuzdur, ancak bağırsakta bazı bakterilerin üremesi ile hidrojen sülfür (H2S) üretimi olur ve bağırsak gazına çürük yumurta gibi kötü bir koku verir. Sullivan’ın 2012 yılına ait çalışmasında sağlıklı erişkinlerde % 10-30 arasında gaz ve şişkinlik sorunu olduğu bildirilmiştir. Ancak, gaz sorunu olanların sadece yarısında karın şişkinliği oluştuğu bilinmektedir. Adet öncesi dönemlerde, kadınlarda bağırsak gazının arttığı bilinmektedir.
Geğirme neden olur?
Geğirme sindirim sistemindeki gazın mide yolu ile boşaltılması işlemidir. Her insanda zaman zaman geğirme olması beklenirken, bunun fazla ve sık aralıklarla olması midede çok hızlı yemek yeme alışkanlığı nedeniyle fazla gaz olması, fazla gazlı içecekler tüketme ve fazla hava yutma (aerofaji) nedeni ile olur. İnsanlar sıklıkla hava yuttuklarını fark etmezler. Bazı insanlarda ise fazla hava yutmadan geğirme karın huzursuzluğu veya gerginliği durumunda, kendilerini rahatlatma amacı ile bir alışkanlık haline gelmiştir. Geğirme işlemi sırasında gırtlak, sıvı ve gıdaların kaçmasını önlemek amacı ile kapanır ve istemli olarak yükselir, bu arada yemek borusunun altındaki kas (sfinkter) gevşer, diyafram alçalır, karın boşluğu içindeki basınç artar ve göğüs boşluğu içindeki basınç azalır ve bu şekilde gaz çıkartılır. Mide fıtığı veya reflü hastalarının da çok sık geğirdikleri bilinmektedir.
Bağırsakta gaz artışı neden olur?
Geğirmeye rağmen karında huzursuzluk veya karın şişkinliği devam ederse, bu karın boşluğu içinde bir sorun olduğuna işaret eder. Kişi karın gazını, geğirme yolu ile üstten veya makat (yellenme) yolu ile alttan çıkartır. Bağırsakta aşırı gaz; kişinin gıdaları hızlı veya yeterince çiğnemeden, yada iyi sindirmeden yemesi ile veya ince bağırsak veya kalın bağırsaktaki bakteri üretiminde artış sonucunda meydana gelir. Kabızlık nedeniyle fazla miktarda lifli gıdaların tüketimi karında şişkinliğe neden olabilir, ancak bağırsak gazlarında artışa neden olmaz. Karında aşırı gaz olması, kişileri sosyal olarak ciddi şekilde etkileyen ve yaşamlarını kısıtlayabilen bir durumdur. Bu kişilerin büyük çoğunluğunda; geğirme, yellenme veya gaz ilaçlarının alınmasına rağmen yakınmaların devam ettiği gözlenmektedir.
Bağırsakta bakteri artışı neden olur?
Gıdalar ile aldığımız yağ, karbonhidrat, protein, vitamin ve mineraller ince bağırsakta emilir ve bu aşamada bir aksama olursa bu maddelerde eksikliğe neden olabilir. Bağırsak bakterilerinde aşırı artış olması durumunda özellikle yağ ve karbonhidrat emilimi bozulur. Tatlı ve nişastalı gıdalar, yakınmaların artmasına neden olabilir. ABD’de kronik ishali olan şeker hastalarında (diyabet) % 40 oranında aşırı miktarda bağırsak bakterisi olduğu belirlenmiştir.
Bağırsakta aşırı gaz hangi durumlarla karışabilir?
• Şişmanlık
• Karında sıvı toplanması (karaciğer, böbrek veya kalp hastalıklarında)
• Sindirim sistemi tümörleri
• Büyüyen organlar (dalak, karaciğer, vb.)
Bağırsakta bakteri artışı hangi belirtileri gösterir?
• Yemeklerden sonra karında aşırı şişkinlik
• Karın ağrısı
• Kronik ishal
• Kabızlık
• Yumuşak ve kötü kokulu dışkı
• Halsizlik
• Kansızlık (bağırsakta emilim bozukluğuna bağlı B12 eksikliği nedeniyle)
• Depresyon
• Beslenme eksikliği
• Kilo kaybı
• Sümüksü dışkılama (mukus)
• Karın şişkinliğinin karbonhidrat, lif ve şeker alımı ile kötüleşmesi
Bağırsaktaki gaz fazlalığı nasıl önlenebilir?
• Alınan gıda miktarını azaltmak ve öğün sayısını arttırmak yarar sağlar.
• Laktoz, fruktoz ve sorbitol gibi şekerlere karşı tahammülsüzlük varsa bunların kullanımından kaçınmalıdır.
• Laktoz içermeyen süt tüketimi aşırı gazın üretilmesini engeller.
• Yoğurtta bazı bakteriler ile laktoz parçalandığından, karın şişkinliği daha az görülür.
• Fasulye, mercimek, lahana, Brüksel lahanası, soğan, havuç, kayısı ve kuru erik tüketimi bazı kişilerde aşırı gaza neden olabilir.
• Çölyak hastalarında glutensiz diyet uygun olur.
• İlaçlar: Simetikon, aktif kömür, eritromisin, metoklopropamid içeren ilaçlar, probiyotikler (Laktobasillus)
Bağırsakta aşırı gaz varlığında hangi tetkikler yapılır?
• Direkt karın grafisi
• Gastroskopi
• Sigmoidoskopi
• Kolonoskopi
• Enteroklizis
• Mide boşalım zamanı
• Kalın bağırsak geçiş zamanı
• Ultrasonografi
• Bilgisayarlı tomografi
• Emilim testleri (laktoz, fruktoz, sorbitol vb.)
• Hidrojen / metan nefes testi
Kötü kokulu gaz çıkartma neden olur?
Kötü kokulu gaz çıkartma ile gaz çıkartmada artış olması arasında ayırım yapmak gerekir. Kötü kokulu gaz çıkartma (yellenme) nedenleri:
• İrritabıl bağırsak sendromu (İBS)
• Kalın bağırsakta iltihap (enfeksiyöz kolit)
• İltihabi bağırsak hastalığı (Crohn hastalığı, ülseratif kolit)
• Bağırsakta emilim bozukluğu (malabzorpsiyon)
• Çölyak hastalığı
Kötü kokulu gaz çıkartma birkaç gün içinde düzelirse ön planda kalın bağırsakta bir iltihabi olay (enfeksiyöz kolit) düşünülür. Ancak, kötü kokulu gaz çıkartmanın aylardır devam ediyor olması, altta yatan bir soruna işaret eder. Bu durumda, sigmoidoskopi, kolonoskopi, Çölyak hastalığını araştırmak için bazı kan tetkikleri, nefes testi, ince bağırsaktan sıvı örneği alınması gibi çeşitli tetkikler yapılır. Bu tür bir sorun varlığında bir Gastroenteroloji Uzmanı’na başvurmakta yarar vardır.
Bağırsaktaki gazı çıkışı neden engellenir?
Yemek borusu ile makat arasında, sindirim sisteminin herhangi bir noktasında gazın akışı engellenebilir. Bu akışın herhangi bir nedenle engellenmesi ile gaz ve sıvıların birikmesi sonucunda karın şişkinliği ve karında gerginlik (distansiyon) olur. Bu tıkanıklık ilerlerse bağırsak düğümlenmesi veya bağırsak tıkanıklığına yol açabilir. Bazı hastalıklarda bağırsakta gaz çıkışı gecikebilir.
• Yağlı gıdaların fazla tüketimi
• Kronik kabızlık
• Dışkının taşlaşması (fekal impaksiyon)
• Şeker hastalığı (Diyabet)
• İrritabıl bağırsak sendromu (İBS)
• Hirschsprung hastalığı
Soru ve görüşleriniz için: drkorhantaviloglu@mynet.com