Bağırsak yapışıklığı nedir?
Bağırsak yapışıklığı (adhezyon) terimi, ince bağırsak yapışıklıkları için kullanılır. Ameliyatlardan sonra gelişen ince bağırsak yapışıklığı, bağırsak düğümlenmesi nedenleri arasında birinci sırada % 60 ile yer alır. Diğer ince bağırsak düğümlenmesi yapan nedenler ise kanserler (% 20), fıtıklar (% 10), Crohn hastalığı (% 5) ve bağırsak dönmesidir (volvulus - % 3). İnce bağırsak düğümlenmesi, tüm cerrahi acil vakaların % 20’sini oluşturur.
Özellikle hangi ameliyatlardan sonra bağırsak yapışıklığı gelişir?
Apandisit ameliyatları, kalın bağırsak ameliyatları (kolorektal cerrahi), kadın hastalıkları (jinekolojik) ameliyatları, mide ameliyatları ve fıtık ameliyatlarından sonra ince bağırsak yapışıklıkları daha fazla gelişir.
Bağırsak yapışıklığı vücutta ne tür değişikliklere yol açar?
İnce bağırsak yapışıklığı olan bölgede bir darlık olur ve üzerinde sıvı ve havanın birikmesine bağlı olarak ince bağırsağın üst kısmı genişler. Bu durum, yapışıklık noktasının altı ve üstünde ince bağırsak hareketlerinde (peristaltizm) bir artışa neden olur ve sonuçta bol miktarda yumuşak dışkı ve makattan gaz çıkışı olur. Tıkanıklık noktası ince bağırsağın mideye yakın bölümünde ise kusma meydana gelebilir. Bu durum sonucunda ince bağırsak lenf damarlarında şişme olur ve ince bağırsak duvarında ödem ile sonuçlanır. İnce bağırsağın iç yüzeyine bol miktarda sıvı, tuzlar (elektrolit) ve proteinler dolar ve bu durum su ve tuz kaybına neden olur.
Bağırsak yapışıklığı belirtileri nelerdir?
• Karında şişkinlik
• Karın ağrısı
• Bulantı
• Kusma
• İshal (erken dönemde)
• Kabızlık (geç dönemde)
• Ateş
• Nabız atışlarının artması (taşikardi)
Bağırsak yapışıklığı hangi hastalıklarla karışabilir?
• İltihabi bağırsak hastalığı
• Düşük tehdidi
• Bağırsak beslenme bozukluğu (mezenterik iskemi)
• Apandisit
• Kalın bağırsak tıkanıklığı
• Safra yolu iltihabı (kolanjit)
• Safra kesesi iltihabı (kolesistit)
• Yumurtalık kisti boğulması
• Pankreatit
• Kalın bağırsak divertikülü
• Endometriozis
• İdrar yolu enfeksiyonu
• Sindirim sisteminde bulunan yabancı cisimler
• Bağırsak iltihabı (gastroenterit)
Bağırsak yapışıklığı tanısı nasıl konulur?
• Karın filmi: Tanıdaki değeri % 50-70’dir Genişlemiş ince bağırsak bölümlerinin görülmesi bağırsak yapışıklığı açısından tanı koydurucudur.
• İlaçlı ince bağırsak röntgeni: Bu tetkike ‘enteroklizis’ adı verilir. Hastaya kireç gibi (baryumlu) bir ilaç içirildikten sonra birkaç saat içinde, belirli aralıklarla ince bağırsağın röntgenleri alınarak, maddenin bağırsakta ilerlemesi gözlenir. Bu şekilde bağırsaktaki yapışıklık noktaları belirlenir ve daha sonra hastanın kesin tedavisi planlanır.
• Bilgisayarlı tomografi: Bilgisayarlı tomografinin tanı değeri % 90 civarındadır. Bağırsağın içindeki ve dışındaki sorunları gösterebilir. Bağırsağın alt kısmında çap 1 cm ve üzerinde 2.5 cm düzeyinde ise bağırsak tıkanıklığından bahsedilebilir. Bağırsak duvarında kalınlaşma tıkanıklığın erken döneminde görülür.
• BT enteroklizis: Bilgisayarlı tomografi ile ince bağırsak röntgeninin birleştirilmesine BT enteroklizis adı verilir. Bağırsak düğümlenmesinin nedenini belirlemede bilgisayarlı tomografi % 50 civarında etkili iken BT enteroklizis’in etkinliği % 90’dır. Bağırsak tıkanıklığının yerini belirlemede bilgisayarlı tomografi % 94 civarında etkili iken BT enteroklizis’in etkinliği % 100’dür.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): MRG bağırsak yapışıklığını belirlemede, bilgisayarlı tomografi kadar etkilidir. Ancak, kitle ve iltihabi durumları göstermede yetersiz kalır.
• Ultrasonografi: bağırsak yapışıklığını belirlemede % 90 kadar etkilidir.
Bağırsak yapışıklığı nasıl tedavi edilir?
• ğırsak yapışıklığı tedavisi Genel Cerrahi Uzmanları tarafından gerçekleştirilir. Başlıca bağırsak cerrahisi (kolorektal cerrahi, koloproktoloji) ile uğraşan cerrahlar kolorektal cerrah olarak anılmaktadır.
• Öncelikle mide sondası (gastrik sonda) yerleştirilerek, mide ve bağırsakta birikmiş olan sıvılar dışarıya alınır. Hastaya damardan çeşitli serumlar verilerek, sıvı ve tuz (elektrolit) açığı kapatılmaya çalışılır. Bu tür bir ameliyatsız yaklaşım ile bağırsak yapışıklığı sonrasında gelişen bağırsak düğümlenmesi vakalarının % 60-80’i tedavi edilebilir.
• 72 saat boyunca bu tür bir tedaviye yanıt alınamazsa, karın ağrısında ve hassasiyetinde artış olursa cerrahi girişim planlanır.
• Uzun dönemden beri olan (kronik) bağırsak yapışıklığı durumunda hastaya kramp şeklinde karın ağrısı yakınması yaratabilir. Bu tür yapışıklıklarda enteroklizis tetkiki sonrasında yapışıklıkların yerleri belirlendikten sonra, laparoskopik yöntemle yapışıklıklar açılabilir. Bu girişime ‘laparoskopik adhezyolizis’ adı verilmektedir. Geçmişte üç veya daha fazla açık karın ameliyatı (laparotomi) geçirmiş hastalarda ve röntgende ince bağırsak çapının 4 cm’den fazla olması durumunda laparoskopi yerine açık ameliyat (laparotomi) tercih edilmektedir.
Bağırsak yapışıklığı ne tür komplikasyonlara yol açabilir?
Bağırsak yapışıklıkları sonrasında, bağırsak mezenteri (damarların geçtiği yağlı doku) etrafında dönebilir ve bağırsak damarlarında dolaşım bozulup, bağırsakta çürüme (nekroz), delinme meydana gelebilir ve karın içinde apse veya kanda zehirlenme (sepis) gelişebilir. Bağırsak damarlarında dolaşım bozulursa ve düzeltilmezse % 100 ölümle sonuçlanır, şayet 36 saat içinde ameliyat yapılırsa hastayı kaybetme oranı % 8’e dek düşer, ama 36 saati aşarsa hastayı kaybetme oranı % 25 civarında olur.
Görüş ve sorularınız için: drkorhantaviloglu@mynet.com