Bakanlıktan El Yıkama Araştırması: 10 Kişiden 4’ü Yemekten Önce Elini Yıkamıyor

Sağlık Bakanlığı, ulusal düzeyde el yıkama alışkanlıkları ile ilgili önemli bir araştırma gerçekleştirdi. Bakanlık, 3 bin 672 hanede toplam 6 bin 854 kişi ile yüz yüze görüştü. Araştırma sonucunda, ankete katılanların yüzde 61’inin ellerini günde 10’dan fazla kez yıkadığı belirlendi. Araştırmaya göre, 10 kişiden 4’ü yemekten önce ellerini yıkamıyor. Yıkaması gerektiği halde ellerini yıkamama nedenlerine bakıldığında ilk sırada yüzde 34'le unutkanlık geliyor.

Sağlık Bakanlığı Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü ‘Türkiye El Yıkama Araştırması’nı (TEYA) yaptı. TEYA, el yıkama alışkanlıkları ile ilgili olarak ulusal düzeyde yapılan ilk araştırma olma özelliği taşıyor. Araştırma sonucunda el yıkama alışkanlığı tutum ve davranışları ile bunların bazı sosyoekonomik değişkenlerle ilişkisini saptamak amaçlandı.

Çalışmanın örneklemi, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) veri tabanına dayalı olarak, hane birimi üzerinden belirlendi. Araştırma kapsamında, ülkedeki tüm adreslerin kayıtlı olduğu ulusal veri tabanına dayalı olarak 12 yaş ve üzeri en az bir kişi ile görüşme yapıldı. Araştırma, 2 bin 446’sı kentsel yerleşim ve bin 206’sı kırsal yerleşim yeri olmak üzere toplam 3 bin 672 hanede uygulandı. Araştırma kapsamında, 4 bin 220’si şehirde ve 2 bin 634’ü kırda olmak üzere toplam 6 bin 854 kişiye yüz yüze görüşme tekniği ile anket uygulandı. Araştırmaya katılanların yaş ortalaması 39,9 olarak gerçekleşti. Çalışma kapsamındaki kişilerin yüzde 63,6’sı kadın, yüzde 36,4’ü erkek.

Görüşülenlerin yüzde 61,6’sı ellerini günde 10 kezden fazla, yüzde 26,9’u 6-10 kez, yüzde 10,4’ü 3-5 kez ve yüzde 1’i 1-2 kez yıkadıklarını belirtti. Ellerini 10 kezden fazla yıkayanların sıklıkları erkeklerde yüzde 47,9, kadınlarda yüzde 69,5, kırsal alanda yüzde 60,8, kentsel alanda yüzde 62,1 olarak gerçekleşti.

10 KİŞİDEN 9’U TUVALETTEN SONRA ELLERİNİ YIKIYOR

Katı sabun kullanımı kırsal alanda (kırsal yüzde 65,7, kentsel yüzde 48,2), sıvı sabun (kırsal yüzde 41,9, kentsel yüzde 60,1), ıslak mendil (kırsal yüzde 2,3, kentsel yüzde 7) ve kağıt havlu kullanımı (kırsal yüzde 2,7, kentsel yüzde 7,6) kentsel alanda daha yaygın olduğu belirlendi. Daima ellerin yıkandığı belirtilen durumlar içinde; tuvaletten sonra yüzde 91,1, sabah kalkınca yüzde 85,7, çöplere dokunduktan sonra yüzde 83,5, burnunu temizledikten sonra yüzde 83,1 ellerini yıkama sıklık sırasına göre ilk sıralarda yer alıyor. Tuvaletten sonra daima ellerini yıkayanların sıklığı ülke genelinde yüzde 91,1, kırsal alanda yüzde 90,7, kentsel alanda yüzde 91,4. Yemeklerden önce daima ellerini yıkayanların sıklığı ülke genelinde yüzde 61,1 iken, kırsal alanda yüzde 59, kentsel alanda 62,4’tür.

Yıkaması gerektiği halde ellerini yıkamama nedenleri şu şekilde sıralanıyor: “Unutma yüzde 34,1, musluk veya el yıkanacak ortam olmaması yüzde 29,4, zaman bulamama yüzde 24,3, sabun ve diğer el temizleyicilerinin olmaması yüzde10,9, el yıkanacak ortamın hijyenik olmaması yüzde 9,5, lavabonun kolay ulaşılabilir yerde olmaması yüzde 8, ihtiyaç hissetmememe yüzde 6,8, temizleyicilerin yan etki oluşturması yüzde 2,4."

HİJYENİN GELİŞTİRİLMESİNE YÖNELİK SAĞLIĞIN TEŞVİKİ PROGRAMLARI UYGULANMALI

Su ve besinlerle bulaşan hastalıkların yayılmasının engellenmesinde eşik öneme sahip olan yemeklerden önce ellerini yıkama (yemeklerden önce daima ellerini yıkama sıklığı yüzde 61,1) geliştirilmesi gereken bir sağlık davranışı olarak öne çıktığı belirtilen araştırmanın sonuç bölümünde, el yıkama davranışı ile ilgili dezavantajlı grupların erkekler, kırsal alanda yaşayanlar ve düşük eğitim grupları olarak saptandığı vurgulandı. Özellikle bu gruplarda hijyenin geliştirilmesine yönelik sağlığın teşviki programlarının uygulanmasına öncelik verilmesi gerektiğini vurgulanan sonuç bölümünde şu ifadelere yer verildi:

“Görüşülenlerin, el yıkamanın bulaşıcı hastalıkların önlenmesindeki rolüne ilişkin yüksek farkındalık düzeyi, tasarlanacak sağlığı geliştirme programları için cesaretlendirici niteliktedir. Görüşülenlerin yüzde 39,2’sinin çevresel nedenler olarak gruplandırılan etmenler nedeni ile ellerini yıkaması gerektiği halde yıkamaması, sağlık eğitiminin yanı sıra destekleyici sağlık çevreleri oluşturulmasına yönelik çabalara da sağlığı geliştirme çerçevesi içinde yer verilmesi gerektiğini hatırlatmaktadır. El yıkamama nedenleri içinde kentlerde ve ilerleyen öğrenim gruplarında çevresel nedenlerin sıklığının yüksek olması, bu gruplarda el yıkama ortamlarının uygunluğu ile ilgili beklentinin yüksek olabileceğini düşündürmektedir. Kentleşme sürecini tamamlama aşamasındaki Türkiye için bu sonuçların dikkate alınması, sağlıklı şehirlerin kurulmasına katkı sağlayabilir.