Her sağlıklı bireyin günde bir litrenin üzerinde ürettiği ve farkına bile varmadan yuttuğu balgamın, fark edilecek boyuta ulaştığında yutulmaması ve dışarı atılması gerekir.
Solunum yollarında salgılanan ve boğazda biriken jelatin kıvamında bir madde olan balgam, solunum yollarının hassas dokusunu nemli tutan ve akciğerleri filtreleyen bir salgıdır. Burundan ciğerlere doğru inen zarlardaki hücreler tarafından üretilir. Fark etmeden yutulmasına rağmen, bir kısmı solunum yolunu nemli tutar ve düzgün çalışmasını sağlar. Yani çoğu kişinin burunlarında ve sinüslerinde sümük olarak düşündüğü doku, burun hücrelerinin ve sinüslerin doğal sıvısıdır ve sanıldığının aksine bakterileri ve bazı hastalıkları uzak tutma özelliği ile son derece yararlıdır.
Boğaz ve burun bölgelerindeki salgı bezlerinin günde yaklaşık 1-2 litre kadar ürettiği balgamın görevi toz, virüs ve alerjenlerin geçişini engellemektir. Vücut sağlıklı iken fark edilmesi güç olacak kadar zayıf olan balgam, hastalık ile karşı karşıya kalındığında ve çok fazla parçacık topladığında kalınlaşır ve belirgin hale gelir. Balgamın rengi ve dokusu üzerinden sorunun kaynağı hakkında çıkarımlar yapılabilir.
1. Berrak - renksiz balgam
Balgamın berrak olması vücudun sağlıklı olduğu anlamına gelir. Su, tuz, antikorlar ve bağışıklık sistemi hücrelerinden oluşan mukus, solunum yollarında üretilir ve boğazın arkasından inerek yutulur.
2. Beyaz veya gri renkli balgam
Beyaz mukus burnun tıkandığının habercisidir. Beyaz veya gri balgam ile öksürmek, sıklıkla üst solunum yolu enfeksiyonu veya sinüs tıkanıklığının bir göstergesidir. Burun boşluğundaki dokular iltihaplandığında şişer ve mukusun solunum yolundan geçişini yavaşlatır. Bu gecikmeye maruz kalan mukus, daha kalın bir yapıda ve açık renkli olur.
Bunun yanında, gri balgam çıkararak öksürmek vücudun aşırı derecede sigara kullanımına bağlı olarak biriken reçine veya katrandan, duman ve toz gibi çok miktarda hava kirleticisinin solunmasından kurtulmaya çalıştığının bir işareti de olabilir.
3. Yeşil veya koyu sarı renkli balgam
Kalın ve koyu sarı balgam, viral veya bakteriyel enfeksiyon, sinüs enfeksiyonu veya alt solunum yolu enfeksiyonu belirtisi olabilir. Enfeksiyon baş gösterdiğinde bağışıklık hücreleri enfeksiyona karşı savaş vermeye başlar. Bu hücreler, büyük miktarlarda bulunduğunda, mukusu yeşilimsi bir renk tonuna dönüştüren yeşil bir protein içerir. Beyaz kan hücrelerinin sorunlu bölgede aktif olması ile mukus sarımsı bir renk alır.
Bununla birlikte yeşil veya sarı balgam her zaman bir enfeksiyona işaret etmeyebilir. Bazı testler, her 100 yeşil balgam örneğinden sadece 59'unda, 100 sarı balgam örneğinin yalnızca 46'sında bakteri bulunduğunu göstermiştir. Genel görüşün aksine yeşilimsi sümük mutlaka bakteriyel bir enfeksiyonun söz konusu olduğu anlamına gelmez.
4. Kahverengi balgam
Yoğun olarak sigara kullanan kişilerde genellikle kahverengi balgam üretme eğilimi görülür. Sigarada bulunan reçine, katran ve diğer partikül maddeler nedeniyle balgam kahverengiye dönüşebilir. Eğer sigara içmeyen kişilerde kahverengi balgam görülüyorsa sebebi çikolata, kahve veya kırmızı şarap gibi yiyecek ve içecekler olabilir.
5. Pembe renkli balgam
Pembe renkli balgamda muhtemel neden, akciğer ödemidir. Leke veya çizgi şeklinde, küçük miktarlarda görülmesi halinde bir kanama işareti olabilir. Bu tür balgam, genellikle önceden kalp problemleri olan kişilerde köpüklü bir doku ile meydana gelir. Bazen solunum yolu enfeksiyonları akciğerlerde veya hava yollarındaki küçük kan damarlarının zarar görmesine neden olur. Küçük kanamalara neden olan bu durum normal olmakla birlikte, mukusta kan ciddi bir tıbbi sorunun varlığını da gösterebileceğinden mutlaka tıbbi yardım alınması gerekir.
6. Kanlı balgam
Balgamda bulunan kan, hemoptizi olarak bilinir. Balgamdaki kan çizgileri bronşit belirtisi olabileceği gibi, önemli miktarda kan öksürmek tüberküloz, zatürree, kanser veya pulmoner emboli belirtisi de olabilir. Aşırı kanama söz konusu ise derhal bir tıbbi yardım alınması gerekir.
7. Siyah renkli balgam
Siyah mukus genellikle mantar enfeksiyonuna işaret eder. Bu tip balgamın görülmesi halinde de tıbbi yardımın aksatılmaması gerekir.
1. Sıvı tüketimi
Su içmek; özellikle sıcak olmak üzere bol miktarda sıvı tüketmek, mukusun hareket etmesine yardımcı olur. Et veya tavuk suyu ile hazırlanan çorbalar, kafein içermeyen içecekler, sıcak meyve suları veya taze limon suyu ve bitki çayları balgamın kalın yapısını incelterek akışını kolaylaştırır.
Bu aşamada özellikle belirtmemiz gereken süt ve süt türevi içeceklerin, balgamın yapısını kalınlaştıracağından dolayı balgamın yoğun olduğu dönemlerde bu ürünlerin tüketimi azaltılmalıdır.
2. Solunan havanın nem dengesi
Nefes alınan ortamdaki havanın nemlendirilmesi, mukusun yapısının ince kalmasına yardımcı olur. Medikal ürünler satan mağazalardan satın alabileceğiniz buhar makineleri, bu konuda büyük kolaylık sağlar. Buhar makinenizin bakım ve temizliği konusunda titiz olursanız sürekli kullanmanızda bir sakınca yoktur.
3. Balgam söktürücü bitkiler
Çilek, nar, jinseng, ekinezya, meyan kökü, guava çayı gibi viral solunum yolları rahatsızlıkları konusunda etkisi kanıtlanmış bitkileri tüketmeye özen gösterin.
Sarımsak, limon veya zencefil gibi öksürük, soğuk algınlığı ve balgam sökücü etkisi olan bitkisel çözümleri de deneyebilirsiniz.
Baharatlı yiyeceklerdeki kapsaisin de sinüslerin geçici olarak temizlenmesini ve mukusun rahat hareket etmesini sağladığı bilinmektedir.
4. Tuzlu suyla yapılan gargara
Bir bardak ılık suya bir çay kaşığı tuz ekleyerek karıştırın ve bu sudan büyük yudumlar alarak boğazınızda biriken balgama ulaşacak şekilde gargara yapın. Bu yöntem ağız ve boğaz bölgesindeki mikropları temizlemesinin yanı sıra eğer boğazınızda ağrı varsa bu konuda da işe yarayacaktır.
5. Okaliptus buharı
Kaynamış suyun içerisine damlatacağınız birkaç damla okaliptus yağının buharını solumanız, mukusun göğsünüzden kolayca sökülüp atılmasını sağlar. Mukusu gevşeten ve rahatça öksürmenizi mümkün kılan okaliptus buharını bir buhar makinesi kullanarak solumanız da mümkündür. Ancak bu yöntem daha çok yetişkinler için uygundur.
Balgamı yumuşattıktan sonra, vücudunuza bu sıvıyı doğal yollarla atabilmesi için yardımcı olmanız gerekir. Bunun en kolay yolu, sırtınıza hafifçe vurulmasıdır. Bunu yapacak kişinin elini düzleştirerek, sırtınızın üst kısmına belirli aralıklarla hafifçe vurması gerekir. Bu hareket, balgamın akciğer ve bronşlardan kopmasına yardımcı olur. Özellikle çocuklarda çok işe yarayan bu masajı, zayıflamış kemiklerinden yakınan yaşlı insanlara uygularken, çok fazla baskı uygulamamaya dikkat etmek gerekir.
Bunun yanında balgamın yutulmadan vücuttan atılmasına yardımcı olan, günde 2-3 defa tekrar edebileceğiniz öksürme egzersizleri bulunmaktadır. Bu egzersizlere başlamadan yaklaşık yarım saat önce bir bardak bitki çayı içmek, doğru sonuçları almanız konusunda size yardımcı olacaktır.
"Balgam nasıl sökülür" sorusunun cevabı olabilecek başlıca yöntemler şunlardır:
1. Göğse destek vererek öksürmek
Ayaklarınız yere değecek şekilde oturun ve hafifçe öne doğru eğilin.
Kollarınızı göğsünüzün üzerinden kendinize sarın; burnunuzdan nefes alırken kollarınızı göğsünüze bastırın ve nefes verirken öne doğru eğilin.
Mukusu gevşetmek için 2-3 defa kısa ve keskin öksürün.
Bu hareket ve nefes tekniği balgamın solunum yolunuz boyunca hareket etmesini sağlar. Solunum yollarınız rahatlayıncaya kadar bu egzersizi tekrarlayabilirsiniz.
2. Derin öksürmek
Derin derin nefes alın ve her seferinde nefesinizi 2-3 saniye süresince tutun.
Verdiğiniz havayı zorlayarak atmak için mide kaslarınızı kullanın.
Öksürmeden boğazınızı temizlemeye çalışın.
Bu egzersizi gün içinde birkaç kez tekrarlayabilirsiniz.
3. Huff şeklinde öksürmek
Balgamın hareket etmesini sağlamak için kontrollü bir diyafram solunumu yapmaya huff öksürme adı verilir. Öksürmek konusunda sorunu olanlar için alternatif bir tekniktir.
Ameliyat sonrası durumlarda özellikle tavsiye edilen bu egzersiz için, karın kaslarınızı kullanarak “hah, ha, ha” şeklinde ses çıkarmaya çalışın.
Gün içinde birkaç kez yapılan bu uygulamadan son derece faydalı sonuçlar alınır.
4. Cihaz kullanmak
Doktorunuzun gerekli gördüğü durumlarda vereceği, Acapella, Aerobika gibi küçük cihazları kullanmanız balgam atmanız konusunda size yardımcı olabilir. Öte yandan postural drenaj tekniği ise, akciğerlerinize yerleşen balgamın drenajını arttırmak için yer çekimini kullanır.
Bu gibi cihaz ve tekniklerin kullanılmasında kesinlikle uzman hekiminizin tavsiye ve yönlendirmeleri doğrultusunda hareket etmeniz gerekir.
Aşağıdaki tariflerin yanı sıra kırmızı biber, zencefil, zerdeçal, tere otu gibi bitkileri beslenme programınıza dahil ederek solunum yollarınızı ve bağışıklık sisteminizi destekleyebilirsiniz.
1. Nane çayı
Balgam için evde yapılabileceklerin başında, nane yapraklarından hazırlanan çay gelir. Nane bitkisi, boğazı yumuşatan, balgamın atılmasını kolaylaştıran, öksürüğe iyi gelen ve ciğerleri temizleyen özelliklere sahiptir.
Bu çayı içmenin yanı sıra, içerken çayın buharını solumak da ciğerlerin açılmasına yardımcı olur. Hatta nane yağı ile boyun ve göğüs bölgenize masaj yaparak solunum yollarınızı rahatlatabilirsiniz.
Malzemeler:
500 ml kaynamış su
2 yemek kaşığı nane
1 dilim limon
Hazırlanışı:
Bir cam demlikte kaynattığınız suyun içine 2 yemek kaşığı naneyi ekleyin. Kabın ağzını kapalı tutmaya özen gösterin. 10 dakika kaynattıktan sonra 5 dakika kadar dinlendirin. Ardından içine 1 dilim limonu atarak derin nefeslerle buharını soluyarak çayınızı içebilirsiniz.
2. Kekik çayı
Bronşları genişleterek oksijen alımını artıran kekik, balgam söktürücü ilaçlar ile benzer etkilere sahiptir. Özellikle sigarayı bıraktıktan sonra balgam atmakta zorluk yaşıyorsanız kekik çayı en doğru çözümlerden birisi olacaktır.
Malzemeler:
1 bardak kaynamış su
1 çorba kaşığı kekik yaprağı
1 çorba kaşığı bal
Yarım limon
Hazırlanışı:
Kaynamış suyun içerisine kekiği ekleyin ve 15 dakika daha kaynatarak demlendirin. Yaklaşık 10 dakika bekledikten sonra yaprakları süzün ve içine bal ile limonu ekleyerek hızlıca tüketin.
3. Okaliptus buharı
Okaliptus buharını teneffüs etmek boğazın yumuşamasını, öksürüğün hafiflemesini, biriken balgamın atılmasını ve balgamlı öksürükten kurtulmayı sağlar.
Malzemeler:
Yarım tencere kaynamış su
5 - 6 adet okaliptüs yaprağı
Uygulama:
Bir tencerenin yarısına kadar su doldurup kaynatın. Okaliptus yapraklarını içine atın. Başınıza bir havlu örterek tencerenin üzerine eğilin ve derin nefesler alın. Bu işlemi gece yatmadan önce uygulamak, uykunuzun rahatlamasını da sağlayacaktır.
4. Anason çayı
Taze, kurutulmuş veya tohum olarak kullanabileceğiniz anason, hem çay olarak hazırlandığında hem de buharı solunduğunda, balgam sökücü ve ciğerleri yumuşatıcı etkilere sahip bir bitkidir.
Malzemeler:
1 bardak kaynamış su
1-2 çay kaşığı anason
Hazırlanışı:
Eğer anasonu tohum olarak aldıysanız her içim için taze anason dövmeniz gerekir. Havanda hafifçe ezdiğiniz tohumları ya da taze veya kurutulmuş yaprakları kaynar suya atın ve 8-10 dakika demledikten sonra süzün. Buharını soluyarak sıcak bir şekilde tüketin.
5. Ballı elma macunu
Hem çocuklar hem de yetişkinler için rahatlıkla kullanılması mümkün olan bir karışımdır. Elma ve balın her ikisinin de öksürük giderici ve balgam söktürücü antibiyotik etkileri vardır. Hava kanallarını açan ve mukus birikmesini önleyen bu macunun en önemli etkisi, iltihap sökme konusunda sağladığı faydadır.
Malzemeler:
Yarım elma
Yarım limonun suyu
1 çorba kaşığı bal
Hazırlanışı:
Yarım elmanın kabuklarını soyun ve ezerek pişirin. Elmalar piştikten sonra üzerine yarım limonun suyu ve bir yemek kaşığı balı ekleyin ve püre kıvamına gelinceye kadar karıştırın. Bu karışımı günde iki defa hazırlayın ve taze olarak tüketin.
6. Meyan kökü çayı
Meyan kökünün iltihap önleyici ve balgam söktürücü özelliği astım, bronşit ve solunum yolları ile ilgili hastalıkların tedavisinde kullanılan mucizevi doğal bir kaynak olmasını sağlar.
Malzemeler:
1 bardak kaynamış su
1 dal meyan kökü
Hazırlanışı:
Meyan kökü dalını küçük parçalara ayırın ya da tercih ederseniz rendeleyin. Kaynayan suyun içine atarak 15 dakika kadar demlenmeye bırakın. Sevimsiz sayılabilecek tadını içilebilir hale getirmek için içine nane veya tarçın katmanız, biraz ılıyınca bir çorba kaşığı bal ile lezzetlendirmeniz mümkündür. Balın kristalize olmaması için, çayınız ılık hale geldikten sonra karışıma eklemeniz önemlidir.
7. Ballı soğan kürü
Antibiyotik özellikleri olan ballı soğan kürü, solunum problemleri üzerinde son derece yararlı sonuçlar vermektedir. Özellikle balgam söktürücü etkisi ile bilinir.
Malzemeler:
1 su bardağı beyaz şarap
Yarım su bardağı bal
2 orta boy soğan
Hazırlanışı:
Şarabın üzerine bal ve küçük doğranmış soğanları ekleyerek iyice karıştırdıktan sonra bir hafta kadar bekleterek hazırlayacağınız bu karışım, her gün 1-2 kaşık tüketmeniz durumunda pek çok solunum yolu sorununuza iyi gelecektir.
Solunum sisteminin en önemli organları olan akciğerler, havada bulunan çeşitli toksinler, hava kirliliği sebebiyle varlık gösteren mikroorganizmalar, özellikle aktif veya pasif sigara içiciliğinden kaynaklanan partiküller, toz ve alerjenlerden etkilenerek zayıflar.
Şu ana kadar sözünü ettiğimiz tüm doğal yöntemler, akciğeri filtreleme görevi üstlenen balgamın vücuttan sökülüp atılması konusunda fayda sağlamaktadır. Balgamın sağlıklı bir renk ve dokuya kavuşması ve yeniden fark etmediğiniz bir salgı kıvamına gelmesi, akciğerlerinizin de temizlenmesi anlamına gelir.
Eğer ek bir işlem uygulayarak solunum yollarınıza ve akciğerlerinize destek vermek isterseniz şu diyeti de uygulayabilirsiniz.
Akciğerlerinizi temizlemeye yönelik bu diyetin iki gün öncesinden itibaren süt ve süt ürünlerini tüketmeyi bırakın.
İlk gün sadece gece yatağa girmeden önce bir bardak bitki çayı için.
Sabah kahvaltıdan önce bir bardak greyfurt veya ananas suyu ya da içine iki limon sıkılmış bir bardak su için.
Kahvaltı ile öğle yemeği arasında bir bardak havuç suyu içerek kan dolaşımınızı hızlandırın.
Öğle yemeğinde 2 bardak sıkma meyve suyu için.
Günü 2 bardak yaban mersini suyu içerek tamamlayın.
Toksinlerden ter yolu ile kurtulabilmek için üç gün süreyle her gece yirmi dakika boyunca sıcak banyo yapın.
Son olarak bir kase sıcak su içine birkaç damla okaliptus yağı damlatıp başınızın üzerini bir havlu ile kapatın ve kasenin üzerine eğilip buharını içinize çekin.