En sık olarak rastlandığı yaş grubu 45-65 yaş arasıdır. Erkeklerde kadınlara oranla 1.3 kat daha sık görülürler. 30 yaşın üzerindeki nüfusun ortalama % 50’sinde basur veya hemoroid gelişir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, ülkemiz nüfusu 2010 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarında 72,5 milyon olarak belirlenmiştir. 30 yaş üzerindeki nüfus göz önüne alındığında, 35,9 milyon (% 48.6) kişi olduğu görülür ve bu nüfusun yarısında potansiyel olarak basur sorunu olduğu düşünüldüğünde 18 milyona yakın basur (hemoroid) yakınması olan kişi olduğu hesaplanır. Pratikte hastaların ortalama % 10 kadarının hekime başvurduğu düşünüldüğünde, 30 yaş üzeri nüfusta, 2 milyona yakın potansiyel hemoroid hastası olduğu hesaplanabilir.
Genellikle hastalar UTANMA veya önemsememe nedeniyle doktora çok geç başvururlar. Günümüzdeki tedavi yöntemleri ile tedavi çok daha ağrısız ve kolay bir şekil almıştır.
Basur veya hemoroid nedir?
Her sağlıklı insanda makat bölgesinde, dişli çizginin (linea dentata) hemen üzerinde yastıkçıklar bulunur ve bunlar içinde damarlar, bağ dokusu ve düz kası barındırırlar. Ancak, sürekli kabızlık veya ishal, aşırı ıkınma, yanlış tuvalet alışkanlıkları veya hamilelik nedeniyle bu yastıkçıklar hemoroid şekline dönüşür. Önceleri ise, hemoroid makat (anüs ve rektum) bölgesindeki toplar damarlarının genişlemesi veya varisi olarak tanımlanmaktaydı. Basur veya hemoroid , 50 yaş civarındaki her iki kişiden birinde belirlenir.
Basur veya hemoroid tipleri nelerdir?
Yer aldıkları bölgeye göre basur veya hemoroid iç ve dış olarak ikiye ayrılır.
Dış basur (hemoroid) : Makat bölgesinin en hassas ve ağrıya duyarlı olan bölgesinde yerleşirler. Buradaki damar pıhtılaşırsa aşırı ağrılı bir şişlik oluşturlar (tromboze hemoroid).
İç basur (hemoroid) : En sık rastlanan belirtisi ağrısız olarak makattan dışarıya sarkan şişliktir. Çoğunlukla hastalar tarafından dışkılama sonrasında temizlik işlemi sırasında tesadüfen fark edilirler. Bu basur veya hemoroid un dışarıya tam olarak sarkması veya fıtıklaşması ve içeri itilememesi durumunda şiddetli ağrıya neden olabilir.
Basur veya hemoroid neden olur?
Basur veya hemoroidin gerçek oluşma nedeni bilinmemektedir. Kişinin uzun süre ayakta durması makat bölgesinin toplar damarlarında ciddi basınç yaratarak dışarıya sarkmalarına neden olabilir.
Basur veya hemoroid oluşumunu kolaylaştıran faktörler nelerdir?
-Uzun süre oturmayı gerektiren meslekler: sekreterlik, mimarlık, mühendislik, bankacılık, vb.
-Bazı sporlar: vücut geliştirme, bisiklete binme, motosiklete binme, ata binme
-İleri yaş
-Kronik kabızlık
-Kronik ishal
-Gebelik
-Lohusalık
-Kalıtım
-Dışkılama sırasında aşırı ıkınma
-Fazla laksatif (dışkı yumuşatıcı) veya lavman kullanımı
-Tuvalette uzun süre oturma alışkanlığı, tuvalette kitap okuma
Basur (hemoroid) bir hastalığın ön belirtisi olabilir mi?
Evet hemoroidler bazı hastalıkların ön belirtisi olabilir. Yoğun alkol tüketimi, karaciğer hastalıkları ve Hepatit B (kanla veya cinsel temasla bulaşan sarılık tipi) ile oluşabilen karaciğer sirozu veya portal hipertansiyon (karın içi portal ven adı verilen önemli bir toplar damarda basınç artışı) gibi hastalıklarda ilk belirti olarak hemoroid ortaya çıkabilir. Bu tür bir hastalığın varlığında, hasta detaylı olarak araştırıldıktan sonra, herhangi bir girişimin yapılması tercih edilir.
Deri çıkıntısı ne anlama gelir?
Deri çıkıntısı veya ‘skin tag’ pıhtılaşmış dış hemoroidler sonrasında oluşan veya iltihabi bağırsak hastalığına bağlı olarak gelişen makat etrafındaki deri fazlalıklarıdır.
Basur (hemoroid) tanısı nasıl konulur?
Basur veya hemoroid kesin tanısı ise klinik muayenenin yanı sıra anoskopi, rektoskopi, sigmoidoskopi veya kolonoskopi ile konulur. Rahatsızlıktan kısa süren, acısız yöntemlerle kurtulmak mümkün. Ancak erken dönemde tedaviye başlamak rahatsızlığın ilaçla tedavisini sağlıyor. Bu tetkik sayesinde basur (hemoroid) ile karışabilen diğer hastalıklar dışlanmış olur.
Basur (hemoroid) belirtileri nelerdir?
-Ikınma sırasında makattan kan gelmesi
-Ikınma sırasında makattan dışarıya sarkma olması
-Makat bölgesinde kaşıntı
-Makatta ağrı
-Makat bölgesinde ele gelen ağrılı şişlik
Basur (hemoroid) hangi hastalıklarla karıştırılabilir?
Makattan kanama olduğunda hasta mutlaka uzman bir cerrah tarafından muayene edilmelidir. Sadece makat bölgesi ile uğraşan cerrahlara proktoloji uzmanı adı verilir.
•Makat çatlağı (anal fissür)
•Makat fistülü (anal fistül, perianal fistül, anorektal fistül)
•Makat apsesi (anal apse, perianal apse, anorektal apse)
•Makat siğili (anal kondilom, kondiloma akuminata)
•Makat (anüs) kanseri
•Rektum kanseri
•Rektal polip
•Ülseratif kolit
•Crohn hastalığı
•Makatta mantar hastalığı
•Makatta kaşıntı
•Makat bölgesi enfeksiyonları (gonokok, sifiliz, klamidya vb.)
Basur (hemoroid) hastalığı seyri nasıldır?
Hastalığın başlangıç döneminde sadece makattan kanama yakınması varken, daha sonraki dönemlerde kanamaya dışkılama sırasında makatta oluşan şişlikler eşlik eder. Basur (hemoroid) ilerledikçe bu şişlikler artık içeriye girmez hale gelir. Özellikle ilerlemiş olduğu dönemlerde basur (hemoroid) memelerinin dışarı çıkmış olması nedeniyle makat devamlı ıslak hale gelir. Makat ıslaklığı nedeniyle kaşıntı da diğer
yakınmalara eklenir. Bir de hemoroidin (basur) akut dönem özellikleri vardır. İç hemoroidler (basur memeleri) dışarıya çıkar, içeriye giremez ve şişer. İçleri kanla dolar. Bu dönemde makatta büyük, şişkin bir kitle oluşur ve bu safha çok ağrılıdır.
Basur (hemoroid) hastalığı evreleri nelerdir?
Birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü olarak sıraladığımız basur (hemoroid) evreleri hakkında aşağıdaki gibi özetlenebilir. “Bütün hemoroidlerin (basurların) ortak özelliği makattan kanamadır. Birinci derece hemoroidlerde (basurlarda) cerrahi tedavi önerilmez ve kabızlık giderilmeye çalışılır, sıcak suya oturma banyosu gibi çeşitli tedavilerle hastalığın ilerlemesinin durdurulması hedeflenir. İkinci derece hemoroidlerde de (basurlarda da) kanamalar görülür ancak makatın içinde şişlikler de oluşur. Üçüncü derece hemoroidler (basurlar) ıkınmayla dışarı çıkabilir ve kendiliğinden içeri girer. En son evreye gelmiş hemoroidler de (basurlarda) ıkınmayla dışarı çıkar ancak kendiliğinden içeri girmesi çoğunlukla söz konusu değildir. Dışarıda bir 'meme' görünümünde kalırlar.
Hemoroidten veya basurdan korunmak için neler yapılmalıdır?
-Posadan zengin bir beslenme tarzını benimsemek (meyve, sebze, baklagiller, corn flakes vb.)
-Tuvalette uzun zaman geçirme, tuvalette gazete okuma veya bulmaca çözme, aşırı ıkınma gibi alışkanlıkları terk etmek. Çocuklara tuvalete ihtiyaç duydukları anda gitmeleri ve orada uzun zaman geçirmemeleri gerektiğini öğretmek
-Spor ve düzenli egzersiz yapmak
-At, motosiklet veya bisiklete binmenin hemoroid açısından olumsuz etkilerinin olduğunu bilmek
-Halter ve güreş gibi ağır sporların zorlanma nedeniyle olumsuz etkilerinin olduğunu bilmek
Basur veya hemoroid ameliyatını hangi mevsimde yaptırmak avantaj sağlayabilir?
Basur veya hemoroid ameliyatı sonrasında hekimler sıklıkla makat bölgesine pansuman amacı ile sıcak su içine oturma banyoları önerirler. Oturma banyosu küvet, leğen içinde yapılabilirken, bu amaçla geliştirilmiş gayet pratik klozet içine oturan özel plastik oturma küvetleri bulunmaktadır. Basur (hemoroid), makatta çatlak (anal fissür), makat apsesi (perianal apse) veya makat fistülü (perianal fistül) gibi makat bölgesi ameliyatlarından sonra hastalara önerilen oturma banyosu yerine denizde tuzlu su ile banyo yapmak yara iyileşmesi açısından çok yararlıdır.
Pratikte hemoroid ameliyatını yaz mevsiminde olan bir hastanın, ameliyat sonrasında uzun süre denizde veya havuzda kalması, hem hasta konforu, hem de yara iyileşmesi açısından katkı sağlar.
Basur veya hemoroid hastalığı kansere neden olabilir mi?
Hayır olmaz. Ancak, basit basur (hemoroid) sanılan bazı olguların altında makat kanseri (anal kanser veya anüs kanseri) veya rektum kanseri bulunabildiğini unutmamak gerekir. Danimarka’da 70,000’e yakın makat bölgesi hastalıkları nedeniyle hastaneye yatırılan hastada yapılan araştırmada, sadece 23 hastada (% 0.03) makat kanseri (anal kanser, anüs kanseri) belirlenmiştir. Bu nedenle hastaların uzun dönem doktordan kaçmaları sorunu başlatır. Geçmiş yıllarda basur (hemoroid) sorunu olan bir hasta, makattan kanama yakınması olduğundan bunun mevcut olan basurdan olduğuna hükmederek doktora gitmekten kaçınır ve bu durumda şayet altta yatan bir kanser varsa hastalığın ileri evreye geçmesine neden olabilir. Bu nedenle 50 yaş ve üzerindeki tüm bireyler mutlaka kalın bağırsak yönünden tetkikten geçirilmelidir. Özellikle, 50 yaş üzerinde makattan kanaması olan kişilerin kendi kendine tedavi çözümleri üretmek yerine konunun uzmanı olan bir cerraha başvurmaları uygundur.
Basur veya hemoroid hastalığı olan hastalar hangi bölüme başvurmalıdır?
Basur veya hemoroid sorunu olan kişilerin bir Genel Cerrahi Uzmanı’na başvurmaları gerekir. Ağırlıklı olarak makat bölgesi ve bağırsak sorunları ile ilgilenen bölüme proktoloji, koloproktoloji veya kolorektal cerrahi adı verilir. Bu tür cerrahlar da, halk arasında makat doktoru, basur doktoru, hemoroid doktoru olarak adlandırılırken Tıp alanında proktolog veya kolorektal cerrah olarak adlandırılırlar.
Sorularınız için: drkorhantaviloglu@mynet.com