Yılda iki kez ABD’li Evangelistler, Samaria’nın tepelerinde bulunan bir Yahudi yerleşimindeki bağlara gelip üzüm toplayarak şarap yapıyor. Hıristiyanların buradaki Yahudilere yardım etmesinin Hz. İsa’nın geri gelişinin haberini verdiğine inanan bu insanlar ABD’nin Tennessee eyaletinde bulunan HaYovel isimli bir hayır cemiyetinin üyesi.
HaYovel, ABD’nin İsrail’in işgal altındaki Filistin topraklarındaki varlığını sürdürmesine destek olmak için bağış yapan gruplardan bir tanesi. HaYovel ve benzeri grupların yaptığı bağışlarla Yahudi yerleşimciler bölgede güç sağladığı için Ortadoğu’da barış için gerekli şart olan Filistin Devleti’nin kurulması da sürekli olarak gecikiyor.
Bu denklemde ilginç bir nokta var: HaYovel gibi grupların yaptığı bağışlar vergiden muaf. Yani ABD hükümeti Batı Şeria’da 40 yıldır süregelen Yahudi yerleşimini sonlandırmak ve Filistin Devleti’nin kurulmasını sağlamak için çaba gösterirken, ABD Hazinesi yerleşimlere destek verenlere özel vergi kesintileri uygulayarak dolaylı olarak yerleşimleri desteklemiş oluyor.
200 MİLYON DOLARDAN FAZLA
ABD ve İsrail’deki kayıtları inceleyen New York Times, HaYovel gibi en az 40 grubun geçtiğimiz 10 yıl içinde Batı Şeria ve Doğu Kudüs’teki Yahudi yerleşimlerine gönderilmek üzere 200 milyon dolardan fazla vergiden düşülebilir bağış topladığını ortaya koydu.
Bu paranın büyük bir çoğunluğu okullara, sinagoglara, sosyal merkezlere ve benzeri vergi yasası kapsamında meşru harcamalar için kullanılıyor. Ancak paranın bir kısmı konutlar ve bekçi köpekler, kurşungeçirmez yelekler, tüfek dürbünleri ve şehir dışlarında güvenliği sağlamak için kullanılan araçlara da harcanıyor.
Bazı açılardan ABD’nin vergi yasası İsrail’inkinden daha yumuşak. Vergiden düşülen bağışların gittiği yerleşimler, İsrail hükümetinin finanse ettiği bilinen yerleşimlerden farklı ve inşa edilmeleri İsrail yasalarına aykırı. Dahası 10 yıl kadar önce İsrail sadece Batı Şeria’da yerleşim inşaatlarına katkı yapan gruplara verilen desteklerin vergi kesintisi kapsamından çıkarılmasına karar verdi.
BUGÜN BEYAZ SARAY'DA DA YERLEŞİMLER GÜNDEMDE
Yerleşimlerle ilgili tartışma son dönemde bir hayli sertleşti. Bugün Beyaz Saray’da bir araya gelecek olan Başkan Barack Obama ve İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu’nun da bu konuyu gündeme almaları bekleniyor. Bugüne kadar göreve gelen birçok ABD yönetimi yaptırımlara karşı çıktı ancak Obama barışın önündeki engel olarak yerleşimleri özellikle öne çıkardı.
Dış politikada bir amacı desteklemek için hayır kurumlarının kullanılması yeni ya da sıra dışı bir olay değil. ABD’de, Filistin yanlısı gruplar da vergi kesintilerinden faydalanıyor. Ancak Washington’ın yerleşimleri barış görüşmelerinin merkezine koyması ve bugüne kadar İsrail’in Amerikan yardımlarını yerleşimlere destek vermek için kullanılmasını engellemesi dolayısıyla yerleşimcilere verilen bağışlar özellikle öne çıkıyor.
Hükümet bağışlara uygulanan vergi kesintilerini neredeyse hiç denetlemiyor. ABD vergi dairesi IRS, Batı Şeria yerleşimlerine yapılan bağışlarla ilgili konuşmaktan kaçınırken Dışişler Bakanlığı yetkilileri de isim vermeden genel yorumlar yaptı.
YETKİLİLER MEMNUN DEĞİL
Üst düzey bir yetkili, “Bu bir sorun” derken vergi kesintisi uygulamasının ABD’nin gösterdiği çabalara yardımcı olmadığını söyledi. ABD’nin 2001-2005 yılları arasındaki büyükelçisi Daniel Kurtzer ise meseleyi siyasi açıdan hassas olarak nitelendirdi. Bu durumun kendilerini delirttiğini belirten Kurtzer “Ancak nazik bir ortamda konuşabileceğiniz bir konu değildi” dedi.
Bireysel bağışların tek başına yerleşimlerin varlığını sürdürmeye yeterli olmayacağının altını çizen deneyimli diplomat, “Ama birkaç yüz milyon dolar bir araya gelince büyük bir fark yaratıyor ve yeni bir gerçeklik oluşturuyor” dedi.
Bağışların çoğunluğu İsrail sınırı yakınlarındaki büyük yerleşimlere gönderiliyor. Muhtemelen herhangi bir barış anlaşması durumunda bu bölgeler toprak değişimi kapsamında el değiştirecek. Dolayısıyla bunlar çok kaygı yaratmıyor ancak asıl sorun militan yerleşimcilerin yaşadığı daha ıssız bölgelerdeki yerleşimler. Çok küçük bağışlar bile buralarda çok etkili olabiliyor.
FİLİSTİNLİLER TEPKİLİ
İsrail güvenlik yetkilileri yasadışı ya da isyancı gruplara yapılan bağışlardan dolayı kızgın, Filistinli yetkililer ise öfkeli. Batı Şeria’da görevli üst düzey bir İsrailli yetkili, radikal dinci bir grubun yaptığı bağışlardan dolayı “Mutlu olmadığını” söyledi.
Filistin tarafının baş müzakerecisi Saeb Erekat ise, “Yerleşimler uluslararası hukuku ihlal ediyor, ABD’nin de iki devletli çözümü savunuyor olması gerekiyor. Buna karşın yerleşimlere yapılan bağışlarda vergi kesintisi mi uyguluyor?” dedi.
Yerleşimler ABD’deki Yahudiler için de hassas bir konu. Kuzey Amerika Yahudi Federasyonları gibi hayır kurumları Batı Şeria’daki inşaat faaliyetlerini genel olarak desteklemiyor.